Key Points
- တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်မုာ်သးမၤကလီတခါန့ၣ်လီၤ.
- တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤမၤအီၤလၢ Australian Red Cross Lifeblood န့ၣ်လီၤ.
- ဒ်သိးလၢအကဘၣ်လိာ်သးဒီးအီစထြ့လယါကီၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်နီၣ်ဂံၢ်တၢ်လိၣ်ဘၣ်အသိး Lifeblood လိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်လၢပှၤအထူအထံးဟဲန့ၢ်အကလုာ်လီၤဆီလိာ်အသးသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
- နကဘၣ်လဲၤမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ဖဲလဲၣ် နမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤ လီၤတံၢ်ဘၣ်န့ၣ်, နကိးသံကွၢ် Lifeblood hotline ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ ၁၄ ၉၅ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
- What is donated blood used for?
- Can anyone donate blood?
- What motivates someone to donate blood?
- What can I expect during a blood donation appointment?
- Why do we need blood diversity?
- Can you donate blood as a group?
- Where do you donate blood?
ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ အီစထြ့လယါကီၢ် မ့ၢ်ထံကီၢ်တဘ့ၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးသွံၣ်ပီးလီလၢအပှဲၤဒီး တၢ်ပူၤဖျဲးအဂ့ၤကတၢၢ် နာ်သက့ သွံၣ်ပီးလီအတၢ်အိၣ်လၢပှဲၤအတီၢ်န့ၣ် တဘျီတခီၣ်စှၤဝဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပပှၤဆါဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်သွံၣ် လၢလၢပှဲၤပှဲၤအဂီၢ် ကိးနွံဒဲးန့ၣ် ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အါန့ၢ် ၃၃,ဝဝဝ န့ၣ်လီၤ.
သွံၣ်လၢတၢ်မၤဘူၣ်လီၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်သူအီၤလၢမနုၤအဂီၢ်လဲၣ်?
Emily Granland မ့ၢ်ပှၤကတိၤတၢ်ပၢတဂၤဖဲ Lifeblood ကရၢ, လၢအမ့ၢ် ကရၢမိၢ်ပှၢ်တဖုလၢပဒိၣ်ဟ့ၣ်လီၤကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤ လၢကရဲၣ်ကျဲၤဝဲဒၣ် Australian Red Cross ပှၤအီစထြ့လယါဖိ သွံၣ်ပီးလီန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ် တၢ်လၢသွံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဖိတၢ်လံၤတခါလၢ တၢ်သူအီၤသ့လၢတၢ်ကိးမံၤဒဲးအဂီၢ်တခါန့ၣ်လီၤ.
“သွံၣ်န့ၣ် လၢပှၤလိၣ်ဘၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်ဝဲဂံၢ်ထံးလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်လၢ အကဲထီၣ်တၢ်ဆီတလဲတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်လီၤ. မၤပူၤဖျဲးသးသမူသ့ၣ်တဖၣ်သ့ဝဲဒၣ် ဖဲဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်အိၣ်သးအဆၢကတီၢ်. မ့ၢ်တၢ်မၤထီထီၣ်သးသမူလၢပှၤကူစါယါဘျါသးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါ, ဒီး မ့ၢ်တၢ် မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အိၣ်မူလၢ ပှၤကညီလၢ အလိၣ်ဘၣ်သြီသွံၣ်ထီဘိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်. ဒီးတၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်တခါလၢ အမၤစၢၤပှၤကညီ လၢတၢ်အိၣ်သးအတကွီၣ်လဲၢ်မး: ပှၤလၢအဘၣ်ကူာ်ကွဲးသးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ပှၤလၢအပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသတူၢ်ကလးအပူၤ နးနးကျံးကျံးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးသွံၣ် မ့တမ့ၢ် နီၣ်ခိဂံၢ်တြီဆၢတၢ်ဆါသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ပိာ်မုၣ်လၢအိၣ်ဖျဲၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤဒီး ဖိသၣ်လၢတအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဒံးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဒၣ်လဲာ် ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်မၤစၢၤန့ၣ်လီၤ.”
