တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်: တၢ်ပာ်ဖျါအံၤအပူၤပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကဲထီၣ်တၢ်သူၣ်တမုာ်သးတမုာ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် အဲးသနံး အဲးလ်ဘနံးဆံး အတၢ်ကတိၤလီၤလၢအီစထြ့လယါကီၢ် မုၢ်နံၤခံးသူအမုၢ်နံၤအံၤ အဂီၢ်အခါ အဝဲစံးဝဲဒၣ်ဒ်အံၤ,
“တၢ်လၢပထံၣ်ဘၣ်အီၤဖဲမဟါတနံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်အၢတၢ်သီအတၢ်ဖံးတၢ်မၤ, မ့ၢ်တၢ်မၤလၢအထီဒါဝဲဒၣ်ပှၤယူဒၤဖိသနူန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်တၢ်မၤတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးသနူတခါဖဲပကီၢ်မိၢ်ပှၢ်အပူၤ ဖဲပှၤအီစထြ့လယါဖိတၢ်လီၢ်လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါ - Bondi Beach - လၢအဆၢကတီၢ်ဖဲပှၤမၤတၢ်သူၣ်ဖှံသးညီ, ဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဖှိၣ်သကိးတပူၤဃီ, မၤလၤကပီၤသကိးတၢ် ဒီး ခီဖျိလၢတၢ်မၤသးဖဲမဟါတနံၤဟါခီအဃိ မ့ၢ်က့ၤဝဲဒ်သိးတၢ်မံၤဟးဂီၤတခါန့ၣ်လီၤ.”
စးထီၣ်လၢ ၁၉၉၆နံၣ် တၢ်ခးသံပှၤကညီဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤကဲထီၣ်ဖဲ Port Arthur ဝံၤအလီၢ်ခံ အခဲအံၤ ပှၤကၠူအပှၤတဝၢ တၢ်မၤဘူၣ် ဟးနူၣ်ခၣ် ဘူၣ်ဖဲ ဆ့ၣ်ဒနံၤ တၢ်လီၢ်လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါ Bondi Beach ပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤ တၢ်နုာ်လီၤခးသံတၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲအီစထြ့လယါကီၢ် တၢ်ခးသံတၢ်ဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤကဲထီၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤ.
ပှၤပိာ်ခွါခံဂၤအံၤ နုာ်လီၤခးဝဲတၢ်ဖဲ ပှၤလဲၤမၤဘူၣ် အကယၤအါမးကျါန့ၣ်လီၤ.
နယူဆီၣ်သ်ဝံ ကီၢ်စဲၣ်ခိၣ် Chris Minns စံးဝဲဒၣ် တၢ်မၤတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးအံၤအပူၤ ပှၤသံသ့ၣ်တဖၣ်အကျါ ပၣ်ဃုာ်ဒီးဖိသၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
“တဂီၤညါအံၤန့ၣ် တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲယမူဒါလၢအလီၤသးအုးဒိၣ်မးတခါ လၢဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ ပှၤသံအိၣ်ဝဲ ၁၆ဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအတၢ်ကမၣ်တအိၣ်ဘၣ်သံဝဲဒၣ် ၁၅ဂၤ ဒီး ပှၤမၤတၢ်အၢတၢ်သီသံဝဲတဂၤန့ၣ်လီၤ. နယူဆီၣ်သ်ဝံ တၢ်ဆါဟံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် မနၤကၢၤ ပှၤဘၣ်လဲၤထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အိၣ်ဝဲ ၄၂ဂၤဒီး ပှၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအသးနံၣ်န့ၣ် စးထီၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲ အနံၣ် ၁ဝ တုၤလၢ ၈၇နံၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်တၢ်မၤသးနီၣ်ကီၢ်လၢအလီၤပျံၤလီၤဖုးဒိၣ်မးတခါန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်မၤဘူၣ်အမူး တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ်, ကျိတၢ်စုကဝဲၤအကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ကဲထီၣ်သးအလီၢ်န့ၣ် အိၣ်ဃုာ်ဒီး မ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ နယူဆီၣ်သ်ဝံ ပၢၤကီၢ်ခိၣ် Mal Lanyon ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤဝဲလၢ တၢ်ခးတၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ ပှၤမၤတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး အတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ.
မ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အတပိၢ်ဖးထီၣ်ဘၣ်ဒီး ပၢၤကီၢ်သုးကွံာ်အီၤဆူ တၢ်ပူၤဖျဲးအလီၢ်အကျဲန့ၣ်လီၤ.
