“တၢ်အံၤမ့ၢ်ဟဲကဲထီၣ်လံတဘျီ ယဆိကမိၣ်ဒု ပှၤအီစထြ့ယလါသ့ၣ်တဖၣ် အကဖုးသံပျီၢ်ဂီၤဘၣ်အသးနးမး. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် လၢတၢ်နီၣ်ကီၢ်န့ၣ် မၤဝဲဒၣ်ကကဲထီၣ်ဒီး သတူၢ်ကလာ်န့ၣ် တၢ်ကမၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ် ကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဂ့ၢ်ပာ်ကီၤဒီးဝဲၤကျိၤ လၢအဝဲသ့ၣ်နုာ်လီၤသူအီၤန့ၢ်ပှဲၤဒီးတၢ်သဘျ့ တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ သရၣ်ဒိၣ်စိ Daniel Angus တဲဘၣ်ဃး တၢ်ကတြီပှၤဆံဆဲၣ်နံၣ်အတၢ်သူကမျၢၢ်တၢ်ဆဲးကျိးတဝၢအဂ့ၢ် လၢတၢ်ကမၤကဲထီၣ်အီၤဖဲတယံၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်တုၤလီၤဖဲတနံၢ်အံၤ လါဒံၤစဲဘၢၣ် ၁၁သီန့ၣ်, ကမျၢၢ်တၢ်ဆဲးကျိးတဝၢ ခီပနံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အလီၢ်အိၣ်လၢအကဘၣ်ဟံးဂ့ၢ်ဝီ တၢ်မၤအပတီၢ်လၢအကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ် — ဒ်သိးကဒီသဒၢ ပှၤအီစထြ့လယါ လၢအသးနံၣ် ၁၆နံၣ်ဆူအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်သူအဝဲသ့ၣ်ပျဲၢ်စီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်တြီတံာ်အံၤ ဒ်သိးတၢ်တမၤအီၤဘၣ်အဂီၢ် ပှၤသ့လံာ်လဲၢ်ပတီၢ်ထီ အါန့ၢ်အဂၤ ၁၄ဝ ဒီး တၢ်ကရၢကရိလၢအတမ့ၢ်ပဒိၣ်တၢ်ကရၢကရိဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်ဒီးကွဲးဆှၢဝဲလံာ်ပရၢ လၢအထီဒါတၢ်တြီတံာ်အံၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအကျါန့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီး သရၣ်ဒိၣ်စိ Angus န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢအထီဒါတၢ်တြီတံာ်အံၤအဂၤတဂၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် သရၣ်ဒိၣ်စိ Tama Leaver, လၢအသိၣ်လိတၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်မၤလိအ့ထၢၣ်နဲးအဂ့ၢ်—Internet Studies ဖဲ Curtin ဖၠၣ်စိမိၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် ခဲကနံၣ်အံၤ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်တြီအံၤအဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါအီၤအိၣ်ဒံးဒၣ်ထဲတဆဲးဖိန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်သုးအသးအက့အခီသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်အါမးန့ၣ်ပသ့ၣ်ညါအီၤန့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် အတၢ်သးစၢၢ်ဆၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဖးဒိၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါ, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်အံၤ အကမၤတၢ်မၤဒ်လဲၣ်အဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤနီၣ်ကီၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးသ့ၣ်တဖၣ် အတအိၣ်ဒီးပှၤဒံးဘၣ်.”
ဖဲမဟိကၢၤတနံၣ် လါနိးဝ့ဘၢၣ်န့ၣ် ကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ် တူၢ်လိာ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤဝဲတၢ်ဘျၢသဲစးအံၤအခါ, အဝဲသ့ၣ်မၤပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီး တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် တၢ်ကစးထီၣ်မၤတၢ်အံၤအဂီၢ် တၢ်တံာ်တာ်ကအိၣ်ဝဲဒၣ် ၁၂လါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကဆၢကတီၢ်အံၤ အကပျဲဝဲ ပဒိၣ် ကမၤကွၢ်ဆိဝဲ တၢ်သမံမသိးထံ လၢအမ့ၢ် တၢ်ကမၤတၢ်တြီတံာ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ် စဲးဖီကဟၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်အအိၣ်စ့ၢ်ဧါ, ဒီး လၢတၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢကိတိာ်အဂီၢ်တခီ, အကစးထီၣ်ပာ်လီၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ် ကသမံသမိးထံဝဲ မ့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဆဲးကျိးတဝၢခီပနံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် မၤထွဲအီၤန့ၢ်, တန့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲအပူၤကွံာ်တနွံ လါယူၤအသီ ၂ဝန့ၣ်, တၢ်မၤကွၢ်ဆိအံၤ ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါဝဲဒၣ် တၢ်မၤကွၢ်ဆိလၢအဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤဝဲဒၣ်လၢ ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်အပူၤအံၤ တၢ်ပာ်ပနီၣ် တၢ်တြီတံာ်သးနံၣ်အံၤ တၢ်မၤအီၤန့ၢ်ဝဲဒၣ် ဒ်သိး ပှၤနီၣ်တဂၤပၢအသိး, လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်ဒီး တၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ်ဒ်သိး သရၣ်ဒိၣ်စိ Angus န့ၣ် အတနာ်ဝဲဒၣ် တၢ်ပာ်ဖျါအံၤဘၣ်.
“တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ခိၣ်သ့ၣ်တခါ လၢအအိၣ်ဒီးပှၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ်, ဖဲကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်မၤလီၢ်ဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အကမၤလဲၢ်ထီၣ်အါထီၣ် အဝဲသ့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဘၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒီး အတၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၢ်ဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်, ဒီးဘၣ်ဃးဒီးမုၣ်ခွါဂ့ၢ်ဝီဒီးတၢ်အဲၣ်ကလုာ်ဒွဲသနူ အတၢ်ကွၢ်မဲာ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒံးဝဲဒၣ်ဒ်သိးတၢ်ဂ့ၢ်ကီဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါအီၤ, ဒီးအဂၤတမံၤခီန့ၣ် ကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အါတက့ၢ်န့ၣ် အတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးတအိၣ်ဘၣ်.”
ဒံၢ်ကၠံၢ်ထၢၣ် တၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢဂ့ၢ်ဝီ သရၣ်ဒိၣ်စိအံၤစံးဝဲဒၣ် စဲးဖီကဟၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးကအိၣ်ထီၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါလီၤကမျၢၢ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ မူးမူးနီၣ်နီၣ်တအိၣ်ဘၣ်.
အဒိန့ၣ် ပှၤသူတၢ်ဖိအံၤ မ့ၢ်အသးနံၣ်အိၣ် ၁၆နံၣ်ဆူအဖီလာ်ဧါ, အသးနံၣ်ပှၢ်ဧါန့ၣ် အကဘၣ်သမံသမိးထံဝဲဒ်လဲၣ်အဂီၢ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤမူးမူးနီၣ်နီၣ်တအိၣ်ဘၣ်.
“မ့ၢ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်မးလၢအဟဲလၢပဝဲခဲလၢာ်အအိၣ်, ဒီးလၢပကန့ၢ်သူဘၣ်ဒံၢ်ကၠံၢ်ထၢၣ်ဝဲၤကျိၤ အခီၣ်တဃာ် လၢပဒိးသန့ၤပသးဖဲအလိၤကိးမုၢ်ဒဲးအံၤအဂီၢ် အိၣ်ဖျါလီၤဂာ်လၢ ပဝဲတဂၤစုာ်စုာ် ကိးဂၤဒဲးန့ၣ် တၢ်ကမၢပဟ့ၣ်လီၤ ပနီၣ်ကစၢ်တဂၤအဂ့ၢ်တၢ်ပာ်ကီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးသ့ၣ်တဖၣ်ဆူပှၤဆါတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်, ပှၤလၢတၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ် ဒီး ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ဆူပဒိၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်လီၤဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်အိၣ် သနာ်က့န့ၣ်, စဲၤဘၢၤ တၢ်ပူၤဖျဲးပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ် တနီၤ လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး Kirra Pendergast န့ၣ် ဆီၣ်ထွဲဝဲတၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ စဲၤဘၢၤ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ, စဲၤဘၢၤ တၢ်ပူၤဖျဲး လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် စဲးဖီကဟၣ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢကိးကပၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤတကဲထီၣ် အမျးကယၤ ၁ဝဝ ပှဲၤပှဲၤနီတဘျီဘၣ်. တၢ်အံၤအတမ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဘှါရှဲအကျိၤအကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်တခါနီတဘျီဘၣ်, သနာ်က့န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်နီၣ်နီၣ်, တၢ်ဂ့ၤနီၣ်နီၣ်တခါ လၢတၢ်စးထီၣ်မၤအီၤ ခီဖျိလၢ အဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်တဲသကိး လၢပလိၣ်ဘၣ်တဲသကိးအီၤ ဖဲပှၤကရၢကရိအပတီၢ်ကိးပတီၢ်ဒဲးအပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ.”
