Key Points
- ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢ နဟံၣ်ဒီးတၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အဖီခိၣ် နတၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ်မၤစၢၤနၤတၢ်မနုၤလဲၣ်ဒီး တၢ်မနုၤလၢအတမၤစၢၤနၤဘၣ်လဲၣ်န့ၣ်ထီဘိကွၢ်သမံသမိးအီၤ.
- ထံလုၢ်ဘၢတၢ်န့ၣ်ကဲထီၣ်သ့လၢကျဲအဘိအါမး, ဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤလၢနဃုထၢအီၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တမၤစၢၤနၤကိးကလုာ်ဒဲးဘၣ်.
- ဖဲနပှ့ၤဟံၣ် မ့တမ့ၢ် မၤသီထီၣ်နဟံၣ်ဒီးဟံၣ်ဃီပီးလီးတၢ်အုၣ်ကီၤအခါ ဃုသ့ၣ်ညါမၤန့ၢ်တၢ်အပှ့ၤလၢတၢ်အုၣ်ကီၤအါဖျၢၣ်အအိၣ်.
ဟံၣ်ဒူၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤအခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်ခံကလုာ်လၢအမ့ၢ်, တၢ်အုၣ်ကီၤလၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂီၢ်ဒီး တၢ်အုၣ်ကီၤလၢတၢ်ပီးတၢ်လီတၢ်ဖိတၢ်လံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Choice တၢ်အုၣ်ကီၤခီပနံၣ် ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ် Jodi Bird စံးဝဲဒၣ်, “နမ့ၢ်ကဲဟံၣ်ကစၢ် မ့တမ့ၢ် စ့တၢးမ့ၢ်ဝဲဟံၣ်ကစၢ်န့ၣ်, နကြၢးမၤန့ၢ်တၢ်အုၣ်ကီၤခံကလုာ်ဒဲး ဒီး နမ့မ့ၢ်ပှၤအိၣ်လဲတၢ်လီၢ်တခီ, နမၤန့ၢ်တၢ်အုၣ်ကီၤထဲဒၣ်လၢ ဟံၣ်ဃီတၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် စးထီၣ်အသးသ့လၢ လီမ့ၣ်အူတၢ်ပီးတၢ်လီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၣ်လိာ်ကွဲစဲးဖီကဟၢ်ပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်, ထူလွဲတၢ်ကယၢလၢအလုၢ်အပှ့ၤဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ကသံၣ်ကသီတၢ်မၤစၢၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးနမၤန့ၢ်အီၤသ့တုၤဝဲဒၣ်ဆူ ဟံၣ်ဃီပီးလီဒ်သိးစီၤနီၣ်ခိၣ်, ခးဆ့ၣ်နီၤ, လီၢ်မံဒီးတၢ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်, ဖၣ်ကပူၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိ မိၢ်ပၢ်ဖံဖုအတၢ်ဟ့ၣ်သါတၢ်စုလီၣ်ခီၣ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီလၢတၢ်ဟံးန့ၢ်ပာ်တၢ်အုၣ်ကီၤကသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢ တၢ်ဘှီထီၣ်က့ၤအီၤသ့ မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤပှဲၤထီၣ်က့ၤအီၤသ့ ဖဲလၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး မ့တမ့ၢ် လီၤမၢ်ကွံာ် ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်အသးတခါခါ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Mr Bird စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်အုၣ်ကီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤအကဒွးစၢၤနၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤအလုၢ်အပှ့ၤ ဒ်သိးကမၤစၢၤဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဆိကမိၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်ဖိတၢ်လံၤဖဲလဲၣ်တကလုာ်လၢ အကၢကီၣ်လိာ်သး လၢနကပှ့ၤန့ၢ်ပာ်တၢ်အုၣ်ကီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
Make an inventory of contents you want ensured and go through it ticking off each item estimating their worth. Credit: Eleganza/Getty Images
မၤလီၤတံၢ်လၢနကွၢ်သမံသမိးကဒါက့ၤတၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်သ့ၣ်တဖၣ်
ဖဲလံာ်တၢ်ပာ်ဖျါတၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီ — Product Disclosure Statement (PDS)အပူၤန့ၣ် ရဲၣ်လီၤပာ်ဖျါဝဲဒၣ် နတၢ်အုၣ်ကီၤသနူအပူၤန့ၣ် တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်လဲၣ်ဒီး အတပၣ်ဃုာ်ဘၣ်လဲၣ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တညီနုၢ်မၤသးတခါလၢပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်တဒွးဃုာ်အီၤဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် အဝဲသ့ၣ် ဟးထီၣ်လၢဟံၣ်ပူၤ ဒီး ပာ်တ့ၢ်ဟံၣ်လၢပှၤတအိၣ်ဖဲအပူၤနီတဂၤဘၣ် လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖးယံၤန့ၣ်လီၤ.
