ဖဲနဲးသလဲးကီၢ် The Hague ဝ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤန့ၣ် NATO ထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သးလီၤပလိာ်လၢအကမၤအါထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢ တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ထုးထီၣ်ပနံာ်ပာ်ဖှိၣ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ် တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢ တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအဂီၢ် လၢအအိၣ်ပာ် ခံမျးကယၤအံၤ မ့ၢ်တုၤလီၤဖဲ ၂ဝ၃၅နံၣ်န့ၣ် သုးသိၣ်မှံၤ ထံကီၢ်အကရၢဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤကမၤအါထီၣ်ဝဲဒၣ် ယဲၢ်မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအပိာ်ထွဲထီၣ်အသးလၢ ကီၢ်အမဲရကၤ ကီၢ်ခိၣ် Donald Trump အတၢ်ဆီၣ်သနံးအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤန့ၣ် NATO ကရၢခိၣ် Mark Rutte ပတြၢးဝဲဒၣ် Donald Trump အတၢ်တီခိၣ်ရိၤမဲန့ၣ်လီၤ.
“ပဆၢထၢၣ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်ပသးတပူၤဃီ ဃူဃူဖိးဖိးဖဲ NATO အပူၤ လၢအမ့ၢ်တၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤသိၣ်မှံၤလၢအစိကမီၤဆူၣ်ကတၢၢ်ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ခိၣ် Trump, တံၤသကိးသးဘိ Donald, နမ့ၢ်ပှၤလၢအမၤကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ဆီတလဲအံၤန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ ၂ဝ၁၆နံၣ်လံၤလံၤ, လၢယူရပၤသိၣ်မှံၤ တၢ်သူကျိၣ်စ့အဂီၢ် နတၢ်တီခိၣ်ရိၤမဲလၢအဘၣ်ဃးဖဲအံၤန့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ်တ့ၢ်လံဝဲ စ့အပိၣ်အိၣ်လံ တၢ ထြံးလံးယၢၢ် ဒီလၣ်လံန့ၣ်လီၤ. ဒီးတနံၤညါအံၤ တၢ်ဆၢတဲာ်န့ၣ် ကမၤအါထီၣ်ကဒီးဝဲဒၣ် ထြံးလယၢၢ်အါမး လၢကမၤဆူၣ်ထီၣ်သကိးပတၢ်ဒီသဒၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤ အိၣ်ဒီးတၢ်တုၤသိးပှဲၤသိး, အမဲရကၤဒီး အမဲရကၤသိၣ်မှံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ ကအိၣ်ဒီးတၢ်နီၤလီၤသကိး ပှဲၤသိးသိးန့ၣ်လီၤ.”
နာ်သက့ စပ့းကီၢ် ဂ့ၢ်လိာ်လၢကမၤအါထီၣ်တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢတၢ်ဒီသဒၢဝဲၤကျိၤအဂီၢ် အဃိ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ပလီၢ်တခါလၢ Mr Trump အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ယကတၢၣ်ပီၣ်ထိၣ်ဃူတၢ်ဒီးစပ့းကီၢ်တဘျီဃီ. ယကမၤအီၤလၢယနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ယဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤ, အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ်စ့လၢကျိၤကျဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ. နကြၢးက့ၤဒီးတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢကဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ်စ့ —နမ့ၢ်ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိဧါ? တဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢအကက့ၤကွံာ်. အဝဲသ့ၣ်နကြၢးနုာ်လီၤမၤဃုာ်တၢ်ဖဲအထံကီၢ်ခဲလၢာ်လၢအဟ့ၣ်လီၤစ့ယဲၢ်မျးကယၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်တဘျီအံၤ ကီၢ်အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ် ပၢဝဲဒၣ်အီၤ လၢအပှဲၤဒီး အတၢ်သကဲးပဝးတၢ်ပိၣ်တၢ်တဲလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဒိန့ၣ် အပူၤကွံာ်တယံၤဒ်ဘၣ် ကီၢ်အမဲရကၤ ကဘီယူၤလဲၤခးလီၤတၢ်ဖဲ အံးရး နယူချံယၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်အလီၢ်န့ၣ် အဝဲထိၣ်သတြီၤဝဲဒၣ်အီၤဒီး တၢ်လဲၤတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၣ်ဖဲ ဟံးရိးရှံမါ ဒီး နးကးဆးကံး န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိး အံးစရ့-အံးရး တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်အဂ့ၢ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် တၢ်ဖီၣ်န့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ကတိၤလၢ NATO ကရၢခိၣ် Mr Rutte ကိးဝဲဒၣ် Donald Trump လၢအမ့ၢ် "daddy" — ပါပါ န့ၣ်လီၤ. အဝဲအတၢ်ကိးအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သးစၢၢ်ဆၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးဒီး အံးစရ့-အံရး အတၢ်ဒုးလိာ်သးအဂ့ၢ် လၢ Donald Trump တဲအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ — “အဝဲသ့ၣ်တဂၤဒီးတဂၤန့ၣ်အတဘၣ်ဒုးလိာ်အသးလၢၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်ဒုးတ့ၢ်ဘၣ်လိာ်အသးလံ. အဝဲသ့ၣ်ဒုးတ့ၢ်လိာ်အသးဖးဒိၣ်ဖးထီ, လီၤဂာ်ဒ်သိးဖိသ့ၣ်ခံဂၤအ့ၣ်လိာ်အသးဖဲကၠိကရၢၢ်ပူၤ. ဒ်နသ့ၣ်ညါအသိးလီၤ, အဝဲသ့ၣ်ဒုးလိာ်အသးဒ်သိးလရာ်. နပတုာ်အဝဲသ့ၣ်တန့ၢ်ဘၣ်. အဃိနဘၣ်ပျဲအဝဲသ့ၣ်ဒုးလိာ်သး, ခံမံးနံး သၢမံး. ဝံၤမးန့ၣ် နပတုာ်ဘၣ်အီၤကညီန့ၣ်လီၤ.”
Mr Rutte တခီတဲဆၢက့ၤအီၤလၢ, “အဃိန့ၣ် တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ပါပါ နဘၣ်သူဝဲဒၣ်တၢ်ကတိၤလၢအဆူၣ်အကိၤန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲန့ၣ် Donald Trump တဲက့ၤဝဲဒၣ်လၢ, “နဘၣ်သူတၢ်ကတိၤအဆူၣ်အကိၤလီၤ, ဒီးယံၤယံၤတဘျီန့ၣ်, တယံၤတမီၢ်န့ၣ် တဘျီ, နဘၣ်သူဝဲဒၣ်တၢ်ကတိၤဖျၢၣ်လၢအလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတခါခါန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ကတိၤဖျၢၣ်လီၤတံၢ်လီၤခဲးစံးတၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ Mr Trump ဆိၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဖဲအလဲၤကျဲ လၢအကလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အံၤအခါ— ဒ်အဝဲမ့ၢ်ပှၤတၢ်ဘၢၣ်စၢၤ လၢအကျဲၤတၢ်လၢတၢ်ကပတုာ်တၢ်ခးအဂီၢ်တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
“ပအိၣ်ဒီးထံကီၢ်ခံဘ့ၣ်လၢအဒုးလိာ်အသးဖးယံၤလံဒီး ဆူၣ်မး, အဝဲသ့ၣ် မၤ —— တၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်အတသ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်.”
တုၤလီၤခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအံၤ အိၣ်ဖျါလၢတၢ်ဖီၣ်ဂၢၢ်အီၤန့ၢ်ဝဲဒၣ်, လၢအမ့ၢ်တၢ်တၢ်အါမံၤအကျါ တခါ လၢကီၢ်မုၢ်နုာ်ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် နာ်အီၣ်ဝဲဒၣ် Mr Trump အက့ၢ်အဂီၤမူဒါတၢ်မၤဒ်သိးပှၤမၤတၢ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ်တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်တခါလၢ ကီၢ်အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ်အံၤ မၤအီၤတအိၣ်ဒီးတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးအါအါဘၣ်တခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ရှၢရှါဒီး ယူၤကရ့တၢ်ဒုးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလၢအဝဲလီၤတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢတၢ်ဃုထၢအဂီၢ်အခါန့ၣ် ကီၢ်အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ်အံၤ ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲဒၣ်လၢတသီအတီၢ်ပူၤန့ၣ် အဝဲကမၤပတုာ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဒုးအံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘှါရှဲတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အံၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ် NATO တၢ်ဖံးတၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤ လၢအအဲၣ်ဒိးမၤဝဲဒိၣ်မးတခါန့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ် ကီၢ်အီစထြ့လယါ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်—၂ Richard Marles ဒု ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤန့ၣ် အဝဲဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢ ယူၤကရ့ ကဆဲးဒုးတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ပဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤပာ်တ့ၢ်လံလၢ ဖဲလါအီကူာ်န့ၣ် ပကဆဲးဆီလီၤဝဲဒၣ်ကဘီယူၤခိးကွၢ်တၢ် E-7 Wedge-tail ဖဲ Poland ကီၢ်အပူၤ ဒ်သိးတၢ်မၤရဲၣ်ညီနုၢ်သၢလါတဘျီအသီ, လၢအမ့ၢ်တၢ်တခါလၢကမၤစၢၤဝဲဒၣ် ယူၤကရ့ အတၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢအတၢ်ဒုးထီဒါ ရှၢရှါန့ၣ်လီၤ. ပကဆှၢလီၤစ့ၢ်ကီးပှၤသုးဖိအဂၤ ၁ဝဝဃၣ်ဃၣ် ဒီး လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ပဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤလၢ ပကပာ်လီၤအါထီၣ်စ့ၢ်ကီး မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်တၢ်တြီတံာ်ရှၢရှါန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲတၢ်သးလီၤပလိာ်အံၤအဖီလာ်န့ၣ် အီစထြ့လယါပဒိၣ် ကပာ်လီၤဝဲ တၢ်တြီတံာ်အါထီၣ် ပှၤအဂၤ ၃၇ဂၤဒီး ကျိၣ်စ့တၢ်ဖံးတၢ်မၤ ၇ခါ လၢအတၢ်ဘၣ်ဘျးအိၣ်ဒီးပှၤရှၢရှါဖိတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအမ့ၢ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ တၢ်ကမၤစၢ်လီၤ ရှၢရှါမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်ဒီး ဆီၣ်ဖျိးအီၤဆူ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးယူၤကရ့ န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် ကီၢ်အမဲရကၤဟံးန့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢတၢ်ဆီၣ်သနံးရှၢရှါအဂီၢ်, ဒီးဃ့ထီၣ်ဝဲဒၣ် ရှၢရှါကီၢ်ခိၣ် Vladimir Putin လၢအကပတုာ်ကွံာ်တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်, ဒီး မၤအါထီၣ်ဝဲ သုးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢယူၤကရ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“အဃိန့ၣ်, ယကတဲနၤ, အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်အဲၣ်ဒိးဝဲဒၣ် ကျိခးလီၤတဲာ်ကဘီယူၤ. လၢအဝဲသ့ၣ်ကိးအီၤလၢ, Patriots, ဒီးပကကွၢ်ကွၢ်မ့ၢ်ပဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ကသ့တခါခါဧါ. ဒ်နသ့ၣ်ညါအသိး, အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်အီၤအဂီၢ် ကီဒိၣ်မး, ဒီးပဝဲစ့ၢ်ကီးပလိၣ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အံၤ တၢ်သံကွၢ်အခီၣ်တဃာ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် မ့ၢ်ကီၢ်အမဲရကၤအိၣ်ဆၢထၢၣ်ဒီးဖီၣ်ဂၢၢ်ဃာ်ဒ်ဝဲဒၣ် လံာ်ဃံးဃာ်အကူာ် ၅ - Article 5 ဒ်ဧါန့ၣ်လီၤ. ဖဲလံာ်ဃံးဃာ်အကူာ် ၅တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ် ကွဲးပာ်ဖျါဝဲဒၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအပၣ်ဃုာ်, တၢ်မ့ၢ်ဒုးထီဒါ NATO အသိၣ်မှံၤထံကီၢ်တဘ့ၣ်ဘ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဒုးထီဒါအဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလၢသံကွၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် Mr Trump အိၣ်ဒီးတၢ်ခီဆၢလၢအတအိၣ်ဒီးအခီပညီလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ် — လၢအကဲထီၣ်တၢ်သးသမံ ဒီး ထံကီၢ်တနီၤနီၤ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘျၢ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ဒိးသန့ၤဒၣ်အသးလၢနကစၢ်ဒၣ်နဲတၢ်ထုးထီၣ်အခီပညီလီၤ, ဖဲ Article 5 အပူၤန့ၣ် အခီပညီတၢ်ပာ်ဖျါသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်အါမးန့ၣ် နသ့ၣ်ညါလီၤတမ့ၢ်ဧါ? နာ်သက့ ယဲဒၣ်န့ၣ် ယအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သးကျၢၤမုဆှုလၢတၢ်ကဲအဝဲသ့ၣ်အတံၤသကိးန့ၣ်လီၤ. ယကဲထီၣ်တံၤသကိးဒီးခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအါမးဒီး ယအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သးလၢ ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.”