လၢအခီၣ်ထံးအခါ အဝဲထီဒါဝဲဒၣ် တၢ်တြီတံာ်အံၤ ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ စဲးဖီကဟၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီသ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်, နာ်သက့ အဝဲဆီတလဲကွံာ်အတၢ်ထံၣ် ဖဲလၢအဝဲထံၣ်ဘၣ် မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ တၢ်ခီဆၢအဖိသ့ၣ်တဖၣ်တၢ်သူကမျၢၢ်တၢ်ဆဲးကျိးတဝၢဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.
Ms Pendergast စံးဝဲဒၣ် တၢ်တြီတံာ်အံၤ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမၤစၢၤဝဲဒၣ် မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ကူၣ်သ့ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် လၢကတဲာ်ကတီၤအဝဲသ့ၣ်အဖိအဒံၣ်ဖဲဒံၢ်ကၠံၢ်ထၢၣ်အဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ်အံၤအပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ယဆိကမိၣ်ဖဲအံၤန့ၣ်တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်တဘျုးခါန့ၣ်လီၤ. အကမၤစၢၤဝဲ မိၢ်ပၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢအကဘၣ်တဲဝဲ, နသးနံၣ်မ့ၢ်တပှဲၤထီၣ် ၁၆နံၣ်ဘၣ်န့ၣ် နသူအီၤတန့ၢ်ဘၣ်. တၢ်အံၤအကမၤစၢၤဝဲဒၣ်အဝဲသ့ၣ်သပှၢ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအကကဲထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်တဲသကိး ဖးဒိၣ်တခါန့ၣ်လီၤ. အကမၤစၢၤစ့ၢ်ကီးဝဲ ကူၣ်သ့ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤထီၣ်ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢအဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ် ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အဲၣ်ဒိးလဲၤနုၤဝဲဒၣ်ဆူ ဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ်တၢ်လီၢ်ဖဲအဝဲသ့ၣ် တနၢ်ပၢၢ်အီၤဒ်ဘၣ်အပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ.”
လၢပှၤသးစၢ်ဒ်သိး April Willis အဂီၢ်န့ၣ် တၢ်တြီတံာ်အံၤ အဝဲတဆိကမိၣ်လၢ အကအိၣ်ဒီးတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးဘၣ်.
“ယဆိကမိၣ် တၢ်အမ့ၢ်အတီနီၣ်နီၣ်တခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပဝဲဒၣ်အါဒံအါဂၤန့ၣ် ပဆိကမိၣ်အီၤလၢ, 'ယဃုကျဲဖဲအံၤကန့ၢ်ဝဲဒၣ်တခါခါ', လၢအမ့ၢ်တၢ်လၢယသ့ၣ်ညါအီၤလီၤတံၢ်လၢ ပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကမၤအီၤန့ၣ်လီၤ. ယဆိကမိၣ်ဒု ယတဒိကနၣ်အီၤဘၣ်ဒီး, လၢကျိၤကျဲတဘိဂ့ၤတဘိဂ့ၤန့ၣ် ယကနုာ်လီၤသူဝဲဒၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.”
ပှၤအိၣ်ခိးဃုသ့ၣ်ညါတၢ်လၢ တၢ်တြီတံာ်အံၤ အကမၤတၢ်မၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် အတမ့ၢ်ထဲအီစထြ့လယါကီၢ်တဘ့ၣ်ဘၣ်.
ထံကီၢ်လၢအဆိကမိၣ်ဝဲလၢအကပာ်လီၤတၢ်တြီတံာ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်အကျါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး New Zealand, Greece, ဖြၣ်စ့ၣ် ဒီး Spain ကီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါကီၢ်န့ၣ် အကမ့ၢ်ဝဲထံကီၢ်အဆိကတၢၢ်တဘ့ၣ်လၢ အကမၤကဲထီၣ်တၢ်ပာ်လီၤတၢ်တြီတံာ်သနူအံၤ အဃိ, တၢ်အဆၢလၢအကဟဲအိၣ်ဖျါထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အတၢ်ဒိဘၣ်ကအိၣ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ.
သရၣ်ဒိၣ်စိ Leaver စံးဝဲဒၣ် တၢ်မၤဒ်အံၤ အကကဲထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်, တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒံးဝဲအါမးန့ၣ်လီၤ.
