တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အံၤ ကဲထီၣ်တၢ်လီၤကမၢကမၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ဖဲပှၤတဝၢအပူၤ ဒီး မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်: လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဖီၣ်န့ၢ် ပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိ လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၂၆နံၣ်တဂၤ ဒီးဘၣ်တၢ်လိာ်ဘၢ်လိာ်ကွီၣ်အီၤဒီးတၢ်မူးတၢ်ရၢ်အခါ ၇ဝ လၢအမ့ၢ်တၢ်မၤတရီတပါဖိသၣ်ဆံးဃိးဂၤ ဖဲ Point Cook တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တၢ်လီၢ် လၢအအိၣ်ဖဲမဲလ်ဘၢဝ့ၢ်မုၢ်နုာ်တကပၤန့ၣ်လီၤ.
Janet Stevenson မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်မၤကမၣ်သဲစးကွီၣ်မ့ၣ်မူဒါခိၣ်တစိၢ်တလီၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အုၣ်ကီၤအိၣ်လီၤတံၢ်လၢ ပိာ်ခွါပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤအံၤ မၤဘၣ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်မၤဖဲတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တၢ်လီၢ်အခါ ၂ဝ လၢအအိၣ်သကုၤမဲလ်ဘၢ, လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ ၂ဝ၁၇ တုၤ လါမ့ၤ ၂ဝ၂၅နံၣ် အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်အီၤတဂၤအံၤ ပတတဲလၢအမၤကမၣ်ဘၣ်ဖိသၣ်လၢအအိၣ်ဖဲတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲလၢာ်ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါလၢ ပှၤတဂၤလၢ်လၢ်လၢအသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤမ့ၢ်အိၣ်န့ၣ် ပအဲၣ်ဒိးလၢအကဒုးသ့ၣ်ညါဘၣ် Crime Stoppers န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်လိာ်ဘၢလိာ်ကွီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအိၣ်ဖျါထီၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် ကီၢ်စၢဖှိၣ်ဒီး ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဟံးဝဲအရ့န့ၣ်လီၤ.
တၢ်တယာ်လၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲတၢ်ဖိ ၂၆ဝဝ လၢအလဲၤပာ်တ့ၢ်ဘၣ်အဖိဖဲတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တၢ်လီၢ်လၢပိာ်ခွါအံၤမၤဘၣ်တၢ်မၤန့ၣ် တၢ်ဆှၢန့ၢ်ဝဲဒၣ်အဝဲသ့ၣ်အလံာ်ပရၢ လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်နဲၣ်လီၤအရ့ဒိၣ် တဆီဘၣ်တဆီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဝံးထိရံယါကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ် လၢတၢ်ကကွၢ်ကဒါက့ၤတၢ်ပူၤဖျဲးဂ့ၢ်ဝီလၢအဆိအချ့ လၢအမ့ၢ် တၢ်ကကွၢ်ကဒါက့ၤ တၢ်ဂီၤမူအိၣ်ခိးကွၢ်တၢ် CCTV လၢအဘၣ်တၢ်ထီထီၣ်ပာ်အီၤဖဲတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်မၤအါထီၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢလၢတၢ်ပူၤဖျဲးအဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအပၣ်ဃုာ် ကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ် တၢ်ပာ်လီၤတၢ်တြီတံာ် တၢ်သူလီတဲစိစိာ်စုဖဲတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢကီၢ်စဲၣ်ခိၣ် Jacinta Allan စံးဝဲဒၣ် တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဘျၢအသီတခါလၢအဝဲသ့ၣ်ဟဲစိာ်နုာ်လီၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
“ဖဲဝံးထိရံယါအံၤန့ၣ် ပတအိၣ်ခိးအီၤဘၣ်. ဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ခိးအီၤတကဲဘၣ်. တၢ်လိၣ်ဘၣ်အီၤလၢ အကကဲထီၣ်အခဲအံၤန့ၣ်လီၤ. အဃိန့ၣ်, လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ် တၢ်မၤလၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်သြီနုာ်လီၤစရီလၢ တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, အလီၢ်အိၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်လိၣ်ဘၣ်မၤအါထီၣ်အီၤ မၤကဲထီၣ်အီၤခဲအံၤ, အဃိန့ၣ် ပကစးထီၣ်မၤဝဲဒၣ် ဝံးထိရံယါတၢ်သြီနုာ်လီၤစရီ ဒ်သိးကဟ့ၣ်လီၤဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သမံသမိးထံဒီး လၢအဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါလိာ်သး လၢအဆိအချ့န့ၣ်လီၤ.”