Mr Bird ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲဒ်အံၤ, “နမ့ၢ်လဲၤဟးကသုၣ်ကသီလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖးယံၤတတီၢ်ပူၤ, မ့တမ့ၢ်ဘၣ်တခီ လၢတၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤဟံၣ်ဃီအဂီၢ် နဟးထီၣ်ကွံာ်ဖဲဟံၣ်ပူၤန့ၣ်, အလီၢ်အိၣ်လၢနကဘၣ်တဲဒုးသ့ၣ်ညါနတၢ်အုၣ်ကီၤကစၢ် ခီဖျိလၢ နမ့ၢ်တအိၣ်ဖဲဟံၣ်ပူၤဘၣ်ဖးယံၤဒီးတၢ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်သးတမံၤမံၤန့ၣ်အဝဲတမၤစၢၤနၤဘၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
ဟံၣ်ဃီတၢ်အုၣ်ကီၤ လၢတၢ်ညီနုၢ်မၤအီၤ အသနူတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ တၢ်မၤစၢၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ကဲထီၣ်သးဒ်သိး တၢ်နုာ်လီၤဟုၣ်တၢ်, မ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်, ကလံၤမုၢ်လီၤဒီး ထံလုၢ်ဘၢတၢ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
နတၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ တၢ်မနုၤလၢအတပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်အုၣ်ကီၤအပူၤဘၣ်လဲၣ်န့ၣ် သမံသမိးကွၢ်အီၤထီဘိ.
အဒိ, နမ့ၣ်အိၣ်ဘူးဒီးပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်ခိၣ်, နကဘၣ်ကွၢ်ထံဝဲဒၣ် ဘၣ်ဃးပီၣ်လဲၣ်ထံအတၢ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဂ့ၢ်န့ၣ် နတၢ်အုၣ်ကီၤအတၢ်ဘျၢအံၤ တဲပာ်ဖျါအသးဒ်လဲၣ်.
Mr Bird စံးဝဲဒၣ်, “လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး, လပီထီၣ်ဖးထီ, ကလံၤမုၢ်အူတၢ်ဆူၣ်မးသ့ၣ်တဖၣ်, လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဖဲပီၣ်လဲၣ်ထံမဲာ်ဖံးဟဲထီၣ်ဃုာ်ဒီးကလံၤမုၢ် မ့တမ့ၢ် လပီသ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ဒ်သိးအံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တဘျီတခီၣ် တၢ်တဒွးဃုာ်အီၤဖဲ ဟံၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤသနူတၢ်ဘျၢအပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲမ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်ကဲထီၣ်အခါ ညီနုၢ်န့ၣ် တၢ်လၢ တၢ်တဒွးဃုာ်အီၤဘၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်တမံၤ.
“ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် တၢ်လၢအအူအီၣ်ထီၣ်လၢတအိၣ်ဒီးမ့ၣ်အူလၣ်ကဲၤထီၣ်ဘၣ်န့ၣ် အတပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်မၤစၢၤအပူၤဘၣ်သ့ဝဲဒၣ်. အဒိ, တၢ်မၤကီၢ်ကလၢၤတၢ်စဲးန့ၣ် နမ့ၢ်ဘၣ်တိၢ်ဘၣ်ထံးဘၣ်အီၤဒီးလီၤဃံၢ် ဒီးချီၣ်ဒါခါဖဲး မ့ၣ်အူမ့ၢ်အီၣ်အီၤန့ၣ်, ချီၣ်ဒါခါဖဲးအံၤအတပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်အုၣ်ကီၤလၢတၢ်ကမၤပှဲၤက့ၤအီၤအကျါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Most home insurance policies will cover you for animal damage, but not for damage caused by your pet. Credit: sturti/Getty Images
လၢပှၤပှ့ၤဟံၣ်ဃီသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်
ဟံၣ်ဃီတၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ်ညီနုၢ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ထုးထီၣ်န့ၢ်စ့လၢတၢ်ပှ့ၤဟံၣ်ဃီအဂီၢ်စ့ဟံးလိၢ်န့ၣ်လီၤ.