ပၢၤကီၢ်ခိၣ် Lanyon စံးဝဲဒၣ် ပှၤခးတၢ်ခံဂၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒီဖိပၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ဖဲတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်ဆၢအပူၤန့ၣ်, ယတဲအီၤသ့လၢ ပတဃုအါထီၣ် ပှၤမၤကမၣ်တၢ်ဘၣ်. ပသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လၢ မဟါတနံၤတကဲထီၣ်သးန့ၣ် ပှၤမၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ပှၤခံဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤမၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ပှၤသးနံၣ် ၅ဝနံၣ်တဂၤဒီး သးနံၣ် ၂၄နံၣ်တဂၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒီဖိပၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသးနံၣ် ၅ဝတဂၤန့ၣ်သံဝဲဒၣ်. မ့မ့ၢ်ပှၤ ၂၄နံၣ်တဂၤန့ၣ် အခဲအံၤဘၣ်ဒိနးနးကလဲာ်နာ်သက့ အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်အိၣ်ဂၢၢ်တပၢၢ် ဒီးအခဲအံၤန့ၣ်အိၣ်ဝဲဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.”
ပိာ်ခွါလၢအသးနံၣ်အိၣ် ၅ဝတဂၤအံၤ အိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးကျိဃုခိၣ်လၢအအိၣ်ဒီးအလံာ်ပျဲမူးမူးနီၣ်နီၣ်ခဲလၢာ် လၢအဘၣ်လိာ်အသးဒီး ကျိလၢအဝဲသူအီၤဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပၢၤကီၢ်မၤဝဲတၢ်ဃိထံ ဖဲမုၢ်နုာ်ကလံၤထံးကဝီၤဒ့ခံတီၤ လၢအမ့ၢ် ဖဲ Bonnyrigg ဒီး Campsie ဒီးဆဲးမၤဝဲဒၣ်တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအဖၢမုၢ် ဒ်သိးလၢအမ့ၢ်တၢ်မၤလီၤတံၢ် တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးသ့ၣ်တဖၣ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
Rabbi Eli Schlanger, လၢအမ့ၢ်ပှၤရဲၣ်ကျဲၤ "Chanukah by the Sea" အမူးတဂၤ ပၣ်ဃုာ်ဝဲဖဲ ပှၤတူၢ်ဘၣ် တၢ်ခးတၢ်အံၤအကျါန့ၣ်လီၤ.
အဝဲအတခွါ, Rabbi Zalman Lewis, ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤဝဲဖဲကမျၢၢ်တၢ်ဆဲၤကျိးတဝၢအဖီခိၣ် လၢအစံးဝဲဒၣ် ဖိယဲၢ်ဂၤအပၢ်လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၄၁နံၣ်တဂၤ သံဝဲဒၣ်ဖဲ တၢ်နုာ်လီၤခးတၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
Executive Council of Australian Jewry ပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်ဒိၣ်သဃဲၤ Alex Ryvchin တဲဘၣ်ဝဲ SBS Hebrew တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လၢအဝဲသ့ၣ်ညါဝဲပှၤလၢအသံသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လၢအမ့ၢ်ပှၤဖဲအဝဲအပှၤတဝၢအပူၤ လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး Rabbi Schlanger အံၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ဒ်အံၤကဲထီၣ်အသးနီၣ်ကီၢ်န့ၣ် ယတအဲၣ်ဒိးနာ်အီၤဘၣ်, ယသ့ၣ်ညါလီၤဘၣ်လၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်တၢ်သူၣ်ပျံၤသးဖုးအနးကတၢၢ်တခါ, လၢအမ့ၢ်ယတံၤသကိးသးဘိတနီၤဘၣ်သံကွံာ်, ဒီး တၢ်အံၤကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲတၢ်မၤ ဟးနူၣ်ခၣ် အခါ, ဖဲပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤ လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအိၣ်လၢယကဘၣ်ကတိၤလီၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. ယကတိၤလီၤတၢ်ဖဲ တၢ်မၤမူးဒ်အံၤအခါန့ၣ်အိၣ်ဝဲအနံၣ်တဆံလံန့ၣ်လီၤ. ဒီးမ့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤအဘျုးအဖှိၣ်အဃိ တဘျီညါအံၤန့ၣ် ယတအိၣ်ဖဲန့ၣ်ဘၣ်. ယဆိကမိၣ်ထီၣ်တၢ်ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢယတံၤသကိးသးဘိ ရၤဘံး, လၢအမ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢ အသူၣ်ဂ့ၤသးဝါဒီး မ့ၢ်ပှၤကညီအဂ့ၤတဂၤလၢယထံၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ်တ့ၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.”
