NATO ထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အၢၣ်လီၤလၢ အကမၤဝဲဒၣ်ဒ်သိး ကီၢ်အမဲရကၤ တၢ်ဃ့ကညးလၢကမၤအါထီၣ် တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢတၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဃ့ကညးတခါလၢ အညီနုၢ်ဒီးအီစထြ့လယါကီၢ်, လၢအမ့ၢ် ကီၢ်အမဲရကၤ တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤခိၣ် Pete Hegseth တဲဘၣ်အီၤ ဖဲအဝဲထံၣ်လိာ်အသးဒီး အီစထြ့လယါကီၢ်တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤကိတိာ် Richard Marles ဖဲတနံၣ်အံၤစးထီၣ်သီအခါန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲတဲာ်တဲာ်ဖျုဖျုဝံၤဒီးစံးဝဲဒၣ် တၢ်ကဲထီၣ်သးဖဲ NATO တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် လၢတၢ်မၤအီၤဖဲ Netherlands န့ၣ် အတဆီတလဲအီစထြ့လယါပဒိၣ်အတၢ်ဆိကမိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ ပဒိၣ်အံၤ ထုးအါထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအတၢ်သူကျိၣ်စ့ဝံၤဝဲဒၣ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤလံန့ၣ်လီၤ.
“ဘၣ်ဃးဒီး ယူရပၤတၢ်ဒီသဒၢအဂီၢ်တၢ်သူကျိၣ်စ့အဂ့ၢ် တၢ်ဆၢတဲာ်လၢအကါဒိၣ်န့ၣ် ပမၤအီၤဖဲအံၤဝံၤလံ ဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီး NATO န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကဘၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်အခဲအံၤအဂီၢ်ဒီး ကထုးထီၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဂီၢ် ပသမံသမိးထံ ပတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်ဟီၣ်မဲာ်သၣ်က့ၢ်ဂီၤ, ပသံမသိးထံ တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးလၢအအိၣ်ဖဲန့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီး ဒ်သိးအကဘၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် တၢ်ဒီသဒၢသုးကျိၤ ဒ်လဲၣ်တကလုာ်လၢ ပလိၣ်ဘၣ်အီၤ, တၢ်သမံသမိးထံတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဆီဘၣ်တဆီသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပမၤအီၤလၢပနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ပဝဲန့ၣ်လီၤ. ဒီးတၢ်လၢပထံၣ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဖဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်မၤအါထီၣ် အီစထြ့လယါတၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအတၢ်သူတၢ်စွဲအံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်အအါကတၢၢ်ဒိၣ်ကတၢၢ်တဘျီဖဲ ပတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤန့ၣ်လီ. အခဲအံၤ, တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ပာ်အီၤဖဲအံၤန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်မၤအါထီၣ်တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢ Mr Marles တဲအီၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးအီစထြ့လယါကီၢ် မၤအါထီၣ်တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢတၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအဂီၢ်, လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢထံကီၢ်တၢ်ဟဲနုာ်အဖီခိၣ် တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢအအိၣ်ပာ် ၂မျးကယၤအံၤ, မ့ၢ်တုၤလီၤဖဲ ၂ဝ၃၃—၂ဝ၃၄ ကျိၣ်စ့နံၣ်န့ၣ် ကမၤအါထီၣ်ဝဲ ၂.၃ မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်အမဲရကၤန့ၣ် ဃ့ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကမၤအါထီၣ်အီၤတုၤလၢ ၃.၅ မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်အီစထြ့လယါကီၢ်ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ်တနီၤနီၤတခီဃ့လၢတၢ်ကမၤအါထီၣ်အီၤတုၤလၢ ၃မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤထီဒါတၢ်ကရၢ တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤဂ့ၢ်ဝီ အပှၤကတိၤတၢ်ပၢ, Angus Taylor, န့ၣ် အတတဲဖျါဝဲအနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးဘၣ်သနာ်က့ စံးဝဲဒၣ် ဖဲပဒိၣ်တဖုအံၤအဖီလာ်န့ၣ် တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢတၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအဂီၢ်န့ၣ် အတၢ်လၢတၢ်ပှဲၤတအိၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ဖဲတၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤတၢ်ဒီသဒၢဂ့ၢ်ဝီတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်မၤစၢၤတအိၣ်လၢၤပှဲၤဘၣ် အဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်အါမး. လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပ ဒြိ ဒီး ဒြိဒုးဆၢတၢ်အစဲးဖီကဟၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒ်သိး ပှၤထီဒါတၢ်ကရၢခိၣ် Sussan Ley တဲလီၤအီၤဖဲမဟါကၢၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ကဘၣ်မၤလီၤတံၢ်လၢ Henderson ကဘီသန့တၢ်လီၢ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤကျိၣ်စ့ ပှဲၤဒီးတၢ်ဘၣ်ဘျီဘၣ်ဒါ. တၢ်ဆၢကတီၢ်အခဲအံၤ တၢ်မၤကိၤထီၣ်ကျၢၤထီၣ် ပကလံၤစိၤ တၢ်လီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်သပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ. ကမၤလီၤတံၢ်လၢ ပအိၣ်ဒီးထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ အိၣ်ဒီးဂံၢ်ဘါကံၢ်စီလၢတၢ်တ့ထုးထီၣ် ကျိမီာ်သၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအမ့ၢ်တၢ်တခါလၢ ပဒိၣ်တဲပာ်လၢကမၤဝဲဒၣ်အီၤ, နာ်သက့ ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီသုးသးတအိၣ်နီတမံၤဘၣ်. ဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲလၢာ်န့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤကျိၣ်စ့ လၢအဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါ, ဃုာ်ဒီး AUKUS- ကဘီယူၤထံသ့ၣ်တဖၣ်- ဒီး သုးကဘီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢ ပကဘၣ်မၤဝံၤမၤတဲာ်အီၤဒီး ဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤကျိၣ်စ့မူးမူးအဂီၢ်, ကျိၣ်စ့တအိၣ်လၢပှဲၤဘၣ်န့ၣ် အတသ့ဘၣ်. ဒီးဖဲပဒိၣ်တဖုအံၤအဖီလာ်န့ၣ် တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တၢ်မၤအီၤတအိၣ်ဘၣ်.”
