ဖဲဟီၣ်ခိဖျၢၣ်စိၤခ့ခါလၢမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် တၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတအိၣ်ဘၣ်အကတီၢ်, စဲးဖီကဟၣ် တၢ်ဆီတလဲအိၣ်ထီၣ်ချ့မးအကတီၢ်, ဒီး န့ဆၢၣ်ခိၣ်ဃၢၤ တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဟဲအါထီၣ်အကတီၢ်အံၤ, Mission Australia ကရၢ သံကွၢ်သံဒိးဝဲဒၣ် — ပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ကိၢ်သူၣ်ဂီၤသး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ အဒိၣ်ကတၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ?
တၢ်စံးဆၢန့ၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အတမ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤကမၢကမၣ်ကဲၣ်ဆိးဘၣ်.
“ပှၤသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်အါမး လၢအဘူၣ်အတီၢ်တဂ့ၤဘၣ်တခါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဲထီၣ် ပှၤဆံဆဲၣ်နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအဘၣ်ဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲ, ယတၢ်အိၣ်မူအံၤယကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်, ယပှ့ၤဟံၣ်တဖျၢၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ်ယကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်, မ့ၢ်ယကဘၣ်လဲၤအိၣ်ဖဲလဲၣ်, ခီဖျိ တၢ်ကိးမံၤဒဲးဃုာ်ဒီး မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် တၢ်မၤသးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတအိၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ Jayden Smith-Snowden, လၢအမ့ၢ်ပှၤသ့ဒွဲလၤပီညါသးစၢ်မုၢ်တဂၤလၢအအိၣ်ဖဲ ဘြံၣ်စဘဲ, ဒီးမၤလိတၢ်ဘၣ်ဃး သးစၢ်တၢ်မၤ Youth Work န့ၣ်လီၤ.
အဝဲအတၢ်ထံၣ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ အီစထြ့လယါသးစၢ်အါတက့ၢ် အတၢ်ထံၣ်ဆဲးကလၤအသးန့ၣ်လီၤ. ဖဲတနံၣ်အံၤ Mission Australia Youth Survey မၤဝဲဒၣ်တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ်ဃးပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ် ဒီး ပှၤသးစၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်ဃုထံသ့ၣ်ညါအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အါန့ၢ်ဝဲ ၁၇,ဝဝဝ ဂၤဒီး အဝဲသ့ၣ် တဖၣ်အသးနံၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဖဲ ၁၄နံၣ် တုၤ ၁၉နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါအံၤအဆၢန့ၣ်ဒုးနဲၣ်ဖျါဝဲဒၣ် ပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ၆၄မျးကယၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤန့ၣ်လီၤ.
Mission Australia ကရၢ ပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်ဒိၣ် Sharon Callister စံးဝဲ နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးအံၤ မ့ၢ်ထိၣ်ဒီးအပူၤကွံာ်စှၤကိးနံၣ်အခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢ အဟဲအါထီၣ်ဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ပှၤသးစၢ်သၢပူခံပူဖဲတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအပူၤ လၢအစံးဝဲဒၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်အီၤအရ့ဒိၣ်တကတၢၢ်တခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အဆိကတၢၢ်တဘျီလၢအဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤဖဲအတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအပူၤအံၤန့ၣ်လီၤ... ပမ့ၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤဖဲ ၂ဝ၂၂နံၣ်န့ၣ်, ပှၤသးစၢ် အါန့ၢ်အမျးကယၤ ၂ဝ န့ၣ် စံးဝဲလၢ တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤအဘူးအလဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီအခိၣ်သ့ၣ်တခါန့ၣ်လီၤ.”
မ့မ့ၢ် Ms Smith-Snowden, လၢအမ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢ အဟးထီၣ်ကွံာ်ဖဲ ဟံၣ်ပူၤတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲ ဒီး လဲၤအိၣ်ဝဲဖဲ NDIS တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ တၢ်အိၣ်ဒိးလဲလီၤတၢ်လီၢ်အပူၤ တဂၤအဂီၢ်န့ၣ်, ဟံၣ်ဃီတၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒံးဝဲဒ်သိးတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတပယူၤဃီတခါအသိးန့ၣ်လီၤ.
“ယတၢ်ဘူၣ်န့ၣ်အဂ့ၤ, မ့ၢ်လၢယအိၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဆိးဟံၣ်ဃီတဖျၢၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. နာ်သက့န့ၣ် တဘျီတခီ ယဆ့ၣ်နီၤဒီး ယဆိကမိၣ်ထီၣ် ခဲမုၢ်ဆ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ယကကဲထီၣ်ပှၤဟံၣ်တအိၣ်ဃီတအိၣ်ဘၣ်ဧါ? ဖဲယက့ၤလၢဟံၣ်အခါ မ့ၢ်ယကအိၣ်ဘၣ်ဒီးဟံၣ်လၢယမံနီၤဖဲလီၢ်မံခိၣ်အပူၤသ့ ဒီး ဖဲယထံချံၣ်ဒၢပူၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အီၣ်ကအိၣ်လၢ ယကအီၣ်အီၤအဂီၢ်ဒ်စ့ၢ်ဧါ?”
အဝဲအံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ Ms Smith-Snowden တဲဖျါထီၣ်အတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ်လီၤ.
Hannah Singh လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၁၈နံၣ်တဂၤ အိၣ်ဆိးဝဲဒီး အဝဲအမိၢ်အပၢ်တပူၤဃီ ဒီး အဝဲမၤလိတၢ်ဘၣ်ဃး ကသံၣ်ကသီတၢ်မူတဝၢစဲးဖီကဟၣ်ဂ့ၢ်ဝီ ဒီး ကသံၣ်ကသီစဲအ့ၣ်ဂ့ၢ်ဝီတဂၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစ့ၢ်ကီးဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ အတၢ်အိၣ်မူခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“မ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤဒီး ယမိယပါစၢၤသွဲၣ်အစိၤအခါဒီး တချုးဖဲန့ၣ်အခါဒ်ဘၣ်စၢၤသွဲၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အစိၤအခါန့ၣ် ပှၤအါဒံအါဂၤတူၢ်ဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးပာ်ဖှိၣ်ဒၣ်စ့ လၢကပှ့ၤဟံၣ်အဆိကတၢၢ်တဖျၢၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်အံၤအကဲထီၣ်အသးတသ့ဘၣ်န့ၣ် ယသ့ၣ်ညါဘၣ်အီၤအခဲအံၤလီၤ. အဃိဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် ယဆိကမိၣ်လၢ ကဘၣ်မၤတၢ်တခါခါန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဝံၤန့ၣ် ဘၣ်ဃးဒီး ဆူဖၢၣ်မးကဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ယအဲၣ်ဒိးတဲအီၤစ့ၢ်ကီး, ဒ်သိးလၢကဒီသဒၢ တၢ်ပှ့ၤထီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ယတူၢ်ဘၣ်ဒ်သိး ပှၤထံပှၤကီၢ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ် အစူဖၢၣ်မးကဲၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢအါတစဲးအဃိန့ၣ်လီၤ.”
Mission Australia လီမုၢ်ပျီ—အီးလဲ အတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအံၤ အဝဲသ့ၣ်မၤအီၤဖဲအလီပှာ်ယဲၤသန့အပူၤ လၢအဟ့ၣ်လီၤခီဖျိဝဲ ကၠိသ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤတဝၢ ကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ကရၢကရိလၢအဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤမ့ၢ်ဝံၤန့ၣ်, နီၣ်သးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်ကီတၢ်ခဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအဒိၣ်ကတၢၢ် ခံခါတခါ လၢပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တူၢ်ဘၣ်အီၤ, ဒီး ပှၤသးစၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအပူၤ ၂၉ မျးကယၤန့ၣ် စံးဆၢဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲအဝဲသ့ၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအဒိၣ်ကတၢၢ် သၢခါ တခါအပူၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်အကျါ ၂၇ မျးကယၤန့ၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဘှီတၢ်ဘၣ်ဃး မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်ဆီတလဲအဂ့ၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်အကျါ ၂၅ မျးကယၤန့ၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတၢ်ဘၣ်ဃး ဟံၣ်ဃီတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးဒီး ဟံၣ်ဃီတအိၣ်ဘၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤသးစၢ်လၢအကတိၤတၢ်ဒီး SBS တၢ်ကစီၣ်သန့သ့ၣ်တဖၣ်စံးဝဲဒၣ် နီၣ်သးတၢ်တူၢ်ဘၣ် အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီန့ၣ် အိၣ်ဘျးစဲအသး ဒီး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်ဖးဒိၣ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ် ဃံးဃီၣ်ဒီၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအကျါန့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီး Shiao Lu Ooi, ဒီးအဝဲဟဲသုးအိၣ်ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ် လၢတၢ်မၤလိအဂီၢ် ဒီးဟဲန့ၢ်ဝဲဒၣ်လၢ မလ့ရှါကီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ပှၤလၢ အဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤ ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ်, “ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကမၤစှၤလီၤဝဲဒၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအပိာ်ထွဲထီၣ်အသးခီဖျိ တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤအဘူးအလဲထီၣ်ဒီး ဟံၣ်ဃီအဘူးအလဲ အပှ့ၤထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, ခီၣ်တဃာ်တၢ်အိၣ်သးလၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်မၤအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ကွၢ်ကပာ်ကွံာ် အနီၣ်ကစၢ်အတၢ်လိၣ်ဘၣ်ဒီး တဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် အဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ကစၢ် တၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်အံၤအဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် နီၣ်သးတၢ်ဆိကမိၣ် ဆိကမး အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်ဂ့ၢ်ကီ, လၢအမ့ၢ်တၢ်တခါလၢ ယထံၣ်ဘၣ်အီၤဖဲယတံၤသကိးသ့ၣ်တဖၣ်အကျါအါမးန့ၣ်လီၤ.”