ဟးနူၣ်ခၣ်မူးလၢတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်လၢတၢ်ကမၤအီၤဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်တလီၢ်တနီၤ လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးမဲလ်ဘၢဝ့ၢ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ပတုာ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်အီၤဒီး ကီၢ်စဲၣ်ဒီး ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပၢၤကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဟးအိၣ်ခိးဆှၣ်ကွၢ်ဝဲတၢ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်မၤအါထီၣ်တၢ်အိၣ်ခိးဆှၣ်ကွၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢန့ၣ်လီၤ.
ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် အဲးသနံး အဲးလ်ဘနံၤဆံး စံးဝဲဒၣ် လၢတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤကွံာ် တၢ်သးဟ့ပှၤယူဒၤဖိသနူအံၤအဂီၢ် အဝဲအပဒိၣ်န့ၣ် အကမၤဝဲဒၣ်တၢ်ကိးမံၤဒဲး ဖဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်စိကမီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ခးတၢ်အံၤပာ်ဝဲတၢ်ပညိၣ်လီၤလိၤလိၤဖဲကၠူပှၤတဝၢ ဟးနူၣ်ခၣ် ဘူၣ်စးထီၣ်အခီၣ်ထံးကတၢၢ်တသီ, လၢအကြၢးဘၣ်မ့ၢ် ဘူၣ်လၢအပှဲၤဒီးတၢ်သူၣ်ဖှံသးညီ နာ်သက့ တနံၤအံၤန့ၣ် ကၠူအပှၤတဝၢန့ၣ် ဘၣ်ထံးဝဲဆါဆါကလဲာ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအီစထြ့လယါဖိကိးဂၤဒဲးသ့ၣ်ဧၢ ဖိးဟုဃာ်အဝဲသ့ၣ်ဒီး စံးလၢ, 'ပအိၣ်ဆၢထၢၣ်သကိးဒီးနၤန့ၣ်လီၤ'. တၢ်ဒီဒါပှၤယူဒၤဖိသနူန့ၣ် ပကဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤကွံာ်အီၤ ဒ်အလီၢ်ဒီးအသနၢၣ်အိၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်တတၢၤတနါတခါ, ဒီးပကဘၣ်ခွဲသိၣ်ခွဲပျီကွံာ်အီၤတပူၤဃီန့ၣ်လီၤ.”
တကတီၢ်ဃီန့ၣ် အဝဲစံးပတြၢၤစ့ၢ်ကီးဝဲ ပှၤလၢခီဆၢဆိတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအပၣ်ဃုာ် ပှၤပိာ်ခွါတဂၤလၢအလဲၤလူၤဂုာ်န့ၢ်ဆူၣ်ကွံာ်ဝဲ ပှၤခးကျိတဂၤ အကျိန့ၣ်လီၤ.
“ပှၤခီဆၢတၢ်ဒူဒူကိးဂၤဒဲး, ပှၤခီဆၢဆိတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအပၣ်ဃုာ် ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိယိယိတဂၤ မဟါတနံၤ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်. တၢ်လၢသုမၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဘျုးဒိၣ်မး. ပှၤလၢအဆၢၣ်မဲာ်ဒီးလဲၤခီဆၢဝဲဒၣ် တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ် ပှၤအီစထြ့လယါဖိ အတၢ်သကဲးပဝးလၢအဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ပှၤဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ. လၢအမ့ၢ်ပှၤလၢအဆၢထၢၣ်မၤစၢၤတၢ်လၢပသးသမူလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ဒုးထီဒါတၢ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် အတၢ်ပဲၤအၢပဲၤသီ လၢအပၣ်ဃုာ် အံးစရ့ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Benjamin Netanyahu, လၢအမ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢအပဲၤဖးနီၤဖးဝဲဒၣ် အဲးလ်ဘနံးဆံး ပဒိၣ် အတၢ်ခီဆၢ တၢ်ထီဒါပှၤယူဒၤဖိအသနူန့ၣ်လီၤ.