Lifeblood needs blood donations from all backgrounds to match Australia’s diverse population.
တၢ်လၢသွံၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ပှၤမၤဘူၣ်လီၤအီၤသ့ကိးဂၤဒဲးစ့ၢ်ဧါ?
တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်န့ၣ် အတမ့ၢ်တၢ်တခါလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲးမၤဘူၣ်လီၤအီၤသ့ဘၣ် ဒီး တမ့ၢ်လၢတၢ်မၤအီၤသ့ကိးဆၢကတီၢ်ဒဲးတခါဘၣ်. နာ်သက့ ပဝဲအါတက့ၢ်န့ၣ် ပမၤဘူၣ်လီၤပသွံၣ် တခါခါသ့ဝဲဒၣ် — ဒီး မၤဘူၣ်လီၤအီၤသ့ဝဲဒၣ် အါန့ၢ်အဘျီလၢ ပဆိကမိၣ်ပာ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
Emily Granland စံးဝဲဒၣ်, “နမ့မ့ၢ်ပှၤသးနံၣ်အိၣ် ၁၈နံၣ်ဒီး ၇၅နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤ, နတယၢၢ်အဃၢအိၣ် ၅ဝကံလိ ဒီးဆူအဖီခိၣ် ဒီး နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့မ့ၢ်ဂ့ၤဒီး နအိၣ်ဆူၣ်တခီ, ကြၢးလၢနမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်န့ၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. Lifeblood ကရၢန့ၣ် တူၢ်လိာ်ပာ်ဖှိၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ထံဆှံ plasma ဒီး သွံၣ်ဖျၢၣ်တဃံး platelet, ဒီး အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပသွံၣ် လီၤလီၤဆီဆီတခါန့ၣ်လီၤ. ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ နမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်သ့ဝဲဒၣ် ၁၂နွံတဘျီ, ဒီး ခံနွံတဘျီန့ၣ် နမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ထံဆှံသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အိၣ်သးတနီၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အကကဲထီၣ်တၢ်တြီလၢ တၢ်ကမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဒိန့ၣ် နမ့မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးဟုးသး — မ့မ့ၢ်ပှၤမိၢ်ဒၢန့ၣ် မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်တန့ၢ်ဘၣ်, ဒီးပှၤလၢအဘၣ်ကလံၤတယံၤဒ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် အိၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တၢ်ကီတၢ်ခဲ တနီၤန့ၣ် မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်တန့ၢ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဒၣ်လၢ တၢ်ဒီသဒၢနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့န့ၣ်လီၤ.
သွံၣ်တၢ်အိၣ်သး လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး ဟံးမိးဖ့းလံးယါ (haemophilia) ဒီး သလဲးစမံနံယါ (thalassaemia) သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်စ့ၢ်ကီးသွံၣ်လၢ နမၤဘူၣ်လီၤအီၤတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်တလီၤတံၢ်ဘၣ်တခီ နကိးဂ့ၢ်ဂီၢ်အူလီတဲစိလၢတၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်အဂီၢ် Lifeblood hotline ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ ၁၄ ၉၅ န့ၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤဖီၣ်ကသံၣ်ကရူၢ်အံၤ ကနဲၣ်ကျဲဝဲဒၣ်နၤန့ၣ်လီၤ.
နမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ် န့ၢ်တန့ၢ်န့ၣ် နမၤစ့ၢ်ကီး တၢ်သံကွၢ်စံးဆၢဖဲ Lifeblood (Lifeblood eligibility quiz) လီပှာ်ယဲၤသန့အပူၤ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
Frozen plasma in trolley - If you’re unsure whether you can donate, you can call the Lifeblood hotline on 13 14 95. Credit: /
လၢပှၤတဂၤကမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အဂီၢ် တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်အသးလဲၣ်?
