ဖဲထံကီၢ်လၢအအိၣ်ဒီးမုၢ်တၢ်ကပီၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ်အံၤ, ပဒိၣ်စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤသူ မုၢ်ဂံၢ်သဟီၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအအိၣ်ဒီးအခီပညီလၢအဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲမူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်ဆီတလဲဂ့ၢ်ဝီ ကိတိာ် Chris Bowen တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤ Solar Sharer — တၢ်နီၤလီၤမုၢ်ဂံၢ်သဟီၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဖဲမုၢ်ထီၣ်ကီၢ်စဲၣ်သၢဘ့ၣ်အပူၤအဂီၢ်အခါအဝဲစံးဝဲဒၣ်ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
“ပမ့ၢ်ဝဲဒၣ်မုၢ်ဂံၢ်သဟီၣ်အထံအကီၢ်, ပအိၣ်ဒီး ဟံၣ် ၄.၂ ကကွဲၢ် လၢအအိၣ်ဒီးမုၢ်ဂံၢ်သဟီၣ်ဘ့ၣ်ဘၣ်ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဟံၣ်ခိၣ်ဒုးအဖီခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဖဲမုၢ်ဆါခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပအိၣ်ဒီး လီမ့ၣ်အူဂံၢ်သဟီၣ်အါမးဒီး အါစုအါဘျီန့ၣ်, ဖဲမုၢ်ဆါခီအဆၢကတီၢ် လီမ့ၣ်အူဂံၢ်သဟီၣ်အပှ့ၤသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဖျါအသးလၢ negative — တၢ်လၢၤဘူၣ်လၢၤစ့တအိၣ်ဘၣ်, ဒီး ဂံၢ်သဟီၣ်ခီပနံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဖဲမုၢ်ဆါခီအဆၢကတီၢ် အဝဲသ့ၣ်သူလီမ့ၣ်အူဂံၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တဟ့ၣ်လီၤဝဲဒၣ် ဂံၢ်သဟီၣ်အပှ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအပူၤန့ၣ် ဂံၢ်သဟီၣ်ခီပနံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤဝဲ ဟံၣ်ဒူၣ်လၢအအိၣ်ဒီး မုၢ်ဂံၢ်သဟီၣ်—solar power သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်သူကလီ, လီမ့ၣ်အူဂံၢ်သဟီၣ် သၢနၣ်ရံၣ် ဖဲမုၢ်ဆါခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Chris Bowen စံးဝဲဒၣ် ပှၤသူစွဲတၢ်ဖိလၢ အအိၣ်ဆိးဖဲဟံၣ်ဒွဲဒၢးသ့ၣ်တဖၣ်, အိၣ်ဒိးလဲဟံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အမုၢ်ဂံၢ်သဟီၣ်ဘ့ၣ်ဘၣ်—solar panels တအိၣ်ဘၣ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်အဘျုးအဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
“မ့ၢ်ခီၣ်ခါဆူညါလၢအအိၣ်ဒီးအခီပညီလၢအဂ့ၤ, လၢအမ့ၢ်တၢ်မၤဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ် တၢ်ပီးတၢ်လီတခါ, ကဟ့ၣ်လီၤမၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် ကမၤစှၤလီၤအဝဲသ့ၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်အဘူးအလဲဒီး အကန့ၢ်ကဲဘၣ်ပှၤလၢအပၢဆှၢလီၤအတၢ်သူလီမ့ၣ်အူဂံၢ် — လၢကရဲၣ်ကျဲၤဝဲ တၢ်သူလီမ့ၣ်အူဂံၢ် အအါဒီးအစှၤ လၢအဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်, အတမ့ၢ်တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်လၢလီမ့ၣ်အူဂံၢ်သဟီၣ်ခီပနံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်.”
တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤအီၤဆူ ပှၤသူစွဲတၢ်ဖိလၢအအိၣ်ဖဲ New South Wales, South Australia ဒီး Queensland ကလံၤထံးမုၢ်ထီၣ် စးထီၣ်ဖဲ ၂ဝ၂၆နံၣ် နံၣ်ခၢၣ်သးန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လၢတၢ်ကမၤလဲၢ်ထီၣ်အီၤဆူ ကီၢ်စဲၣ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ ဖဲ၂ဝ၂၇နံၣ် တခီန့ၣ် တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤအီၤအဖၢမုၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤသူစွဲတၢ်ဖိလၢ အအဲၣ်ဒိးဟံးန့ၢ် တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအကျိၤအကျဲအံၤန့ၣ် အကဘၣ်အိၣ်ဝဲဒီး smart meter, ဒီး ကန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်လၢ တၢ်သုးဆီတလဲ တၢ်သူတၢ်ပီးတၢ်လီသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ, လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး စဲးဒၢသ့လီခီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ဆဲးဆှုၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢအသူဝဲဒၣ်ဖဲမုၢ်ဆါခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်လၢ Nationals ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Matt Canavan န့ၣ်, အဝဲဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲ ပှၤသူစွဲတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် လၢအကဘၣ်ဟ့ၣ်အါထီၣ် လီမ့ၣ်အူအပှ့ၤ ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်သူအီၤ ဖဲဆၢကတီၢ်အဂုၤအဂၤ အတီၢ်ပူၤအခါန့ၣ်လီၤ.
“ပတန့ၢ်ဘၣ်ကလီ လီမ့ၣ်အူဂံၢ်ဘၣ်. ပန့ၢ်ဘၣ်လီမ့ၣ်အူဂံၢ်လၢအပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်. ခီဖျိလၢ နကန့ၢ်ဘၣ်ထဲတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤကျိၤကျဲအံၤလီၤအဃိ, နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး smart meter, ဒီး smart meters သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်, အကပျဲနမၤန့ၢ်ဝဲ လီမ့ၣ်အူဂံၢ်သဟီၣ်လၢအပှ့ၤဘၣ် ဖဲတနံၤဘၣ်တနံၤ အတၢ်ဆၢကတီၢ်တတီၤဖိ, နာ်သက့ မုၢ်နံၤတနံၤဃီ တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢအဂၤ, ဖဲလၢနဟဲက့ၤလၢတၢ်မၤ ဒီးအဲၣ်ဒိးသူ ဟံၣ်ပူၤတၢ်ချံၣ်ဒၢအခါ ဒီး နမ့ၢ်အိးထီၣ်အီၤန့ၣ်, နကဘၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤ အါဒိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့Rewiring Australia ကရၢအခိၣ်ဒိၣ် Francis Vierboom, စံးဝဲ တၢ်အဝဲန့ၣ် အတမ့ၢ်တၢ်အမ့ၢ်အတီဘၣ်.
“တၢ်မၤစှၤလီၤတၢ်အပှ့ၤအံၤအပူၤန့ၣ် နကန့ၢ်ဘၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်အဘျုးအဖှိၣ် လၢကျိၤကျဲအါမးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အမ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဒ်သိး နအိၣ်ဒီး ထံကမါ လၢနဘၣ်မၤကဆှီအီၤထီဘိ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကအိၣ်ဒီးသိလ့ၣ်လၢဘၣ်သြီထီၣ်လီမ့ၣ်အူဂံၢ်အဂီၢ်, ဒီး နကဘၣ်အိးထီၣ်ပာ် နထံခုၣ်အဒၢထီဘိ ဖဲတၢ်ကိၢ်ဒိၣ်အမုၢ်နံၤသ့ၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤ, ဒီးဖဲတၢ်သၢနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် နကဘၣ်အိးထီၣ်အီၤဆူၣ်ဆူၣ် လၢကမၤခုၣ်လီၤနဟံၣ်ပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ပဲၤထံနီၤဖးလၢ ဂံၢ်သဟီၣ် ဝဲၤကျိၤ အတၢ်ဒုးနဲၣ်ဖျါအပူၤန့ၣ်, ဟံၣ်ဒူၣ်တဒူၣ်လၢပှၤအိၣ်ထဲတဂၤ အတၢ်သူဂံၢ်သဟီၣ်န့ၣ် အဝဲမ့ၢ်ဆီတလဲသူအီၤဆူ ဂံၢ်သဟီၣ်ကလီ ထဲအမျးကယၤတဆံဖိဒၣ်လဲာ်န့ၣ် ကပာ်ဖှိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလီမ့ၣ်အူအပှ့ၤ ၉မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