Matthew Sussex မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢ Strategic and Defence Studies Centre ဖဲအီစထြ့လယါဒီကလုာ်ဖၠၣ်စိမိၤ လၢအအိၣ်ဖဲ ခဲးဘါရါ န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် တၢ်မၤအသးဖဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤ လၢတၢ်မၤအီၤဖဲ The Hague န့ၣ် ကဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးဆူပဒိၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အံၤ မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်မၤအါထီၣ် တၢ်ဆီၣ်သနံးဆူအီစထြ့လယါကီၢ်အလိၤ လၢကမၤအါထီၣ် တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢတၢ်ဒီသဒၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အကမၤအါထီၣ်ဝဲဧါ, တမၤအါထီၣ်ဝဲဘၣ်ဧါဒု အိၣ်ဒၣ်လၢအီၤလီၤ, ယဆိကမိၣ်, လၢတၢ်ကထုးထီၣ်တၢ်သ့ကွၢ်အဂီၢ်န့ၣ် ဆိဒံး တဆဲးဖိန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်အိၣ်ခိးတုၤလၢ အမဲရကၤ မၤတၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤ AUKUS အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဝံၤမးန့ၣ်, ယဆိကမိၣ် တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတအိၣ်နီတမံၤဘၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤလၢတၢ်ကမၤအီၤအသီ ၃ဝန့ၣ် တယံၤလၢၤဘၣ်အတီၢ်ပူၤ အကဘၣ်တီၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ပာ်ဖျါအဃိန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ NATO တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်, လၢတၢ်မၤဝဲဒၣ် Indo-Pacific ပှၤမၤသကိးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ကီၢ်အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ် Donald Trump အတလဲၤပာ်ဖျါအသးဘၣ်.
Mr Marles စံးဝဲဒၣ် အဝဲတလဲၤဘၣ်အဃိန့ၣ် အတဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အကံၢ်အစီနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“မ့ၢ်ဝဲတၢ်ထံၣ်လိာ်အိၣ်ဖှိၣ်အရ့ဒိၣ်တခါဒီး နဲၢ်ရွဲၣ်ခိၣ်ကျၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ပမၤလီၤတံၢ်ကဒါက့ၤဝဲဒၣ် သုးဟီၣ်ကဝီၤခံခါအံၤ မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢတဂၤဒီးတဂၤအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢတၢ်မၤအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပအိၣ်ဒီးထံကီၢ်သၢဘ့ၣ်, ယပၣ်, ခိးရံယါ ဒီး New Zealand, ဒီး လၢအီစထြ့လယါကီၢ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ် အတၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ထံကီၢ်သၢအံၤအရ့ဒိၣ်မး. ပှဲၤဒီးတၢ်ပာ်ကဲအဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ်, ပမၤဂ့ၤထီၣ်အါထီၣ် ပတၢ်ရ့လိာ်သးသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီး မၤအါထီၣ် ပတၢ်ပမၤသကိး ဒ်ကရူၢ်တဖုအသိးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်ကဲထီၣ်သးဖဲယူၤရပၤအပူၤန့ၣ် အစိကမီၤလုၢ်ဘၢ Indo-Pacific ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပထံၣ်အီၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ Mr Trump တဟဲထီၣ်ပာ်ဖျါအသးဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤအပူၤဘၣ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ်ဖဲ တၢ်ကဲထီၣ်သး အတၢ်စံၣ်ဃဲၤအပူၤ လၢပဒိၣ်တထံၣ်လိာ်အိၣ်ဖှိၣ်ဘၣ်ဒီး Mr Trump, လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Anthony Albanese ကထံၣ်လိာ်ဒီးအီၤ ထုးသံကွံာ်အသးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်မၤ G-7 တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် ဖဲကီၢ်ခဲနဒးအပူၤအခါ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Anthony Albanese ရဲၣ်ကျဲၤလၢကထံၣ်လိာ်သးဒီး Mr Trump နာ်သက့ လၢခံန့ၣ်တကဲထီၣ်ဘၣ်.
