တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိန့ၣ် ကဲဘျုးဒီးဂ့ၤလၢ ဖိသၣ်ဆံးသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ် တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ပာ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
ခဲကနံၣ်အံၤ ပှဃိထံသ့ၣ်ညါတၢ်ဖိလၢ Peter MacCallum Cancer Centre သ့ၣ်တဖၣ် ဆဲးကျံးထုးထီၣ်ရၤလီၤဝဲ အဝဲသ့ၣ် တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါတခါ လၢအဒုးနဲၣ်ဖျါဝဲဒၣ် တၢ်အိၣ်ဒီးဟုးသးဒီး တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိန့ၣ် မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲတၢ်ဂ့ၤတခါလၢ တၢ်အိၣ်ခိးဒီသဒၢ နုၢ်ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ဒ်သိးလၢအမ့ၢ်တၢ်အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤထီၣ်သးလၢတၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိအဂီၢ် နုၢ်ထံးရှူညၣ်ထူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဆီတလဲအသးဖးဒိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ဆီတလဲအံၤမၤဝဲတၢ်မၤလၢ အတ့းဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤ လၢနီၣ်ခိၣ်ဂံၢ်တြီဆၢအဆဲလ်ထူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် လၢဒုးအိၣ်ထီၣ်ကျိၤကျဲ ဒ်သိးတၢ်မၤလိအဝဲသ့ၣ်လီၤလီၤဆီဆီ လၢအကဆှၣ်တရံးကွၢ်တၢ်ဒီး ဖီၣ်န့ၢ်ဝဲခဲစၢၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲနီၣ်ခိဂံၢ်ဆဲလ် လီၤလီၤဆီဆီတကလုာ် လၢတၢ်ကိးအီၤ CDN 8 T cell အပူၤ - တၢ်လၢပထံၣ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိန့ၣ် မၤလိပာ်ဝဲ T cells သ့ၣ်တဖၣ်အံၤသ့ ဒ်သိးလၢအကကဲထီၣ် တၢ်အိၣ်ခိးဆှၣ်ဝးတရံးကွၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤ လၢနုၢ်ထံးရှူညၣ်ထူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, ဆဲလ်တခါလၢ်လၢ်လၢအကဆီတလဲအသးဆူခဲစၢၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဖီၣ်န့ၢ်အီၤ, ဒီး မၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲအီၤ တချုးလၢအကဲထီၣ်ခဲစၢၣ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ, T cells သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် အိၣ်ဖျါလၢအမ့ၢ် ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အဒုးထီဒါဝဲ triple negative နုၢ်ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါကလုာ်အံၤ ထီၣ်ဘးဂ့ၤမးန့ၣ်လီၤ.
Professor Sherene Loi စံးဝဲဒၣ် တၢ်အံၤအါတက့ၢ်မ့ၢ်တၢ်လၢအကဲထီၣ်ညီနုၢ်အသးတခါဒီးပိာ်မုၣ်လၢအသးနံၣ် ၅ဝ ဆူအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ဘူၣ်တဂ့ၤဘၣ်တခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ နုၢ်ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါလၢအနးတကလုာ်န့ၣ် ပကူစါယါဘျါဘၣ်အီၤဒီး ထူသနူကျိၤကျဲလၢတၢ်မၤညီနုၢ်အီၤ ဒ်အမ့ၢ် ခံမိးသရၢၢ်ဖံၣ် ဃုာ်ဒီး တၢ်ကူးကွဲအီၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ကူစါယါဘျါအကျဲတခါသိး ပမၤစ့ၢ်ကီးအီၤဒီး immunotherapy န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်လၢအတဲဘၣ်ပှၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ နီၢ်ခိဂံၢ်တြီဆၢသနူန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ် လၢတၢ်ကထီဒါဝဲဒၣ် triple negative နုၢ်ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢကထီဒါ triple negative နုၢ်ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါအဂီၢ်, နီၣ်ခိဂံၢ်တြီဆၢသနူအံၤ တၢ်ဂဲၤလိာ်အီၤမ့ၢ်သ့မ့ၢ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် ဒုးထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ် ပှၤဆါအံၤ အနီၣ်ခိဂံၢ်တြီဆၢသနူန့ၣ် ပမၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အိၣ်သး ဒီး မၤစှၤလီၤတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢတၢ်ဆါကဟဲက့ၤကဲထီၣ်ကဒါအဂီၢ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
Stephanie Davy လၢအမ့ၢ်မိၢ်လၢအအိၣ်ဒီးအဖိခံဂၤ ဒုးအီၣ်နုၢ်ဝဲအဖိဆံးလၢအအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤသီန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိန့ၣ် ဂ့ၤလၢဖိသၣ်ဆံးအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤသီအဂီၢ် တကးဘၣ်အဃိ မ့ၢ်ဝဲတၢ်သးမုာ်တခါန့ၣ်လီၤ.
“နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်တၢ်ပညိၣ်လီၤဖဲနဖိအလိၤဂ့ၤဂ့ၤဒီး ဒ်နမၤအီၤသ့အသိး တသ့ဖဲအသ့ အဲၣ်ဒိးမၤတၢ်လၢအဘၣ်တခီ, တၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢနမၤအီၤသ့န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်မၤတၢ်လၢ နဖိဆံးအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့, တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိအံၤ မ့ၢ်အိၣ်ဒီး ဆူၣ်ချ့တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်အါထီၣ်လၢနနီၣ်ကစၢ်အဂီၢ်တခီ, ယဆိကမိၣ်, တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအဂ့ၤလီၤဆီတခါန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ပိာ်မုၣ်လၢ အဒုးအီၣ်နုၢ်အဖိ အိၣ်ပှဲၤဂၤလဲၣ်န့ၣ် ကတဲဘၣ်အီၤအဂီၢ်ကီဒိၣ်မး, ခီဖျိလၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တၢ်တအိၣ်ခိးကွၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်အီၤထီဘိဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
Australian Breastfeeding Association, အီစထြ့လယါတၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိဂ့ၢ်ဝီကရၢ — အခိၣ်ဒိၣ် Victoria Marshall စံးဝဲဒၣ် ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ပာ်ကီၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် ဒုးနဲၣ်ဖျါဝဲလၢ ပိာ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအါထီၣ်လၢ အကအိၣ်ဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ် ဝးတရံး လၢတၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ဘူၣ်တဂ့ၤဘၣ်တခါန့ၣ် ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိ တၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်နီၣ်ဂံၢ်စရီန့ၣ်အတအိၣ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်. ကရၢအံၤ အါစုအါဘျီန့ၣ် ဟံးန့ၢ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ပာ်ကီၤလၢ ၂ဝ၁ဝနံၣ် National Infant Feeding—ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိသၣ်ဆံး တၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်စရီအပူၤ ခီဖျိလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်စရီလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လၢတၢ်ပှဲၤဒီး ဘၣ်တၢ်မၤအီၤ အကံၢ်အစီထီၣ်ဘးအဃိန့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤပာ်ကီၤတနီၤ လၢဝံးထိရံယါအအိၣ် စးထီၣ်ဖဲ ၂ဝ၁၇ တုၤ ၂ဝ၁၈ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါဘၣ်အီၤဖဲ National Infant Feeding တၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်စရီအပူၤဒီး ဝံးထိရံယါတၢ်ပာ်ဖှိၣ်စရီအပူၤန့ၣ်, ဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်လၢ ဘၣ်စံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိအနီၣ်ဂံၢ်န့ၣ်စှၤလီၤကွံာ်လံဝဲဒၣ် အမျးကယၤ ၇ဝ ဒီး မ့ၢ်တုၤလီၤဖဲဃုလါတဘျီ တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိအံၤ အနီၣ်ဂံၢ်စှၤလီၤဝဲဒၣ် ၁၆မျးကယၤ တုၤ ၂၂မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအံၤ အတၢ်သံကွၢ်အိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်ဒီး ပိာ်မုၣ်လၢအဟုးအသးတအိၣ်နီတဘျီဘၣ် — တဒၢဘၣ်နီတဘျီဘၣ် မ့တမ့ၢ် တဒုးအီၣ်နုၢ်ဘၣ်ဖိနီတဘျီဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ Victoria Marshall စံးဝဲဒၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢ တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအံၤအကကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်— လၢအဘၣ်ဃးတၢ်ကသူအီၤဒ်သိးတၢ်ဒီသဒၢဆိ ကျိၤကျဲတခါ လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါ တမံၤလၢ်လၢ် လၢအဘၣ်ဃးဒီး ပိာ်မုၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂ့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအဂ့ၤတခါန့ၣ်လီၤ. ထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃး တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖိအဂ့ၢ် လၢအကဲထီၣ် တၢ်ဒီသဒၢအကျိၤအကျဲလၢပိာ်မုၣ်အဂီၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကစီၣ်လၢအဂ့ၤနီၣ်နီၣ်န့ၣ်လီၤ.