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါန့ၣ် ပဒိၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးအတၢ်သးအ့န့တၢ်သးဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ.
ဝံးထိရံယါကီၢ်စဲၣ် ဖိသၣ်ဂ့ၢ်ဝီကိတိာ် Lizzie Blandthorn စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဆီတလဲလၢအဝဲသ့ၣ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဖဲ တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤ ကီၣ်စဲၣ်အံၤ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ လၢကီၢ်စဲၣ်အံၤ ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်ဝဲဒၣ်အီၤလၢတၢ်ကမၤကဲထီၣ်အီၤသကုၤထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤဝဲဒၣ်အီၤအဖၢမုၢ်, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ဒ်သိးကီၢ်စဲၣ်ခိၣ်တဲအီၤအသိး မ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤသးအ့န့ လီၤသးဂီၤ ဒီး အကဘဲးတခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တခါလၢ ပပာ်ဖျါထီၣ်တ့ၢ်အီၤ လၢအပူၤကွံာ် တဘျုးလါ တဘျုးနွံအခါလံ, ဒီး အလီၤတံၢ်တခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်တခါလၢယပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဖဲအပူၤကွံာ် မုၢ်ယဲၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ. ပအဲၣ်ဒိးထံၣ်တၢ်အဆၢအိၣ်ဖျါထီၣ်မူးမူးနီၣ်နီၣ်လၢအဆိအချ့န့ၣ်လီၤ.”
ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် Jason Clare ပာ်ပနီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်လီၤသးအ့န့ လီၤသးဟးဂီၤအဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
“လၢကမၤလီၤတံၢ် တၢ်သမံသမိးထံတၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးဖိသၣ်သနူအံၤ မၤတၢ်မၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်အဂီၢ် တၢ်မၤလၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်မၤအီၤနီၣ်နီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ကမၤအီၤဂီၢ် ဟံးတၢ်ဆၢကတီၢ်ယံၤတလၢကွံာ်ဒိၣ်မး. ယတဲသကိးတ့ၢ်တၢ်ဒီး စံၣ်ညီၣ်ကွီၣ်ခိၣ်ကျၢၢ် Michelle Rowland — လၢအမ့ၢ်စံၣ်ညီၣ်ကွီၣ်ခိၣ်ကျၢၢ်အသီအံၤ တဘျုးဘျီညါ. ဒီးယဆိကမိၣ်န့ၣ် အဝဲသးလီၤပလိာ်လၢ ယကကတိၤတၢ်လၢအဝဲအခၢၣ်စးန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ကိတိာ်အံၤစံးဝဲဒၣ် ပဒိၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သညူးသပှၢ်လၢအကမၤတၢ်ဆီတလဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် — လၢအပၣ်ဃုာ် တၢ်ဆှၢနုာ်လီၤ တၢ်ကထုးကွံာ် ကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤလၢ တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တၢ်လီၢ် လၢအပတီၢ်တထီၣ်ဘးဒ်သိးတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်သမှံၤသပှၢ်တခါ, ဒီးလိၣ်ဘၣ်တၢ်ဟံးအရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. ဝံးထိရံယါပဒိၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါဘၣ်ယၤတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ဖဲအပူၤကွံာ်တနွံဘျဲၣ်ဘျဲၣ်ဖိအခါန့ၣ်. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အါမးအကျါတခါလၢ ယပာ်ထီၣ်အီၤဖဲတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤအခိၣ်သ့ၣ်အကျါ ဖဲကူၣ်သ့ကိတိာ်သ့ၣ်တဖၣ်ထံၣ်လိာ်သးဖဲအပူၤကွံာ်တနွံအခါန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲလၢ ဝံးထိရံယါပၢၤကီၢ်စံးဝဲဒၣ် ပိာ်ခွါတဂၤလၢတၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်အီၤ လၢအမၤတၢ်ဖဲ Point Cook န့ၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးဖိသၣ်လံအုၣ်သးလၢအမူ မူးမူးနီၣ်နီၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, စံၣ်ညီၣ်ကွီၣ်ခိၣ်ကျၢၢ် Michelle Rowland စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အကကွၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်မၤအီၤခဲကနံၣ်အံၤ လၢအဘၣ်ဃး တၢ်သမံသမိးတၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးဖိဒံဖိသၣ် (working with children checks) န့ၣ်လီၤ.
