ပဒိၣ်တဖုအံၤမ့ၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ကဒါက့ၤတၢ်စိကမီၤခံဘျီတဘျီန့ၣ် တၢ်အၢၣ်လီၤအဒိၣ်ကတၢၢ် လၢအဝဲသ့ၣ်ကမၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်မၤကိၢ်ညၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်ဒီၣ်တဲာ်ခိသွဲဒီး တၢ်မၤစၢၤဂံၢ်သဟီၣ်အပှ့ၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲကီၢ်စၢဖှိၣ်ပှၤပၢၤ Jim Chalmers လၢခံကတၢၢ် တၢတကတီၢ် စ့တိာ်ပာ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်မ့ၢ်တပၣ်ဃုာ်ဘၣ်နာ်သက့ တၢ်အဂ့ၤအိၣ်ဝဲတနီၤန့ၣ်လီၤ.
Jim Chalmers စံးဝဲဒၣ်, “လၢတၢ်ကမၤပှဲၤတၢ်ဒီၣ်တဲာ်ခိသွဲ စးထီၣ်ဖဲလါယူၤလံအဂီၢ်, ပှၤအီစထြ့လယါဖိလၢအဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤခိသွဲကိးဂၤဒဲး ဆူမဲာ်ညါတနံၣ် ဒီး ပိာ်ထွဲထီၣ်ကဒီးလၢခံဆူမဲာ်ညါတနံၣ်န့ၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဒီၣ်တဲာ်စှၤလီၤခိသွဲန့ၣ်လီၤ. လၢနံၣ်ယၤဖှိၣ်တဝာ်အတီၢ်အပူၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်အဆိကတၢၢ်တဘျီ လၢတၢ်မၤစှၤလီၤခိသွဲနီၣ်ဂံၢ် အဖုၣ်ကတၢၢ် တဘျီန့ၣ်လီၤ.”
ကျိၣ်စ့တၢ်ဟဲနုာ်လၢအအိၣ်ဖဲ ဒီၣ်လၣ် ၁၈,၂ဝ၁ ဒီး ဒီလၣ် ၄၅,ဝဝဝ အဘၢၣ်စၢၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လ့ၣ်ဘၢၣ်ကမၤစှၤလီၤဝဲဒၣ် တၢ်ဒီၣ်တဲာ်ခိသွဲအနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးန့ၣ်လီၤ
ဆူမဲာ်ညါတနံၣ်န့ၣ် တၢ်ဒီၣ်တဲာ်ခိသွဲလၢအအိၣ်ပာ် ၁၆မျးကယၤအံၤ တၢ်ကမၤစှၤလီၤကွံာ်အီၤလၢ ၁၅မျးကယၤ ဒီး မၤကဒီးလၢခံတနံၣ်န့ၣ် တၢ်ကဒီၣ်တဲာ်အီၤထဲဒၣ် ၁၄ မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပှၤတဂၤလၢ်လၢ်လၢအကျိၣ်စ့တၢ်ဟဲနုာ်အိၣ်အါန့ၢ် ဒီလၣ် ၄၅,ဝဝဝ သ့ၣ်တဖၣ် စးထီၣ်ဖဲလါယူၤလံ ၁သီန့ၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်အါထီၣ်ဝဲစ့ ၂၆၈ ဒီလၣ်ဒီး ပိာ်ထွဲထီၣ်ကဒါလၢခံတနံၣ်န့ၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်အါထီၣ်ဝဲစ့ ၅၃၆ ဒီလၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤတၢ်ပာ်လီၤအီၤ ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ အပူၤကွံာ်တဘျီ တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤ တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤ တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဖီခိၣ် လၢအပၣ်ဃုာ် တၢ်မၤစၢၤအါထီၣ်ဂံၢ်သဟီၣ်အဘူးအလဲ လၢဟံၣ်ဒူၣ်ကိးဖျၢၣ်ဒဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်ထီရီၤအဘူးအလဲ မဲဒံၢ်ခဲ စ့တၢ်မၤစၢၤ bulk billing အဂီၢ်န့ၣ် ကဟ့ၣ်လီၤဝဲစ့တၢ်မၤစၢၤ ဒီလၣ် ၈.၅ဘံလယၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲကသံၣ်ကသီတၢ်န့ၢ်ဘျုးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ, Pharmaceutical Benefits Scheme (PBS) အပူၤန့ၣ် ကမၤစှၤလီၤအါထီၣ်န့ၢ်ဝဲကသံၣ်အသီအပှ့ၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Jim Chalmers စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်လဲၤကျဲအံၤ ပဟဲတ့ၢ်အီၤဖးယံၤတပူၤဃီ နာ်သက့ တၢ်လၢပဘၣ်မၤအါထီၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. စ့တိာ်ပာ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲပတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢ စၢၤသွဲၣ်အသီတစိၤ အတၢ်ကအိၣ်ဘီၣ်အိၣ်ညီဘၣ် ဖဲဟီၣ်ခိၣ်လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်အသီတဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါ လၢကမၤစၢၤ တၢ်မၤကတၢၢ်ကွံာ် တၢ်ဒုးထီဒါ စ့သိၣ်သွံ, တၢ်သူၣ်ထီၣ်ကဒါတၢ်အိၣ်မူအပတီၢ်လၢအထီၣ်ဘး, ဒီး မၤအါထီၣ်ပထံကီၢ် အတၢ်န့ၢ်ဘျုးလၢခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
ဒ်သိးတၢ်ဖံးတၢ်မၤကလဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ်, ဘၣ်ဃး ပှၤမၤတၢ်ဖိလၢအတပြၢလိာ်အသးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်တြီအဝဲသ့ၣ်လၢ အကသုးဆီတလဲအသးဖဲ တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢအပြၢလိာ်သး တခါဘၣ်တခါအပူၤတၢ်ဘျၢန့ၣ် တၢ်ကမၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤအဃိ အါတက့ၢ် အဘျုးအဖှိၣ်ကအိၣ်ဝဲလၢ ပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Jim Chalmers စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်ဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဖီၣ်တံၢ်ဃာ်ဝဲအီစထြ့လယါပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ် လၢအကလဲၤဆူ တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢအန့ၢ်အါထီၣ်အဘူးအလဲသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် ပနံးတၢ်ဖံးတၢ်မၤဆံးကိးဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအခီပညီတအိၣ်ဘၣ်. ဖဲတၢ်ဘျၢအံၤအပူၤန့ၣ် စၢတံၢ်ဃာ်ဝဲ ပှၤအီစထြ့လယါအကကွဲၢ်အါမး လၢအတြီဃာ်အဝဲသ့ၣ်လၢတၢ်န့ၢ်ဘၣ်အါထီၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်ဟဲနုာ်န့ၣ်လီၤ.”
မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်တၢ်အိၣ်သးန့ၣ် စးထီၣ်အိၣ်ဂၢၢ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်လံ.
ဖဲတနံၣ်အံၤန့ၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်အိၣ်လၢ စ့သိၣ်သွံကလီၤစှၤဝဲဒၣ်တုၤလၢ ၂.၅မျးကယၤ ဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဘူးအလဲန့ၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်လၢကဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်တုၤ ၃မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ဆူမဲာ်ညါ အနံၣ်တဆံအတီၢ်ပူၤအဂီၢ် တၢ်သူကျိၣ်စ့န့ၣ် ကပာ်ဝဲစ့တိာ်ပာ်အံၤဖဲ — red zone အပူၤ, လၢအမ့ၢ်တၢ်သူကျိၣ်စ့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ကအါန့ၢ်ဒ်စ့အိၣ်ပာ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲကျိၣ်စ့နံၣ် တနံၣ်အံၤအပူၤ စ့လၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်အါထီၣ်အီၤ လၢတၢ်ကသူအီၤအဂီၢ်န့ၣ် လိၣ်ဒ်ဝဲ ဒီလၣ် ၂၇ဘံလယၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ Dr Chalmers စံးဝဲ တၢ်အံၤ အတမ့ၢ်တၢ်လၢအနးကဲၣ်ဆိးဘၣ်.
“စးထီၣ်လၢပစးထီၣ်နုာ်လီၤဖီၣ်ထီၣ်မူဒါန့ၣ် တနံၣ်အံၤ ပစ့လၢ ပလိၣ်ဘၣ်အါထီၣ်အီၤန့ၣ် လီၤစှၤဝဲဒၣ် ဘူးထီၣ်တဝာ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. ဆူမဲာ်ညါတနံၣ် စ့လၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်အါထီၣ်အီၤန့ၣ် ကအိၣ်ဝဲဒၣ် ဒီလၣ် ၄၂ ဘံလယၢၢ်, လၢအစှၤန့ၢ် တၢ်ဟီပာ်အီၤဖဲအပူၤကွံာ်တဘျီ တၢ်ဃုထၢအခါ ဒီး စှၤန့ၢ် တၢ်ပာ်ဖျါဖဲနံၣ်ခၢၣ်သးအခါန့ၣ်လီၤ. ဖဲတနံၣ်အံၤ ကျိၣ်စ့နံၣ်န့ၣ် ဒ့ၣ်ကမၢ် ပာ်ဖှိၣ်ခဲလၢာ်ကထီၣ်ဘးဝဲဒၣ် ဒီလၣ် ၉၄ဝ ဘံလယၢၢ်, မ့ၢ်တၢ်လၢအစှၤန့ၢ် ဒီလၣ် ၁၇၇ ဘံလယၢၢ် ဖဲတၢ်န့ၢ်သါပာ်အီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.”
ပှၤပၢၤစ့အံၤစံးဝဲဒၣ် တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ် မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်တၢ်ဆၢကတီၢ် အတၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတအိၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
“ဖဲယူရပၤမုၢ်ထီၣ်တကပၤန့ၣ် ပအိၣ်ဒီးတၢ်ဒုးတၢ်ယာ်. တၢ်ပတုာ်တၢ်ခး ဖဲမုၢ်ထီၣ်ခၢၣ်သးန့ၣ် ဟးဂီၤကွံာ်. ဒီးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲလၢာ်န့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်တၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့ ဖဲပကီၢ်ပူၤအံၤ ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်မၤကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤသ့န့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်အတၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတအိၣ်ဘၣ်အခဲအံၤန့ၣ် အတမ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤအသးလၢ အကကဲထီၣ် တၢ်ညီနုၢ်တခါဒီး စၢၤသွဲၣ်လၢအဆိခါသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. ဖဲ ၂ဝ၂ဝ နံၣ် သ့ၣ်တဖၣ်အတီ=ပူၤန့ၣ် ပအိၣ်ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်တၢ်ဆါသံသတြိာ်, ပိာ်ထွဲထီၣ်ကဒါက့ၤအသးဒီး ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်စ့သိၣ်သွံ လၢအမ့ၢ်စ့အလုၢ်အပှ့ၤလီၤ ဒီး အခဲအံၤ တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးအိၣ်ထီၣ်ကဒီး လၢအမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤ တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်န့ၣ်လီၤ.”
Jim Chalmers စံးဝဲဒၣ် ပဒိၣ်မၤဝဲဒၣ်တၢ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်မၤအီၤန့ၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
လ့ၢ်ဘၢၣ် မုၢ်လၢ်ဝဲလၢ စ့တိာ်ပာ်အံၤ ကလၢပှဲၤလၢ ပှၤကဟ့ၣ်တၢ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