Andrew Hall မ့ၢ်ဝဲ Insurance Council of Australia ကရၢခိၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် ပှၤလၢအပာ်လီၤအသးလၢအကပှ့ၤဟံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဃုသ့ၣ်ညါကျိၣ်စ့ အဂ့ၢ်အကျိၤ တၢ်ဃုထၢကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်အါ အဝဲသ့ၣ်ကြၢးဃုကွၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်အုၣ်ကီၤ အဂ့ၢ်အကျိၤ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ နမ့ၢ်ပှ့ၤဟံၣ်အခါ, နတၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ် ထီဘီ အကအိၣ်ဒီးတၢ်မၤစၢၤကျၢၢ်ဘၢန့ၢ်နၤ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်လၢအကဲထီၣ်သးသ့ဒီးနဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ, နမ့ၢ်အိၣ်ဆိးဖဲဟီၣ်ကဝီၤလၢ တပှၤ မ့တမ့ သ့ၣ်ပှၢ်အိၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ်, နဘၣ်မၤလီၤတံၢ်လၢနတၢ်အုၣ်ကီၤအပူၤပၣ်ဃုာ်ဒီး မ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.”
When it comes to insuring your home, you're insuring for the cost to rebuild the actual building, not the market value of your home, which can be different. Credit: svetikd/Getty Images
ဘၣ်ဃးဒီး ထံလုၢ်ဘၢတၢ်အတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဖဲဟီၣ်ကဝီၤအဝဲန့ၣ်အပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ် အဝဲဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ထီဘိန့ၣ် နကဘၣ်သမံသမိးထံအီၤဒီး ပှၤဆါဟံၣ်ဃီခၢၣ်စးဒီးလီၢ်ကဝီၤကီၣ်ကးကရၢန့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ဃီအံၤအမ့ၢ်အိၣ်ဖဲထံလုၢ်ဘၢတၢ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ် ကီၣ်ကးကရၢတနီၤ အကဒုးသ့ၣ်ညါနၤ — သနာ်က့န့ၣ် အီစထြ့လယါကီၢ်တၢ်လီၢ်အါတီၤအပူၤ, တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဒ်အံၤန့ၣ် တၢ်တဟ့ၣ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါအီၤထီဘိဘၣ်.
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအရ့ဒိၣ်မးတခါလၢ နကဘၣ်ဃုသ့ၣ်ညါအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဟံၣ်ဃီအံၤအခိၣ်အဃၢၤန့ၣ် မ့ၢ်အအိၣ်ဝးတရံးအသးဒီး န့ဆၢၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်စ့ၢ်ဧါန့ၣ်လီၤ.Andrew Hall, CEO, Insurance Council of Australia.
တၢ်ရ့လိာ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤစ့ဟဲအါထီၣ်အဂ့ၢ်
သကုၤအီစထြ့လယါကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ ဟံၣ်ဃီတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤဘၣ်န့ၣ် တၢ်တယာ်လၢ အစှၤကတၢၢ် အိၣ်ဝဲဒၣ် ၁၁မျးကယၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲဟီၣ်ကဝီၤတနီၤနီၤအပူၤ ဟံၣ်ဃီလၢတအိၣ်ဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အနီၣ်ဂံၢ်အိအါမး.
University of Queensland တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ် သရၣ်မုၣ်ဒိၣ်စိ Paula Jarzabkowski မ့ၢ်ဝဲ ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်တတၢၤတနါ အတၢ်အုၣ်ကီၤဒီး တၢ်ဒီသဒၢတၢ်အုၣ်ကီၤ အတၢ်လီၤဖျဲၣ်လီၤဟိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ် ဃုထၢလၢ တမၤပာ်တၢ်အုၣ်ကီၤဘၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအိၣ်အါမး, သနာ်က့ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကပှ့ၤတၢ်အုၣ်ကီၤအဂီၢ် ကျိၣ်စ့တအိၣ်လၢပှဲၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
Latest ABS data reveal insurance is one the main contributors to rising living cost, due to higher premiums for house and home contents insurance. Credit: PamelaJoeMcFarlane/Getty Images
တၢ်မၤပှဲၤက့ၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤအပှ့ၤမ့ၢ်ထီၣ် နာ်သက့ တနံၣ်ဘၣ်တနံၣ် နဟ့ၣ်လီၤကျိၣ်စ့ လၢဟံၣ်ဃီတၢ်အုၣ်ကီၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်အိၣ်ဒၣ်ဒ်သိးအလီၢ်လီၢ်တခီ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢတၢ်ကဘၣ်မၤပှဲၤက့ၤအီၤန့ၣ် အတပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်အုၣ်ကီၤအပူၤလၢၤဘၣ်.