“ဖဲအပူၤကွံာ်တနွံ, တချုးလၢ ကူၣ်သ့ကိတိာ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်, ယဆဲးကျိးလိာ်သးဒီး ယပှၤမၤသကိးတၢ်ကိတိာ် Jason Clare ဒ်သိးကမၤလီၤတံၢ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ပတီၢ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအပူၤန့ၣ် ပအိၣ်ဒီး တၢ်လၢအဘၣ်ဘျီးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်တခါလၢ တၢ်ဃ့ထီၣ်တ့ၢ်အီၤ ဖးယံၤလံ ဒီး လၢဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်တၢ်ပူၤဖျဲးအဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်တခါလၢ ပအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သးကျၢၤမုဆှု လၢကမၤကဲထီၣ်အီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အိၣ်သးအံၤ အတၢ်ဒိဘၣ်အိၣ်ဆူၣ်မး လီၤဆီဒၣ်တၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဘူးဒီး ပဒိၣ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ်ကရၢတနီၤအဟံၣ်, လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး ဟံၣ်ဃီဂ့ၢ်ဝီကိတိာ် Clare O'Neil, လၢအဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လဲၤပာ်ဝဲဒၣ်ဖဲ တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်ဆံးအလီၢ်ဖဲမဲလ်ဘၢန့ၣ်လီၤ.
“မဟါကၢၤတနံၤန့ၣ် ဖဲယကွၢ်လီၤစရီအပူၤ မ့ၢ်ယကထံၣ်လၢအပၣ်ဒီး တၢ်ကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တၢ်လီၢ် လၢယလဲၤပာ်ယဖိစ့ၢ်ဧါန့ၣ် တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤဘၣ်ယၤ ယသူၣ်လီၤကတုၤသးလီၤကတုၤ. ဒီးယသ့ၣ်ညါလၢမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် — မိၢ်ပၢ်လၢအထိကလးအါမးဖဲဝံးထိရံယါအပူၤအံၤ — အိၣ်ဒီးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိး လၢအမ့ၢ် ပတအဲၣ်ဒိးလၢ ပကဘၣ်တဲဘၣ်ပဖိ လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤဘၣ်. ယမ့ၢ်ဘၣ်တဲအီၤဒ်သိးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဂၤအသိးန့ၣ်, တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အၢအၢသီသီတခါန့ၣ်လီၤ.”
Jacinta Allan စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤအံၤ အတၢ်ပညိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး မၤလီၤတံၢ်တၢ်လၢဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တီတီလိၤလိၤန့ၣ်လီၤ.
“ဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤပာ်အဖိဖဲတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အခါ အကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပူၤဖျဲးဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.”
နၤ မ့တမ့ၢ် ပှၤလၢနသ့ၣ်ညါအီၤတဂၤဂၤ မ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ်, ဆဲးကျိးဘၣ် Lifeline တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်တတၢၤတနါဝဲၤကျိၤ ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ ၁၁ ၁၄, မ့တမ့ၢ်န့ၣ် ဆဲးကျိးဘၣ် တၢ်မၤသံလီၤနီၣ်ကစၢ်သး တၢ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ—Suicide Call Back Service ဝဲၤကျိၤ ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ဝဝ ၆၅၉ ၄၆၇ ဒီး လၢဖိသၣ် ၅နံၣ်တုၤ ၂၅နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤအဂီၢ်န့ၣ် နကိးဃ့တၢ်မၤစၢၤဖဲ တၢ်မၤစၢၤဖိသၣ်ဝဲၤကျိၤ— Kids Helpline ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၈ဝဝ ၅၅ ၁၈ဝဝ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
လၢကဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဂီၢ် လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် beyondblue.org.au လီပှာ်ယဲၤသန့ဒီး lifeline.org.au လီပှာ်ယဲၤသန့တက့ၢ်.
ပှၤတဂၤလၢ်လၢ်လၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီး မုၣ်ခွါသွံၣ်ထံးတၢ်မၤတရီတပါအဂ့ၢ်န့ၣ် ဆဲးကျိးဘၣ် Bravehearts ကရၢဖဲ လီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၈ဝဝ ၂၇၂ ၈၃၁ မ့တမ့ၢ် ဆဲးကျိးဘၣ် Blue Knot ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ဝဝ ၆၅၇ ၃၈ဝ တက့ၢ်.