စးထီၣ်လၢ ၂ဝဝ၉နံၣ်န့ၣ် ပှၤမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ် Ed မၤဘူၣ်လီၤဘၣ်ဝဲသွံၣ် အိၣ်လံသၢဘျီ လွံၢ်ဘျီလံန့ၣ်လီၤ.
ပှၤအါဒံအါဂၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အတဟ့ၣ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် ကပာ်ဝဲဒၣ် သွံၣ်န့ၣ်ဒ်သိးတၢ်လၢ တၢ်န့ၢ်ဘၣ်ကလီအီၤတခါအသိးန့ၣ်လီၤ.
နာ်သက့ လၢပှၤတနီၤနီၤအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်အရ့ဒိၣ်မး လၢတၢ်သံတၢ်မူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ်, “ယတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်လၢ ယသးဆူၣ်လၢယအဲၣ်ဒိးမၤစၢၤတၢ်… မၤစၢၤ မၤပူၤဖျဲးသးသမူသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢယဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်တခါလၢယမၤစၢၤအီၤသ့ လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လၢၤဘူၣ်လၢစ့ဘၣ်, အိၣ်ဒၣ်ထဲလၢ ဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤယတၢ်ဆၢကတီၢ်တဆဲးဖိဒီး ယသွံၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဒီးအဂၤတခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, ယအိၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးတံၤသကိးသ့ၣ်တဖၣ်လၢအဘၣ်လဲၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်, ဘၣ်သွီသွံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးတဘျီတခီၣ်န့ၣ် တၢ်အံၤတဲဘၣ်ယၤလၢ ယကြၢးဟ့ၣ်ဆၢက့ၤတၢ်တခါခါဆူယပှၤတဝၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.Ed, regular donor
ဖဲတၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ် တၢ်သ့ၣ်ဖးမုၢ်နံၤဆၢကတီၢ်န့ၣ်ယကထံၣ်ဘၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်?
Ms Granland စံးဝဲဒၣ် တၢ်သ့ၣ်ဖးမုၢ်နံၤဆၢကတီၢ်ဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်တံာ်တာ်ယံၤဒၣ်ထဲတနၣ်ရံၣ်ဒီး လၢသွံၣ်ထံဆှံအဂီၢ်န့ၣ် တံာ်တာ်ယံၤဝဲအမံးနံး ၉ဝန့ၣ်လီၤ. တၢ်ထုးထီၣ်သွံၣ်န့ၣ် တၢ်မၤဝဲဒၣ်အီၤလၢ တၢ်ဆဲးလီၤထးဖဲနစုဒုၣ်အလိၤဒီး ထုးထီၣ်န့ၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
Ms Granland စံးဝဲဒၣ်,“ဒီးတချုးဖဲတၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်တနံၤဒ်ဘၣ်န့ၣ် ပကမၢဝဲဒၣ်နအိထံ ၁၂ခွး, ဒီး ဒ်သိးကမၤလီၤတံၢ်လၢနအိၣ်ဒီးထံလၢလၢပှဲၤပှဲၤဒီး သွံၣ်ဝးတရံးသးကဂ့ၤအဂီၢ် ကဘၣ်ဆဲးအီအီၤတုၤလၢတၢ်မၤဘူၣ်လီၤမုၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ.”
“ပသ့ၣ်ညါလၢ ပှၤနီၤနီၤန့ၣ် လၢကမၤဘူၣ်လီၤအသွံၣ်အဂီၢ် အပျံၤတၢ် မ့တမ့ၢ် ပျံၤဝဲဒၣ်ထးဆဲးသ့ၣ်တဖၣ်, နာ်သက့ ပပှၤမၤတၢ်ဖိပှၤဘူၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်, မ့ၢ်ပှၤလၢအရ့တံၤရ့သကိးမုာ်မးဒီး ဒ်သိးနတပျံၤတၢ်ဘၣ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ကမၤစၢၤနၤန့ၣ်လီၤ.”
