Key Points
- If you encounter wildlife in or around your home, give it space, and keep pets and children away.
- If required, seek expert assistance from your local wildlife rescue organisation or via your local council.
- Providing habitat for wildlife around your home not only benefits these animals, but having more nature in your local area is beneficial for human health too.
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ တၢ်ထံၣ်တိနိၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ ဖဲနဟံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်အကဲထီၣ်ညီနုၢ်ထဲလဲၣ်?
တၢ်ထံၣ်တိနိၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အိၣ်မူဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤတခါန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်အသးလၢ တၢ်ထံၣ်ဘၣ် ဒ့ၣ်လၢအအိၣ်ဖဲနတၢ်ဟးလီၢ်အပူၤ, သၣ်ဖိညီၤဖဲနဟံၣ်ခိၣ်ဒုးအလိၤ, မ့တမ့ၢ် wombat—တၤသူဖိဆံးတကလုာ်ဖဲနဟံၣ်ဖီလာ်န့ၣ်, မ့ၢ်ဝဲဒၣ် အဝဲသ့ၣ်တၢ်သးစၢၢ်ဆၢတကလုာ် မ့ၢ်လၢ တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် အဲၣ်ဒိးလဲၤဝဲဖဲဟံၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ် လၢတၢ်ဃုအိထံ, ဃုအီၣ်ဆၣ် မ့တမ့ၢ် ဟးဃုအိၣ်ကဒုဒီး ဟးဃုအိၣ်တၢ်လီၢ်လၢ ကဒီသဒၢလီၤအသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤတၢ်မူတဝၢပှၤသ့ပှၤဘၣ်လီၤစဲၤနီၣ် Dr Jacinta Humphrey, သုးအိၣ်ဆူအဟံၣ်လၢအဝဲအိၣ်အီၤဖဲမဲလ်ဘၢခဲကနံၣ်အံၤအခါန့ၣ်, အဝဲနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်သီၣ်တၢ်သဲဖဲအဟံၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
Jacinta ရှဲပၠးဝဲဒၣ်, “ယဃုသ့ၣ်ညါထံၣ်ဘၣ်လၢ သၣ်ဖိညီၤဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီတဒူၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲန့ၣ် — အိၣ်ဝဲဒၣ်လွံၢ်ဒုန့ၣ်လီၤ! အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤအဲၣ်သပှၢ်, နာ်သက့န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်နၢအုးကယီယီ, ဒီးပတအဲၣ်ဒိးလၢ အကအိၣ်ဖဲပဟံၣ်ခိၣ်ဒုးအလိၤဘၣ် ခီဖျိလၢ ပဘၣ်ယိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကမၤဟးဂီၤတၢ်တခါခါအဃိန့ၣ်လီၤ.”
A young Common Brushtail Possum riding on its mother's back. Source: iStockphoto / ZambeziShark/Getty Images/iStockphoto
နမ့ၢ်ထံၣ်တိနိၣ်လိာ်သးဒီးတၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိဖဲနဟံၣ်ဃီတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲန့ၣ်နကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်?
ဖဲအဝဲရဲၣ်ကျဲၤလၢ တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအဂ့ၢ်ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ် လၢအအိၣ်ဒီးလံာ်ပျဲ ဟဲမၤစၢၤအီၤဝံၤအလီၢ်ခံ Jacinta ထီထီၣ်ဝဲကျဲလၢတၢ်ဟးထီၣ်အီၤအဂီၢ်ထဲတဘိဖဲအဟံၣ်ခိၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အံၤအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဖဲမုၢ်နၤခီအခါန့ၣ် သၣ်ဖိညီၤအံၤ ဆဲးအိၣ်ဝဲဒၣ်သ့ပှဲၤဒီးတၢ်ပူၤဖျဲး, နာ်သက့ အဝဲသ့ၣ်ဟဲက့ၤနုာ်လီၤအိၣ်ကဒါတသ့ဘၣ်. လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤအဝဲသ့ၣ်ဟံၣ်လီၢ်အသီအဂီၢ် ပပာ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီး ထိၣ်ကသွံဒၢဖဲပဟံၣ်မဲာ်ညါကရၢၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးဘူးထီၣ်လၢခံနံၣ်ဘျဲၣ်အလီၢ်ခံဒၣ်လဲာ်, သၣ်ဖိညီၤအိၣ်ဒ်ဝဲဒၣ်ဖဲန့ၣ် ခံဒုန့ၣ်လီၤ.”