“တၢ်လၢအတပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်အုၣ်ကီၤအပူၤလၢၤဘၣ်ဖဲအံၤအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ခီဖျိလၢတၢ်ဖိတၢ်လံၤအပှ့ၤထီၣ်အဃိ လၢနကမၤပှဲၤက့ၤ တၢ်ပီးတၢ်လီအံၤအဂီၢ် နတၢ်အုၣ်ကီၤကျိၣ်စ့တအိၣ်လၢပှဲၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
If you can’t afford insurance for weather events, consider buying basic cover for things like a washing machine breaking down and flooding your floor. Credit: Sollina Images/Getty Images/Tetra images RF
- တၢ်မ့ၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ပလီၢ်လၢကဘၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်န့ၣ် နကဘၣ်စိာ်ဃုာ်တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်?
- လံာ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအရ့ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်နပာ်ကီၤဃာ်အီၤဖဲအီးလဲအပူၤစ့ၢ်ကီးဧါ?
- မ့ၢ်နကွၢ်ထံကွၢ်ဆး နထံကျိၤ ဒီး မၤကဆှဲကဆှီနထံမိၤတြိၤကျိၤထီဘိစ့ၢ်ကီးဧါ? တၢ်မၤပတီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မၤစၢၤနၤသ့ ဒ်သိး ထံသုတယွၤလီၤအါတလၢကွံာ် ဒီးဖျိးထီၣ် လုၢ်ဘၢနထံမိၤတြိၤကျိၤဒီး နထံပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- သ့ၣ်ထူၣ်လၢအအိၣ်ဖဲနဟံၣ်ခိၣ်ဟံၣ်ဃၢၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် နကွၢ်ကတဲၤကတီၤအီၤဂ့ၤစ့ၢ်ကီးဧါ? သ့ၣ်ထူၣ်လၢအဒိၣ်တလၢ ထီတလၢကွံာ်သ့ၣ်တဖၣ် ကလံၤမုၢ်မ့ၢ်လီၤန့ၣ် အကၢၢ်လီၤသ့ဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
- နမ့ၢ်အိၣ်ဖဲကလံၤမုၢ်စဲးကလိနုာ်လီၤအူတၢ်အဟီၣ်ကဝီၤတခီ, မ့ၢ်နဟံၣ်ပဲတြီမဲာ်ကလာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ကျၢၤဂ့ၤစ့ၢ်ကီးဧါ?
- မ့ၢ်နဟံၣ်ခိၣ်န့ၣ်ကျၢၤမူးမူးနီၣ်နီၣ်စ့ၢ်ဧါ?
Keeping your gutters clean from leafage can help protect your home in case of flood or fire. Credit: LittleCityLifestylePhotography/Getty Images
Prof Jarzabkowski စံးဝဲဒၣ်, “ယဆိကမိၣ်တၢ်တမံၤလၢပကိးဂၤဒဲးအိၣ်ဒီးတၢ်ကမၣ်တဆဲးဖိန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, တဘျီတခီၣ်, ပတိၤနီၣ်ကွံာ်အီၤလၢအမ့ၢ်ခဲလၢာ် ဒီးတူၢ်လိာ်အီၤခဲလၢာ်, ပကွၢ်ထံကွၢ်ဆးအီၤဘၣ်, ဒီးပသးလီၤပလိာ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤမ့ၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်ပသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ် မ့တမ့ၢ်ဘၣ်တခီ တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ဖဲပကွၢ်ကဒါ ပတၢ်အုၣ်ကီၤသနူအပူၤန့ၣ် ပမၤအီၤကရီကဒးအိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
အဃိ အလီၢ်အိၣ်နီၣ်နီၣ်လၢကဘၣ်သ့ၣ်ညါအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်လၢအပၣ်ဃုာ် ဒီး တပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်အုၣ်ကီၤအတၢ်ကျၢၢ်ဘၢမၤစၢၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲကျိၣ်စ့တၢ်ဖိတၢ်လံၤတခါဒီး ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်ပျံၤဝဲဒၣ်အီၤ, သနာ်က့ တၢ်အရ့ဒိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢပပှ့ၤအီၤအံၤ ပကဘၣ်ဖးကွၢ်တၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးအဂ့ၢ်အကျိၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ကသ့ၣ်ညါအီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲး ကအိၣ်ဒီးတၢ်သးမုာ် ဂ့ၤဂ့ၤအဂီၢ် တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်အီၤဘၣ်မ့ၢ်အိၣ်တခီ ပကဘၣ်သံကွၢ်ထံက့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအအိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲနတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အပူၤ လၢနကသံကွၢ်တၢ်ဒီး တၢ်ကဘၣ်ရှဲပၠးအီၤ ဒ်သိးကျိၤကျဲလၢနနၢ်ပၢၢ်အီၤသ့အသိးန့ၣ်လီၤ.Professor Paula Jarzabkowski, University of Queensland