ဒီးအဲကလံးကျိာ်န့ၣ် အမ့ၢ်တမ့ၢ်ကျိာ်မိၢ်ပှၢ်လၢနကတိၤအီၤဘၣ်တခီ, ပအိၣ်ဒီး ပှၤကတိၤကျိးထံတၢ်လၢကျိာ်လီၤဆီလိာ်အသးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပပာ်လီၤစ့ၢ်ကီးမဲာ်ကလာ်ဒီး တၢ်ကးဘၢနစုဒုၣ်သ့ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်သ့ၣ်ဖးဆၢကတီၢ်အပူၤ တၢ်မၤအဆိကတၢၢ်တပတီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်မၤပှဲၤတၢ်သံကွၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကမၤလီၤတံၢ် နမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ဖဲတၢ်တနံၤန့ၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သုကိးဂၤဒဲးန့ၣ် တၢ်ကမၤကွၢ်ဝဲဒၣ် သုသွံၢ်ဂံၢ်ဒီး iron အပတီၢ် ဒီးတၢ်ကမၤကွၢ်အီၤချ့ချ့ဖိန့ၣ်လီၤ.
“ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ကဘၣ်သုးလဲၤအိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲ တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အတၢ်လီၢ်, ဆ့ၣ်နီၤဖဲခးဆ့ၣ်နီၤလၢအမုာ်မးအဖီခိၣ်ဒီး ဟ့ၣ်လီၤမၤဘူၣ်နသွံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးတၢ်ထုးထီၣ်သွံၣ်န့ၣ် တံာ်တာ်ယံၤဒၣ်ထဲ ၅မံးနံးတုၤ အမံးနံး ၁ဝန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံတဘျီဃီန့ၣ် နဟံးတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ကအိၣ်ဘှံးအိၣ်သါအဂီၢ်သ့ဝဲဒၣ်ဒီး ပအိၣ်ဒီး တၢ်အီၣ် လၢတၢ်ဒုးအီၣ်ကလီအီၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢကဟ့ၣ်ထီၣ်က့ၤနဂံၢ်နဘါတဆံးတက့ၢ် လၢတၢ်တနံၤန့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
O-negative blood - Not everyone can donate blood regularly. But most of us can donate at least some parts of our blood.
ဘၣ်မနုၤအဃိပလိၣ်ဘၣ်သွံၣ်လၢအကလုာ်လီၤဆီလိာ်အသးလဲၣ်?
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ, တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်လၢ အကလုာ် အထူအထံး လီၤဆီလိာ်အသးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အရ့ဒိၣ်တခါန့ၣ်လီၤ.
Dr Rachel Thorpe မ့ၢ်ဝဲလီၢ်ဒိၣ်ပှၤဃိထံသ့ၣ်ညါတၢ်အပှၤမၤသကိးတၢ်ဖဲ အီစထြ့လယါ ဂာ်တဲာ်ဂီၤ တၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်— Australian Red Cross Lifeblood အကရၢတဂၤန့ၣ်လီၤ.
တုၤလီၤဖဲတယံၤဒ်ဘၣ်န့ၣ် ပှၤမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အါတက့ၢ် မ့ၢ်ပှၤလၢအထူအထံးဟဲန့ၢ်လၢ ပှၤယူရပၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ အီစထြ့ခယါကီၢ် သွံၣ်အကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ် လီၤဆီလိာ်အသးဟဲအါထီၣ်အံၤ ဒုးကဲထီၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်စံၣ်အကျၢၤတခါန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးဒီးထံကီၢ်တဘ့ၣ်လၢ ကလုာ်ဒူၣ်လီၤဆီလိာ်အသးဟဲအါထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်တဘ့ၣ်အသိး, ပသွံၣ်အကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ် အကလုာ်ဟဲအါထီၣ် ခီဖျိလၢ တၢ်လၢသွံၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဟဲလီၤစၢၤန့ၢ်တခါအဃိန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိး ပှၤဆါလၢအလိၣ်ဘၣ်သွံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်ဝဲသွံၣ်လၢ အဘၣ်လိာ်သးဒီးအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် အရ့ဒိၣ်နီၣ်နီၣ်လၢ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အါထီၣ် ပှၤမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်လၢ အကလုာ်လီၤဆီလိာ်အသးသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.Dr Rachel Thorpe
သွံၣ်မိၢ်ပှၢ်အကလုာ် လၢအလီၤဆီလိာ်အသးန့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ် ၉ကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ပဝဲဒၣ် အါဒံအါဂၤန့ၣ် ပကနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲ သွံၣ်အကလုာ် ABO ဒီး rh အကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤ သွံၣ်လၢတၢ်ထံၣ်ညီနုၢ်အီၤအါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ O positive, ဒီးဝံၤန့ၣ်ပိာ်ထွဲထီၣ်က့ၤအသးဒီး A positive န့ၣ်လီၤ.