အပူၤကွံာ်တနံၣ်အခါန့ၣ် ပှၤဆံဆဲၣ်နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဃး မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်ဆီတလဲန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဖီခိၣ်နာ်သက့ အခဲအံၤန့ၣ် Sharon Callister စံးဝဲဒၣ်, တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ လီၤက့ၤဆူတၢ်ဖီလာ် ခီဖျိလၢ တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤအဘူးအလဲဒိၣ်ထီၣ်အတၢ်ဆီၣ်သနံးသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် Hannah Singh စံးဝဲဒၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်လီၤသးဟးဂီၤသပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲနာ်လၢ ကမျၢၢ်တၢ်ဆဲးကျိးတဝၢအတၢ်ဂဲၤလိာ်န့ၣ် ဆီတလဲစ့ၢ်ကီး အတံၤသကိးသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သးန့ၣ်လီၤ.
“ယအိၣ်ဒီးတၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ဖဲ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်ဆီတလဲ အတၢ်လဲၤထီၣ်ပာ်ဖျါသးအပူၤဒီး ထီဘိန့ၣ် ယတၢ်သးစဲအိၣ်ဒီး ဘၣ်ဃးခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်အဂ့ၢ်, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ အခဲအံၤ တၢ်ကဲထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်အါမး ဒီးပှၤလၢအသူတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲ ကမျၢၢ်တၢ်ဆဲးကျိးတဝၢအဖီခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်လုၢ်ဘၢန့ၢ်အဝဲသ့ၣ် အတၢ်ထံၣ်ညီ လၢဘၣ်သ့ၣ်သ့ အတမ့ၢ်တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤနီၣ်နီၣ်ဘၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
မ့မ့ၢ် Jayden, လၢအမ့ၢ်ပှၤဒိၣ်ထီၣ်ဖဲ ခွံစလဲ ခိခိၣ်လီၢ်ကဝီၤတဂၤ စံးဝဲဒၣ် တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အါမးန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသးလၢ ပှၤသးစၢ် လၢအအိၣ်ဆိးဖဲဝ့ၢ်ချၢ ခိခိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ပှၤလၢအတဒိၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဖဲ ခိခိၣ်ဒူသဝီ တၢ်လီၢ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်, မူခိၣ်ကလံၤသီဂီၤတၢ်ဆီတလဲသ့ၣ်တဖၣ် စးထီၣ် ဖီၣ်ဂၢၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျး အတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်, တၢ်ဘုၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်, တၢ်ဘုၣ်ညၣ်အတၢ်မၤလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လံန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် တသ့ၣ်ညါပာ်သးဘၣ်ဝဲဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်ဆ့ၣ်နီၤအိၣ်ဒၣ်ဖဲန့ၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ် ဆိကမိၣ်ထီၣ်ဒၣ်ထဲလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ဆါကျးသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ပှ့ၤတၢ်ကလံၤသ့ၣ်တဖၣ်ဟဲဒိၣ်ထီၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၣ်နီၣ်တခီ တၢ်အံၤ မ့ၢ်ခီဖျိအသးလၢ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်ဆီတလဲ ဒီး မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်ဆီတလဲအံၤမၤကီထီၣ်တၢ်, အမ့ၢ် မၤကီဒိၣ်ထီၣ်တၢ်လၢပှၤထူစံာ်မၤကျီး ဘုၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် အဃိ, တၢ်ဘုၣ်ကျီၢ်, ဘုၣ်သိဒီး တၢ်သူၣ်လီၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကီဒိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ Mission Australia ကရၢခိၣ် Sharon Callister စံးဝဲဒၣ် လၢတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ဟံးန့ၢ်အီၤလၢ တၢ်အဂ့ၤတကပၤစ့ၢ်ကီးအိၣ်ဝဲဒၣ် လၢအမ့ၢ် ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်လၢအမ့ၢ် တၢ်အိၣ်လီၤဖျဲၣ်လီၤဟိ တၢ်အိၣ်သယုၢ်သတွးအတၢ်ဂ့ၢ်ကီန့ၣ် စှၤလီၤဒီး ခါဆူညါအဂီၢ် ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢအဂ့ၤတကပၤန့ၣ် ဟဲအါထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