နာ်သက့န့ၣ် အဝဲပတြၢၤစ့ၢ်ကီးဝဲ ပိာ်ခွါလၢအလဲၤလူၤဂုာ်ကွံာ်ဝဲဒၣ် ပှၤခးတၢ်အကျိတဂၤန့ၣ်လီၤ. ပိာ်ခွါလၢအလဲၤဂုာ်န့ၢ်ကွံာ်ပှၤခးတၢ်အကျိအံၤ ခဲကနံၣ်အံၤ ဘၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်ပူၤ မ့ၢ်လၢအဝဲဘၣ်ဒိလၢတခးအီၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
“ပထံၣ်ဘၣ်ဝဲပိာ်ခွါလၢအဒူတဂၤ, လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤမူးစလ့းပိာ်ခွါလၢအဒူတဂၤဒီး ယယူၤယီၣ်အီၤ, မ့ၢ်လၢအဝဲအတၢ်မၤအံၤပတုာ်ကွံာ်ဝဲ ပှၤမၤတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးတဂၤ အတၢ်မၤသံ ပှၤကၠူသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်အံၤလိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် ပဒိၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ, လၢနတမၤအီၤဘၣ်. ဒီးအလီၢ်အိၣ်လၢနကဘၣ်မၤအီၤ, ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်, တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤန့ၣ် အတပျၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ကီသူၣ်ကီသးဒီး တၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်အတၢ်ကမၣ်ဘၣ်. နာ်သက့ ကမၤလၤကပီၤဝဲ တၢ်ဖံးတၢ်မၤဒီး တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ ပှၤအံးစရ့ သ့ၣ်တဖၣ်မုၢ်လၢ်ဝဲဒၣ်လၢသုကီၢ်မုနုာ်ပဒိၣ်တဂၤစုာ်စုာ်အအိၣ်ဒီး လၢတၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးန့ၣ်လီၤ.”
ပၢၤကီၢ်ခိၣ် Mal Lanyon စံးဝဲဒၣ် တၢ်စးထီၣ်ပာ်လီၤလံဝဲဒၣ် တၢ်အိၣ်ကဒုအလီၢ် ဒီး ဆီလီၤပာ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် ပၢၤကီၢ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအကယၤအါမး ဖဲပှၤကၠူသ့ၣ်တဖၣ်အပှၤတဝၢအပူၤ လၢတၢ်ဒီသဒၢဒီး တၢ်မၤလီၤတံၢ်တၢ်ပူၤဖျဲးအိၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါအဝဲဟ့ၣ်ပလီၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ လၢအထီဒါဝဲဒၣ် တၢ်ကမၤဒီးမၤကၣ်က့ၤတၢ်ဒီး ဃ့ထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်ကပာ်သးခုၣ်ခုၣ် ဖဲလၢပၢၤကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဆဲးမၤဝဲဒၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအခါန့ၣ်လီၤ.
ပှၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသ့ၣ်တဖၣ်တနီၤလိၣ်ဘၣ်ဝဲသွံၣ်အဃိ နယူဆီၣ်သ်ဝံကီၢ်စဲၣ်ခိၣ် Chris Minns စံးဝဲဒၣ်လၢ ပှၤနယူဆီၣ်သ်ဝံဖိသ့ၣ်တဖၣ် မၤစၢၤတၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤသ့ခီဖျိ တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖး တၢ်သူၣ်ဟ့သးဟ့ဖဲပှၤတဝၢပူၤအလီၢ်န့ၣ် ကိခိၣ်ကျၢၢ်အဲးသနံး အဲးလ်ဘနံးဆံး စံးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးတပူၤဃီဒီး ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလိာ်သး တဂၤဘၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
နၤ မ့တမ့ၢ် ပှၤလၢနသ့ၣ်ညါအီၤတဂၤဂၤ မ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ်, နဆဲးကျိး Lifeline တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်တတၢၤတနါဝဲၤကျိၤ ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ ၁၁ ၁၄ သ့ဝဲဒၣ်, မ့တမ့ၢ် ဆဲးကျိးဘၣ် Suicide Call Back Service ဝဲၤကျိၤဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ်, ၁၃ဝဝ ၆၅၉ ၄၆၇ သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢပှၤသးနံၣ် ၅နံၣ်တုၤ ၂၅နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤအဂီၢ် ဆဲးကျိးဘၣ် Kids Helpline ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၈ဝဝ ၅၅ ၁၈ဝဝ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ် လဲၤနုာ်လီၤဃုသ့ၣ်ညါအီၤဖဲ beyondblue.org.au ဒီး lifeline.org.au အလီပှာ်ယဲၤသ့သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