Dr Thorpe စံးဝဲဒၣ် သွံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အကလုာ်အိၣ်န့ၢ်အခါ ၃ဝဝ နာ်သက့ သွံၣ်အကလုာ် တနီၤနီၤန့ၣ် ကးဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အဒိတခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် သွံၣ်အကလုာ် လၢအကးမး အတအိၣ်အါအါဘၣ်တကလုာ် လၢတၢ်ကိးအီၤ ‘JK null’ သွံၣ်အကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ကလုာ်ဒူၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အါတက့ၢ် သွံၣ်တကလုာ်အံၤန့ၣ်ကးဒိၣ်မး နာ်သက့ ညီနုၢ်န့ၣ် သွံၣ်တကလုာ်အံၤ တၢ်ထံၣ်ဘၣ်အီၤဖဲ ပှၤလၢအထူအထံးဟဲန့ၢ်လၢ Polynesian, New Zealand Maori ဒီး Filipino သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိန့ၣ်, ထီဘိန့ၣ် ပဟးဃုကွၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤကညီလၢ အထူအထံးမ့ၢ်တၢ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢကမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အဂီၢ်ဒီး ဟးဃုစ့ၢ်ကီး ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး JK null သွံၣ်အကလုာ် လၢကမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Dr Thorpe စံးဝဲဒၣ် တဘျီတခီၣ် ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ကီသူၣ်ကီသး လၢတၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ခီဖျိအသးလၢ လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
“ပှၤတနီၤနီၤန့ၣ် ဟဲန့ၢ်ဝဲဒၣ်လၢ ထံကီၢ်လၢအမ့ၢ် တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်န့ၣ် အါတက့ၢ် တၢ်မၤဘူၣ်လီၤအီၤလၢဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဒိန့ၣ်, တၢ်ကမၢနမၤဘူၣ်လီၤနသွံၣ်လၢ နတံၤသကိးအဂီၢ် မ့တမ့ၢ် နဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် လၢအလိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကကူာ်ကွဲးသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဃိဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ တၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မုာ်သးမၤလီတခါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါဘၣ်. မ့ၢ်ဝဲတၢ်တခါလၢ နဘၣ်သ့ၣ်ဖးမုၢ်နံၤတၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီးလဲၤမၤဘူၣ်လီၤအီၤ, ဒီးပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကဟဲက့ၤကဒါက့ၤ ဒီး မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်တဘျီဝံၤတဘျီန့ၣ်လီၤ.”
နမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ဒ်သိးကရူၢ်တဖုအသိးသ့စ့ၢ်ဧါ?