Mr Trump ကဲထီၣ်ကဒါက့ၤ ကီၢ်အမဲရကၤ ကီၢ်ခိၣ် ခံဘျီတဘျီအံၤ န့ၢ်လံ ယဲၢ်လါလံ နာ်သက့ အီစထြ့လယါကိတိာ် အတၢ်ထံၣ်လိာ်သးအီၤလၢမဲာ်သကိးမဲာ်န့ၣ် တအိၣ်နီတဂၤဒ်ဘၣ်.
တၢ်အဝဲအံၤမ့ၢ်အဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ပဒိၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအပတီၢ်စ့ၢ်ဧါန့ၣ် အိၣ်ဒၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အလိၤဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ မ့မ့ၢ်ပှၤထီဒါတၢ်ကရၢဒု ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးဟံးဝဲဒၣ် တၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၣ်လီၤ.
Mr Taylor စံးဝဲဒၣ် ကီၢ်အမဲရကၤအကီၢ်ခိၣ်န့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် မတဂၤဂ့ၤ မတဂၤဂ့ၤန့ၣ် ဒ်သိးအီစထြ့လယါ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တဂၤအသိး အကဘၣ်ဘျၢနုာ်လီၤတၢ်ဆၢကတီၢ် လၢတၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢ်ရ့လိာ်အမုာ်အဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
“အခဲအံၤန့ၣ် အိၣ်ဖျါလၢ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်အနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ် အဆိကမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်ထံၣ်လိာ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒီး တရူး ကီၢ်ခိၣ်န့ၣ် ဂ့ၤန့ၢ် တၢ်ထံၣ်လိာ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒီး ကီၢ်အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်အမဲရကၤန့ၣ် ဒုးသကိးတ့ၢ်တၢ်ဒီးပှၤဖဲတၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ကိးခါဒဲးအပူၤ, ဒီး ပှၤကဲကီၢ်အမဲရကၤအကီၢ်ခိၣ်န့ၣ် အကမ့ၢ်ဒၣ်ဝဲ မတဂၤဂ့ၤ တဂၤဂ့ၤလဲၣ်န့ၣ်, လၢထံကီၢ်အံၤအဂီၢ် သိၣ်မှံၤအဝဲအံၤန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်မး. ဘၣ်ဃးဒီး နီၣ်တဂၤ အတၢ်ရ့လိာ်န့ၣ် ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်ကဘၣ်မၤအီၤဒ်သိးတၢ်သညူးသပှၢ်တခါအသိး, ဒ်သိးသိၣ်မှံၤအသိးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်တခါလၢတမၤတသ့ ကဘၣ်မၤအီၤနီၣ်နီၣ်န့ၣ်လီၤ. သိၣ်မှံၤအဝဲအံၤန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအကါဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ NATO တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ တၢ်လၢအီစထြ့လယါကီၢ် သးလိာ်ပလိာ်ဃုာ်အီၤအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကမၤစၢၤ တၢ်မၤရဲၣ်ညီနုၢ်လၢတၢ်ဆှၢတၢ်ဖိတၢ်လံၤဆူ ယူကရ့အဂီၢ် ဖဲ Poland န့ၣ် အီစထြ့လယါကီၢ် ကဆီလီၤဝဲဒၣ် ကဘီယူၤအိၣ်ခိးကွၢ်တၢ်ဒီး တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤသုးဖိအဂၤ ၁ဝဝ လၢသၢလါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအမဲာ်ညါန့ၣ်, အီစထြ့လယါပဒိၣ် ကပာ်လီၤဝဲ တၢ်တြီတံာ်အါထီၣ် ပှၤအဂၤ ၃၇ဂၤဒီး ကျိၣ်စ့တၢ်ဖံးတၢ်မၤ ၇ခါ လၢအတၢ်ဘၣ်ဘျးအိၣ်ဒီးပှၤရှၢၢ်ရှါဖိတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအမ့ၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အလၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢ တၢ်ရၤလီၤရှၢၢ်ရှါပဒိၣ်သနူ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Mr Marles ဆဲးလီၤစ့ၢ်ကီး တၢ်သးလီၤပလိာ်စုမုၢ်ကျၢၢ်ဒီး NATO Support and Procurement Organisation, လၢအကမၤအါထီၣ် တၢ်ဖီၣ်လိာ်စုမၤသကိးတၢ်ဖဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအတမ့ၢ် တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ, လၢအပၣ်ဃုာ် ဝံစိာ်တီဆှၢဒီး တၢ်မၤစၢၤ သုးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ အကံၢ်အစီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
