Là người vận động suốt đời cho quyền của Người bản địa, người phụ nữ Yankunytjatjara đã đóng một vai trò quan trọng trong cuộc trưng cầu dân ý năm 1967, luật về quyền sở hữu bản địa vào những năm 1990 và Lời xin lỗi đối với Người bản địa năm 2008.
Các nhà lãnh đạo và chính trị gia bản địa từ khắp nơi đã bày tỏ lòng kính trọng đối với di sản đáng chú ý của bà.
Trong một tuyên bố, cháu gái của bà, Deb Edwards, thông báo rằng bà đã ra đi thanh thản tại nhà vào Chủ nhật (4 tháng 2) ở Quốc gia Kaurna ở Adelaide, với gia đình trực hệ bên cạnh.
Deb Edwards cho biết dì của bà đã cống hiến cả cuộc đời làm việc của mình cho quyền lợi, sức khỏe và phúc lợi của thổ dân và người dân đảo Torres Strait.
Những lời tri ân đã nhanh chóng lan truyền từ khắp đất nước.
Thủ tướng Anthony Albanese thương tiếc sự ra đi của một trong những "nhà lãnh đạo xuất sắc nhất của Úc", mô tả Tiến sĩ O'Donoghue là một nhân vật "duyên dáng và trong sáng về mặt đạo đức", trong khi Thủ hiến Nam Úc Peter Malinauskas cho biết ông sẽ liên hệ với gia đình của bà để tổ chức tang lễ cấp nhà nước.
Tổng trưởng Thổ dân sự vụ Linda Burney cho biết rất khó để tóm tắt tầm quan trọng của di sản của Tiến sĩ O'Donoghue.
Bà Burney nói với ABC rằng Tiến sĩ O'Donoghue được người Úc ngưỡng mộ và tôn trọng, đồng thời được thổ dân và người dân đảo Torres Strait yêu mến.
Di sản của bà ấy sẽ được lưu truyền cho các thế hệ mai sau, có thể là mãi mãi. Một số thay đổi mà bà ấy đã mang lại, một số cuộc đấu tranh mà bà ấy đã tham gia, một số vấn đề xung quanh những thứ như Quyền sở hữu bản địa, Người Úc của năm. Và câu chuyện cuộc đời của chính bà là câu chuyện về sự thật của nước Úc.
Sinh năm 1932 với mẹ là Yankunytjatjara và cha là người Ireland ở Nam Úc, Tiến sĩ O'Donoghue là thành viên của Thế hệ bị đánh cắp, bị tách khỏi mẹ lúc hai tuổi và đưa vào nhà trẻ.
Bà trở nên nổi tiếng sau khi trở thành thổ dân đầu tiên được đào tạo thành y tá tại Bệnh viện Hoàng gia Adelaide vào năm 1954, sau khi vận động hành lang chống lại quyết định từ chối cơ hội vì di sản của bà.
Sau khi thăng tiến trong sự nghiệp nhờ thách thức những quyết định mang tính phân biệt đối xử, vào những năm 1960, bà gia nhập các nhóm bảo vệ quyền của thổ dân ở Nam Úc, đồng thời làm y tá, nhân viên phúc lợi và sau này là giám đốc Sở Thổ dân sự vụ của tiểu bang.
Bà đã vận động cho cuộc trưng cầu dân ý thành công năm 1967 nhằm thay đổi hiến pháp để chính thức tính người thổ dân và người dân đảo Torres Strait vào dân số, đồng thời trao cho chính phủ quyền ban hành luật cho họ.
Để tỏ lòng thành kính, Tiến sĩ Noel Pearson nói rằng Úc mắc một món nợ không thể trả được đối với "nhà lãnh đạo bản địa vĩ đại nhất" của mình.
"Sự hy sinh của bà ấy vì sự nghiệp của người dân và sự cống hiến của bà ấy cho phúc lợi của chúng tôi đã dẫn đến rất nhiều điều tốt đẹp dưới sự lãnh đạo của bà ấy. Khi bà ấy lãnh đạo ATSIC từ năm 1990 đến năm 1996, đó là những năm tuyệt vời nhất của chúng tôi. Chúng tôi đã đạt được rất nhiều điều."
Tiếp tục hoạt động vận động của mình, Tiến sĩ O'Donoghue đã được phong làm thành viên của Order of Australia vào năm 1977.