အဃိ နမ့ၢ် ထံၣ်တိနိၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၣ်ဖိဖဲနဟံၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် နဟံၣ်ခိၣ်ဟံၣ်ဃၢၤန့ၣ်, Jacinta ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဝဲယိယိဖိဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ပာ်န့ၢ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအံၤအတၢ်လီၢ်မ့ၢ်လဲၢ်. တဘၣ်ကျဲးစၢးလၢကထၢထီၣ်စိာ်ထီၣ်အီၤ မ့တမ့ၢ် ဖီၣ်ဘူးအီၤတဂ့ၤ, ဒီး မၤလီၤတံၢ်လၢ ဆၣ်ဖိကီၣ်ဖိလၢနဘုၣ်အီၤ မ့တမ့ၢ် ဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ယံၤဒီးအီၤ. ခံမံၤတမံၤန့ၣ်, ကိးပှၤသ့ပှၤစဲၤနီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအမ့ၢ်ပှၤလၢအဟ့ၣ်လီၤနၤတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးသ့ဖဲလီတဲစိအပူၤ မ့တမ့ၢ် ကဆှၢဃီၤဝဲပှၤတဂၤဂၤလၢအကဟဲမၤစၢၤနၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.Dr Jacinta Humphrey
This might be contacting your local wildlife rescue organisation or seeking advice through your local council.
Australian magpie on a railing. Credit: Talha Resitoglu - Pexels
တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအိၣ်ဖဲနဟံၣ်ဃီတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်မနုၤတကလုာ်လဲၣ်န့ၣ် နမၤစၢၤဃုသ့ၣ်ညါအီၤသ့ဒ်လဲၣ်?
တၢ်မူတဝၢပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ် Tanya Loos, လၢအမ့ၢ်ပှၤကွဲးလံာ် တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအတၢ်အိၣ်မူအဂ့ၢ်, Living with Wildlife: A Guide for Our Homes and Backyards, ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ပူၤဖျဲးမ့ၢ်အိၣ်န့ၣ် ဒိန့ၢ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအံၤအတၢ်ဂီၤ. တၢ်အံၤအကမၤစၢၤဝဲဒၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါမၤနီၣ် တၢ်ဖိလံၤဖိဃၢ်အံၤအကလုာ်န့ၣ်လီၤ.
Tanya စံးဝဲဒၣ်, “နမ့ၢ်တိနိၣ်ဒီးအီၤအခါန့ၣ် ပာ်နသးခုၣ်ခုၣ် စီၣ်မဲာ်စီၣ်နါ ပလီၢ်သး, နမ့ၢ်အိၣ်စီၤစုာ်ယံၤဒီးအဝဲသ့ၣ်, ဒီးအါတက့ၢ်အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်အတမၤအၢကြီနၤဘၣ်. နတၢ်ဆၢကတီၢ်အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ နကဃုသ့ၣ်ညါ: ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအံၤမ့ၢ်မတၤဒုတကလုာ်လဲၣ် - ဒီးတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢကဘၣ်မၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.”
အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤဒ်သိး ထံကီၢ်တဘ့ၣ်လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲ လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးဂုၢ်လၢအစုၣ်အၢသ့ၣ်တဖၣ် နာ်သက့ တၢ်အိၣ်သးအါတက့ၢ်န့ၣ်, နမ့ၢ်တလဲၤမၤဃုာ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်တကနၣ်ဃုာ်နၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ အလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်ကတၢၢ်ဒီးဘၣ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဂုၢ်လၢအအိၣ်ဒီးအစုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ခဲကရူဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ထိၣ်ဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး ထိၣ်ဆီကဆီ ဒီး ကပီၤဖးဒိၣ်တနီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘျၢလၢတၢ်ဘၣ်လူၤပိာ်ထွဲညီနုၢ်အီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, တၢ်လဲၤဖီၣ်ဖူလဲာ် ဒီး စိာ်ထီၣ် တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဟးဆှဲးအီၤန့ၣ်လီၤ. သၣ်ဖိညီၤဒၣ်လဲာ်န့ၣ် အဝာ်တၢ်ချ့မးန့ၣ်လီၤ.Ecologist Tanya Loos
တၢ်အိၣ်သးအါတက့ၢ်န့ၣ်, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကထံၣ်ဘၣ် တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဖဲနဟံၣ် မ့တမ့ၢ် နဟံၣ်လီၢ်ခံ ဒ်သိးလၢအမ့ၢ်ပှၤတမှံၤလၢအဟဲဟးတစိၢ်တလီၢ်အသိး – အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒၣ်လၢ အဟဲခီဂာ်ကျဲ ဒီး တစိၢ်ဖိန့ၣ် ကလဲၤတလၢကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤပၣ်ဃုာ်ဝဲဒ်သိး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ လၢအမ့ၢ် သၣ်ဖိညီၤ, ခၢးဝါလး, သူၣ်, ခဲကရူ, ထိၣ်ဒီး တၢ်ဖိဃၢ်လၢအစွါ အကလုာ်ကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Tanya စံးဝဲဒၣ်, “သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ နကဘၣ်ပာ်န့ၢ် နပှၤတမှံၤအံၤအတၢ်လီၢ်ဖးလဲၢ်. လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်မၤလီၤတံၢ်လၢ ဖိဒံဖိဒၣ်ဒီး ထွံၣ်ဒီးသၣ်မံၤညီၤသ့ၣ်တဖၣ် ပာ်လီၤဆီအီၤမ့ၢ်ယံၤဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအံၤ.”
READ MORE
Snakes | Living with Aussie Wildlife
တၢ်ထံၣ်တိနိၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲတၢ်ထဲတစိၢ်ဖိ မ့ၢ်တၢ်လၢအချ့မးအဃိ, Jacinta စံးဝဲဒၣ်လၢ, သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိလၢအမုာ်သူၣ်မုာ်သးအံၤ မ့ၢ်လၢအီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအလီၤဆီ အကလုာ်အါမးသ့ၣ်တဖၣ်အဟံၣ်အဃီအဃိန့ၣ်လီၤ.
Jacinta ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤ, “ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအဒုးအိအဖိနုၢ် အမျးကယၤ ၈ဝ န့ၣ် တၢ်ထံၣ်ဘၣ်အီၤသ့ ထဲဒၣ်ဖဲ အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤ – လၢဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ်တၢ်လီၢ်အဂုၤအဂၤန့ၣ် အတအိၣ်ဘၣ်. အဃိ ပထံၣ်ဘၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဖဲပခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤဆီသပှၢ်န့ၣ်လီၤ.”
Possums on a nesting box. Credit: Nangak Tamboree Wildlife Sanctuary.
နဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ် ကဘၣ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲ ခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤတၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်?
ဖဲခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤ ဟီၣ်ကဝီၤ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လၢ န့ဆၢၣ် တပှီာ်လီၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၢ်လၢ်ကျါသ့ၣ်တဖၣ် တအိၣ်အါအါဘၣ်န့ၣ်, Jacinta စံးဝဲဒၣ် တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲ ဝ့ၢ်ပူၤတၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒီး ဟ့ၣ်လီၤအဝဲသ့ၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးလၢ အဘၣ်လိာ်သးဒီး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိထူလံၤသ့ၣ်တဖၣ် ကအိၣ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အရ့ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ဒီးပမၤစၢၤ တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်သ့ဝဲဒၣ်ခီဖျိ တၢ်သူၣ်လီၤ လီၢ်ကဝီၤ သ့ၣ်ထူၣ်ထူလံၤ သ့ၣ်တဖၣ်, သ့ၣ်ပဒၢ သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး နီၣ်ဖိမံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်, ပာ်လီၤလၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, သ့ၣ်ကူာ်သ့ၣ်ဖုသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ပကရၢၢ်န့ၣ် ပဘၣ်ကတဲၤကတီၤ မၤကဆှဲကဆှီအီၤ, ဟ့ၣ်လီၤထံ ပာ်လီၤထံလၢထိၣ်ဖိကလုၢ်ထံအဂီၢ်, ထီထီၣ်ပာ်ဃာ် ထိၣ်ကသွံအဒၢသ့ၣ်တဖၣ် လၢ သၣ်ဖိညီၤဒီး ထိၣ်ကံၣ်အဂီၢ်, ဃုာ်ဒီး တၢ်ဖိတၢ်ဃၢ်အဟံၣ် လၢကနဲထူလံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, ဒီးဘၣ်ဟးဆှဲးဝဲဒၣ်တၢ်ကသူဂာ်ကသံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် — လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး ကသံၣ်မၤသံယုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီး ပသၣ်မံညီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပဘၣ်ပာ်အီၤဖဲတၢ်အိပူၤ ဖဲအဝဲသ့ၣ်အဟံၣ်ဒၢပူၤန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲနကရၢၢ်ပူၤန့ၣ် နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ထူၣ်လၢအအိၣ်ဒီးအသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်, Tanya စံးဝဲဒၣ် ဒ်သိးကဒီသဒၢနတၢ်သူတၢ်သၣ်ဒီး တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်တအိၣ်လၢ တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ နကဘၣ်သ့ၣ်ညါပာ်သး ဒီးသူစၤလၢအဘၣ်လိာ်အသးန့ၣ်လီၤ.