Choice တၢ်အုၣ်ကီၤ ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ် Jodi Bird စံးဝဲဒၣ်, နမ့ၢ်ကမၤသီထီၣ်က့ၤနတၢ်အုၣ်ကီၤဒၣ်လဲာ်န့ၣ်, တၢ်ဟးကွၢ်ဃုတၢ်အုၣ်ကီၤအါခါဒီး တၢ်ပီၣ်ထိၣ်ဃူဘၣ်လိာ်တၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ကၢကီၣ်တခါ လၢနကဘၣ်မၤအီၤ ဒ်သိးကဟးဆှဲး တၢ်လၢတၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ, ‘loyalty penalty’, န့ၣ်လီၤ.
“ညီနုၢ်န့ၣ်ပဆိမိၣ်ထီၣ်ဒၣ်ပတၢ်လၢ ပမ့ၢ်သူၣ်တီသးတီဒီးပတၢ်မၤတၢ်သးလီၤပလိာ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်အကဟ့ၣ်ဆၢပှၤတၢ်တခါခါဒ်သိးမၤစှၤလီၤန့ၢ်ပှၤတၢ်အပှ့ၤ... တၢ်ဆိကမိၣ်ဒ်အံၤန့ၣ် အတဘၣ်လိာ်အသး အတမ့ၢ်လၢ တၢ်အုၣ်ကီၤကစၢ်အဂီၢ်ဘၣ်.”
“နမ့ၢ်မၤသီထီၣ်နတၢ်ဟ့ၣ်အါထီၣ်တၢ်အပှ့ၤကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ကမၤအါထီၣ်ဝဲတၢ်အပှ့ၤဖဲနတၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤတၢ်အုၣ်ကီၤအပူၤကွ့ၢ်ကွ့ၢ် လၢအကအါန့ၢ်ဒ်ပှၤဟဲပှ့ၤတၢ်အုၣ်ကီၤအသီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
If you are having trouble paying your insurance premium, seek quotes from different providers and ask your insurer for options to reduce your premium. Credit: ToucanStudios/Getty Images
တၢ်အရ့ဒိၣ်တခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, နမ့ၢ်မၤဆိ တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါပာ်စၢၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ်, လၢတၢ်ထိၣ်ဃူတၢ်အပှ့ၤအဂီၢ် နတၢ်အိၣ်သးအိၣ်လၢ အဂံၢ်ဆူၣ်တကပၤန့ၣ်လီၤ.
Mr Bird စံးဝဲဒၣ် နမ့ၢ်သ့ၣ်ညါပာ်စၢၤ တၢ်အုၣ်ကီၤ အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်လီၤတၢ်အပှ့ၤဒ်လဲၣ်ဒီး နစိကမီၤအိၣ်လၢ တၢ်ထိၣ်သတြီၤတၢ်အပှ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢကဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃး နတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်လၢ ဟံၣ်ဃီဒီးတၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီတၢ်အုၣ်ကီၤ အဂ့ၢ်အကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် နလဲၤအိၣ်သကိး Financial Rights Legal Centre — ကျိၣ်စ့ဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်သဲစးဝဲၤလီၢ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
နတၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၣ်အိၣ်ဒီးဒ့ၢ်ကမၣ် ဒီးလိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ်, နကိးထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤဒ့ၢ်ကမၣ်ဝဲၤကျိၤ National Debt Helpline ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၈ဝဝ ဝဝ၇ ဝဝ၇ သ့ဝဲဒၣ် ဒီး နကတိၤတၢ်ဒီး ကျိၣ်စ့ပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတၢ်တဂၤဂၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ australiaexplained@sbs.com.au အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