အါန့ၢ်တၢ်အံၤန့ၣ်, Francis Vierboom စံးဝဲဒၣ် သနူအံၤ လၢဂံၢ်သဟီၣ်တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအဖၠါဒီတခါလၢာ်အဖီခိၣ် အတၢ်ယွၤလီၤဒိဘၣ်ကအိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
“ပမ့ၢ်သုးဝဲဒၣ်အီၤဖဲ တၢ်လိၣ်ဘၣ်သူအီၤအါ မုၢ်ဆါခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ် သနူဒီတခါန့ၣ် အပှ့ၤကဘၣ်လီၤဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဂံၢ်သဟီၣ်သန့လၢအလဲၤဝးတရံးအသးခဲလၢာ်န့ၣ် ပဘၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤစှၤလီၤန့ၣ်လီၤ. တလိၣ်လၢဘၣ်ဒွဲၣ်အူလၢၢ်သွဲၣ်လးဘၣ်, တလိၣ်လၢပဘၣ်သူၣ်အါထီၣ် ဂံၢ်သဟီၣ်သန့သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်. အဃိန့ၣ်, တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤဂံၢ်သဟီၣ်န့ၣ်အပှ့ၤဘၣ်လီၤ, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်အရ့ဒိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, ဂံၢ်သဟီၣ်အံၤ သလၣ်လီၤအသးဆူ တၢ်လိၣ်ဘၣ်အဂီၢ်ဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ် ဒီး တၢ်အံၤအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်ကသူဆိပာ်ဝဲဒၣ် လီမ့ၣ်အူဂံၢ် ဒီး ဟါလီၤခီတၢ်သူမ့ၣ်အူဂံၢ်အါန့ၣ် အကစှၤလီၤကွံာ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
Clare Savage မ့ၢ်ဝဲပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤဖဲ Australian Energy Regulator, လၢအမၤတၢ်မၤ လၢတၢ်ဒီသဒၢ ပှၤသူစွဲတၢ်ဖိ အဘျုးအဖှိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ တၢ်ဆီတလဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အကမၤစၢၤဘှါရှဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ တၢ်သူဂံၢ်သဟီၣ်အါ ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ် ဂံၢ်သဟီၣ်ပှာ်ယဲၤဒီတခါအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ Australian Energy Council, လၢအကဲခၢၣ်စးလၢ ပှၤဆါလီၤဂံၢ်သဟီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်စံးဝဲဒၣ်, အဝဲသ့ၣ် သးဟးဂီၤဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ခီဖျိလၢ ပဒိၣ် တတၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤဒီးအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ပဒိၣ်မုၢ်လၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ - လၢအတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်တၢ်ကမၤစှၤလီၤ တၢ်သူဂံၢ်သဟီၣ်ခီဖျိတၢ်သူလၢၢ်သွဲၣ်လးအံၤ — မ့ၢ်တုၤလီၤဖဲ ၂ဝ၃ဝ နံၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤဝဲ renewable electricity — လီမ့ၣ်အူဂံၢ်သဟီၣ်လၢ အဟဲက့ၤပှဲၤထီၣ်ဒၣ်အတၢ်သ့ အတၢ်ပာ်တၢ်ပညိၣ် ၈၂မျးကယၤ, ဒီး မ့ၢ်တုၤလီၤဖဲ ၂ဝ၅ဝနံၣ်န့ၣ် အတၢ်ပညိၣ်အိၣ်လၢ ကမၤလၢပှဲၤထီၣ်ဘးဝဲဒၣ် ဟံၣ်မဲာ်ထံကလၤအဂာ်သဝံ အတၢ်ထုးထီၣ်တၢ်ကိၢ်တၢ်ကပီၤသ့ၣ်တဖၣ် တဘၣ်အိၣ်နီတဆဲးလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢအမ့ၢ်ဝဲတၢ်ပညိၣ်တခါလၢ ခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် National Party ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်အီၤ, ဒီး Liberal Party စ့ၢ်ကီး ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်ဝဲလၢ မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ပာ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်ကွံာ် သနူအံၤစ့ၢ်ကီးဧါန့ၣ်လီၤ.