Tanya စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်ထူၣ်လၢအအိၣ်ဒီးအသၣ်ဖဲဟံၣ်လီၢ်ခံသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်မ့ၢ်ကျၢၢ်ဘၢအီၤဒီး စၤလၢအတဘၣ်ဘၣ်န့ၣ်, တၢ်ဖိတၢ်လံၤအကလုာ်ကလုာ် ဘံဘူကတာ်ထီသ့ဝဲဒၣ်, လၢအပၣ်ဃုာ် ထိၣ်ကံၢ်ဒီး ဘျါကၣ်နါသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အမ့ၢ်ကဲထီၣ်သးဒ်အံၤန့ၣ် ကိးဘၣ်တၢ်မၤပူၤဖျဲးတၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဘျီဃီ မ့ၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဘျးထီသးဖဲစၤလိၤန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်လီၤဘှံးလီၤတီၤဒီး မ့ၢ်တၢ်လၢအဆါမးလၢဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စၤလၢအဂ့ၤလၢ တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ထါအီၤအပူၤဟိဆံးကိးဖိန့ၣ်လီၤ.”
ဒ်လၢ Tanya ရှဲပၠးအီၤအသိး, တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိန့ၣ် တဘၣ်ဘုၣ်လီၤအဆၣ်တဂ့ၤ, ဒီးထီဘိန့ၣ် မၤလီၤတံၢ်လၢ တၢ်ကမှံၤဒၢသ့ၣ်တဖၣ် အခိၣ်ကးဘၢသးဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
တဘၣ်ဘုၣ်လီၤ တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဆၣ်တဂ့ၤ. လၢကဘုၣ်လီၤအဆၣ်အလီၢ်န့ၣ်, ပာ်လီၤန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ထံတခွး, လၢအမ့ၢ်တၢ်လၢ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအလီၤဆီလိာ်သးအကလုာ်ကလုာ် ဂဲၤလိာ်ကွဲအီၤမုာ် လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲတၢ်ကိၢ်ဒိၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ!Ecologist Tanya Loos
ထိၣ်ဖိလၢအလီၤဆီလိာ်အသးအကလုာ်အါမးန့ၣ် ဟဲကွၢ်ဃုအီၣ် ဖီအဆီထံဒီး တၢ်ဖိလံၤဖိဃၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲကရၢၢ်ပူၤ, ဒီးတဘျီတခီၣ်န့ၣ် ထိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လဲၤယူၤဘျၢၣ်ဘၣ် ဟံၣ်ပဲတြီမဲာ်ကလးသ့ၣ်တဖၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
Tanya စံးဝဲဒၣ်, “ထိၣ်ဖိတဘ့ၣ်မ့ၢ်ဟဲတုၢ်ဘၣ် ဘျၢၣ်ဘၣ်နဟံၣ်အပဲတြီ, ဒီးထိၣ်ဖိအံၤအမ့ၢ်မူဒ်န့ၣ်, နဘၣ်သူဝဲဒၣ် လးဖးထံခိၣ်ဖၢၣ်ဆံးဆံးဖိ မ့တမ့ၢ် တၢ်ကံညးလၢအလီၤဂာ်ဒ်အံၤ လၢအကပုာ်လၢထိၣ်ဖိအံၤအဂီၢ် ဒီးဖီၣ်န့ၢ်ထိၣ်ဖိအံၤ ဝံၤဒီးပၢနုာ်လီၤအီၤဖဲစးခိဒၢတဖျၢၣ်အပူၤ, ဝံၤဒီး ဆဲးကျိး တၢ်မၤပူၤဖျဲးတၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအတၢ်ကရၢကရိ မ့တမ့ၢ် နလီၢ်ကဝီၤ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိကသံၣ်ဒၢးတက့ၢ်.”