မ့ၢ်, နမၤအီၤသ့လီၤ. နတၢ်မၤလီၢ် ကဘၣ်ရဲၣ်ကျဲၤဝဲဒၣ် တၢ်သ့ၣ်ဖးမုၢ်နံၤဆၢကတီၢ် လၢကရူၢ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအဟ့ၣ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ထီဘိ, Ed မၤဝဲဒၣ် တၢ်သ့ၣ်စး မုၢ်နံၤဆၢကတီၢ် လၢကရူၢ်ဒီတဖုအဂီၢ် လၢအမ့ၢ်ပှၤလၢအမၤသကိးတၢ်ဒီးအီၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးလၢအမ့ၢ် ကျိၤကျဲတဘိလၢ အကဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်အနီၢ်ကစၢ်ဒီး ပှၤဂုၤပှၤဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အသးလၢတၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“မ့ၢ်တၢ်လၢအမုာ်ဒီးအညီတခါန့ၣ်လီၤ. ဖဲနလဲၤဆူတၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အလီၢ် ဒ်သိးကရူၢ်တဖုအသိးအခါ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲခိၣ်ဃၢၤလၢအပှဲၤဒီးတၢ်သးဖှံ, ဒီးကဲထီၣ်စ့ၢ်ကီးတၢ်မၤစၢၤ, လၢအမ့ၢ်တၢ်မၤစှၤလီၤတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး လၢပှၤလၢအတအဲၣ်ဒိးလဲၤမၤဘူၣ်သွံၣ်ဘၣ်ခီဖျိအပျံၤထးဆဲးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, တၢ်လဲၤသကိးဒ်အံၤန့ၣ် မၤညီထီၣ်န့ၢ်တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဖးဒိၣ်ညါန့ၣ်လီၤ.”
Australian Red Cross Lifeblood Donor Centre.
နဘၣ်လဲၤမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်ဖဲလဲၣ်?
Lifeblood န့ၣ်ထီဘိတူၢ်လိာ်ဝဲပှၤမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အသီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး တူၢ်လိာ်ဝဲဒၣ်အထူအထံးခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.
Emily Granland ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲဒၣ်လၢ နကသ့ၣ်ဖး ဆိပာ်စၢၤ မုၢ်နံၤတၢ်ဆၢကတီၢ်, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်အလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကျဲးစၢး မၤစၢၤ မၤဘၣ်လိာ်န့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤလၢအဟဲမၤဘူၣ်လီၤသွံၣ် လၢအတအိၣ်ပာ်ဒီး တၢ်သ့ၣ်ဖး မုၢ်နံၤဆၢကတီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်အတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် နဃုထံၣ်အီၤသ့ဝဲဒၣ်သကုၤထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်တၢ်လီၢ်လီၤစိၤ အိၣ်ဝဲဒၣ် ဘူးထီၣ်အခါ ၈ဝ ဒီး အါတက့ၢ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဖဲပခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲခိခိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီး တစိၢ်တလီၢ်တၢ်လီၢ်လၢ တၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်အလီၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဟးဝ့ၤဝီၤ မၤန့ၢ်တၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲတၢ်လီၢ်လၢအလီၤဆီလိာ်အသး လၢအယံၤ တနွံမ့တမ့ၢ်ခံနွံ. မ့မ့ၢ်လၢ တၢ်ဟးဝ့ၤဝီၤ ဟံးန့ၢ်တၢ်မၤဘူၣ်သွံၣ်န့ၣ် တနံၣ်န့ၣ် ဟးဝဲဒၣ်ဆူတၢ်လီၢ်အါန့ၢ် ၃၆၅ တီၤန့ၣ်လီၤ.”
နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်လီၤမၤဘူၣ်နသွံၣ်န့ၣ်, နကိးလီတဲစိဖဲ ၁၃ ၁၄ ၉၅ လီတဲစိနီၣ်ဂံၢ်သ့ဝဲဒၣ်အသိး, နသ့ၣ်ဖးမုၢ်နံၤတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲ လီမုၢ်ပျီ လီပှာ်ယဲၤသန့ lifeblood.com.au အပူၤသ့ဝဲဒၣ် ဒီး နမၤတၢ်သ့ၣ်ဖးမုၢ်နံၤဆၢကတီၢ်ဖဲတၢ်မၤဘူၣ်လီၤသွံၣ်— Donate Blood app အပူၤစ့ၢ်ကီးသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ australiaexplained@sbs.com.au အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