Bà là chủ tịch sáng lập của Hội nghị Thổ dân Quốc gia và năm 1984 được vinh danh là Người Úc của Năm.
Và vào năm 1990, bà trở thành chủ tịch đầu tiên của Ủy ban Thổ dân và Người dân đảo Torres Strait, hay ATSIC.
Với tư cách này, một trong những thành tựu mang tính bước ngoặt của bà là vận động chính phủ Keating công nhận và bảo vệ quyền và lợi ích đất đai của người bản địa thông qua Đạo luật quyền sở hữu bản địa năm 1993.
Tiến sĩ Pearson, người gặp Tiến sĩ O'Donoghue lần đầu tiên ở tuổi 20 và sau đó là thành viên của nhóm đàm phán về Đạo luật Quyền sở hữu Bản địa, nói với ABC lời khuyên của bà là sự kết hợp hài hước và khôn ngoan.
"Rất nhiều trong số đó là chuyện cười, nhưng là lời khuyên. Và bà ấy không ngại nói thẳng với tôi như bà ấy đã làm với các nhà lãnh đạo khác trên khắp đất nước. Bà ấy đã hướng dẫn chúng tôi trong ba thập niên qua. Tôi gặp bà lần đầu tiên khi bà đã 60 tuổi. Bà ấy đã có một sự nghiệp, chuyên môn và kinh nghiệm to lớn. Tôi cũng như rất nhiều người khác, đã học được rất nhiều điều từ bà ấy."
Với vai trò là chủ tịch của ATSIC, Tiến sĩ O'Donoghue đã trở thành một trong những thổ dân đầu tiên tham dự cuộc họp nội các vào năm 1991. Nhân cơ hội này, bà trình bày quan điểm của tổ chức đối với Ủy ban Hoàng gia về những cái chết của người bản địa khi bị giam giữ.
Là một diễn giả đầy quyền lực trước công chúng, vào năm 1992, bà trở thành thổ dân Úc đầu tiên phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.
Năm 2007, Quỹ Don Dunstan đã thành lập Lễ trao giải Lowitja O'Donoghue hàng năm để vinh danh bà và bà đã có bài phát biểu khai mạc.
Thượng nghị sĩ Burney, người có bài phát biểu thường niên lần thứ 15 vào năm 2023 và đã làm việc với Tiến sĩ O'Donoghue trong Hội đồng Quốc gia về Hòa giải Thổ dân năm 1997, cho biết bà là nguồn cảm hứng cho các thế hệ người Úc bản địa.
"Nhiều người trong chúng tôi, những phụ nữ thổ dân trẻ vào thời điểm thập niên 80 và 90, đã nhìn vào Lowitja và nhìn thấy khả năng của bà. Và trước sự hiện diện của bà, bạn cảm nhận được, bạn cảm nhận được sự duyên dáng của bà, cảm nhận được lòng tốt của bà, nhưng bạn cũng cảm nhận rất rõ sự thật rằng bà có thể rất nghiêm khắc, và sự nghiêm khắc đó luôn là một bài học."
Năm 2008, Tiến sĩ O'Donoghue đã giúp Australia đối mặt với sự thật khó chịu khi bà tư vấn cho thủ tướng Kevin Rudd về lời xin lỗi chính thức của chính phủ liên bang đối với các dân tộc Thổ dân và Đảo Torres Strait cũng như các Thế hệ bị đánh cắp.
Công việc của bà sẽ tiếp tục được duy trì thông qua Quỹ Lowitja O'Donoghue và Viện Lowitja, viện nghiên cứu sức khỏe do người bản địa duy nhất của Úc kiểm soát.
Thượng nghị sĩ đảng Xanh Dorinda Cox nói với ABC rằng sự vĩ đại của cá nhân Tiến sĩ O'Donoghue cũng sẽ được ghi nhớ.
"Đó là một người phụ nữ tuyệt vời, một người tiên phong, một nhà lãnh đạo nữ và một phụ nữ tuyệt vời, tốt bụng và giàu lòng nhân ái, người luôn khiến bạn cảm nhận được sức mạnh và sự kiên cường mỗi khi có sự hiện diện của bà. Và tôi xin gửi lời chia buồn chân thành nhất đến gia đình của bà."