Sulphur-crested Cockatoo gnawing on hand railing Source: iStockphoto / Ken Griffiths/Getty Images/iStockphoto
Tanya စံးဝဲဒၣ်, “ပဝဲအါဒံအါဂၤ ဖဲပကရၢၢ်ပူၤန့ၣ် ထိၣ်စၢၢ်ပျံၤအကလုၢ်သီၣ်, ထိၣ်ကံၣ်ကိးသီၣ် န့ၣ်ပကနၣ်အီၤမုာ်, ဒီး သၣ်ဖိညီၤသ့ၣ်တဖၣ်လီၤအဲၣ်ဂ့ၤမး. ဒီး ခဲကရူ မ့ၢ်ဂ့ၤ ကလီၤဂုၢ်ဖးဒိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ နကထံၣ်ဘၣ်အီၤဖဲ နဟံၣ်လီၢ်ခံ မ့တမ့ၢ် ကရၢၢ်ပူၤ တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါအလီၢ် သ့စ့ၢ်ဧါ?”
“ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ်ဖဲ တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်အီစထြ့လယါကီၢ် လၢအမ့ၢ်တၢ်လီၤလီၤဆီဆီသ့ၣ်တဖၣ်အကျါ တခါန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ထံၣ်တိနိၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိန့ၣ် ပာ်အီၤဒ်သိးလၢအမ့ၢ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကမၤလိအါထီၣ်ဘၣ်ဃးပဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်ဒီး ဆဲးကျိးဘၣ် ပှၤမၤပူၤဖျဲး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်, လၢအမ့ၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ် အကမၤစၢၤနၤ လၢနကသ့ၣ်ညါဒီး နၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်အိၣ်ဆိးသကိးပှဲၤဒီးတၢ်ပူၤဖျဲး ဒီးတံၤသကိးအသီဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.”
Jacinta စံးဝဲဒၣ် တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အတၢ်အိၣ်ဘူးအိၣ်တံၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ ပှၤကညီ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ အတၢ်ကဲဘျုးကဲဖှိၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါဒုးနဲၣ်ဖျါဝဲလၢ တၢ်အိၣ်ဒီးန့ဆၢၣ်အါအါ ဖဲနလီၢ်ကဝီၤကပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကဲဘျုးနီၣ်နီၣ်လၢ ပှၤကညီ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်, သးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤအဂီၢ်ဒီး ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်ဘျးစဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီလၢအအိၣ်ဆိးဖဲဟီၣ်ကဝီၤ လၢအအိၣ်ဒီးသ့ၣ်ထူၣ်အါအါ, ထိၣ်ဖိလံၣ်ဖိအါအါ, ဒီး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဂ့ၤဒိၣ်ဒီး သူၣ်ဖှံသးညီဒိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”
အဃိ ဖဲတိၣ်နိၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အခါ မ့တမ့ၢ် မ့ၢ်ထံၣ်အဝဲသ့ၣ်ဖဲနဟံၣ်ခိၣ်ဟံၣ်ဃၢၤအခါ မ့ၢ်သ့ၣ်ညါပာ်သးလၢ ကဘၣ်ခီဆၢအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ကမၤလီၤတံၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်အိၣ်သးကဲထီၣ်လၢအဂ့ၤ လၢပှၤကညီဒီး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ် ခံကပၤလၢၤန့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤ ကီၢ်စဲၣ်ဒီး ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢကိးခါဒဲး အိၣ်ဒီး တၢ်မၤပူၤဖျဲး အံးထွဲကွၢ်ထွဲ တၢ်မံၤလၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်:
- NSW: WIRES 1300 094 737
- VIC: Wildlife Victoria (03) 8400 7300
- QLD: RSPCA QLD 1300 264 625
- NT: Various services
- ACT: ACT Wildlife 0432 300 033
- TAS: Bonorong Sanctuary 0447 264 625
- SA: SA Fauna Rescue (08) 8289 0896
- WA: Wildcare Helpline (08) 9474 9055
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ australiaexplained@sbs.com.au အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
