หลายศตวรรษแห่งการเรียกร้อง: รัฐวิกตอเรียอาจมีสนธิสัญญากับชาวพื้นเมืองฉบับแรกของประเทศ ภายในปีหน้า

จากหลายปีของการอภิปรายและการวิเคราะห์อย่างเข้มข้น สิ่งที่ชนพื้นเมืองต่อสู้มากว่า 200 ปีอาจกำลังเห็นผล สนธิสัญญาระหว่างออสเตรเลียกับชนพื้นเมืองกำลังเดินหน้าสู่ความเป็นจริงในรัฐวิกตอเรีย คาดแล้วเสร็จภายในปี 2026

กลุ่มชนพื้นเมืองยืนอยู่หน้าภาพจิตรกรรมฝาผนัง ซึ่งมีคำว่า “อธิปไตย” Source: AAP / Diego Fedele

หลังการลงประชามติ Voice to Parliamant ปี 2023 ล้มเหลว รัฐบาลสหพันธรัฐมีทีท่าถอยฉากจากแนวคิดการจัดทำสนธิสัญญาระดับชาติร่วมกับชนพื้นเมืองของออสเตรเลีย

แต่รัฐบาลรัฐวิกตอเรียกลับเดินหน้าเต็มที่ โดยตั้งเป้าบรรลุข้อตกลงระดับมลรัฐภายในเดือนมิถุนายนปีหน้า (2026)

นาตาลี ฮัทชินส์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสนธิสัญญาและกิจการชนพื้นเมืองแห่งรัฐวิกตอเรีย กล่าวต่อคณะกรรมาธิการตรวจสอบงบประมาณและบัญชีสาธารณะเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 5 มิถุนายนว่า เธอต้องการให้มีการออกกฎหมายใหม่ภายในปีนี้ และให้มีการลงนามในสนธิสัญญา (treaty) ก่อนสิ้นปีงบประมาณหน้า

โดยการเจรจาในรัฐวิกตอเรียเริ่มต้นเมื่อปี 2021 และกระบวนการเจรจาระหว่างรัฐบาลรัฐวิกตอเรียกับกลุ่มตัวแทนชนพื้นเมืองก็เริ่มต้นอย่างเป็นทางการเมื่อเดือนพฤศจิกายนปี 2024

อย่างไรก็ตาม การเรียกร้องให้รับรองอธิปไตยของชนพื้นเมือง และเส้นทางสู่ข้อตกลงอย่างเป็นทางการนั้น เริ่มต้นขึ้นตั้งแต่ก่อนที่ธงยูเนียนแจ็กของสหราชอาณาจักรจะถูกปักลงบนผืนแผ่นดินอะบอริจิน

ประวัติศาสตร์ว่าด้วยการรับรองอธิปไตยของชนพื้นเมือง

ย้อนไปเมื่อ 257 ปีที่แล้ว ขณะที่กัปตันเจมส์ คุกกำลังเตรียมออกเดินทางสู่มหาสมุทรแปซิฟิกบนเรือเอนเดฟเวอร์ เขาได้รับ “คำแนะนำ” บางประการจากเจมส์ ดักลาส เอิร์ลที่ 14 แห่งมอร์ตัน ประธานราชสมาคมแห่งอังกฤษในขณะนั้น

คำแนะนำกล่าวถึงแนวทางการปฏิบัติต่อผู้คนในดินแดนที่กัปตันคุกและลูกเรือจะได้พบเจอ

“พวกเขาเป็นเจ้าของดินแดนที่พวกเขาอาศัยอยู่โดยชอบธรรม ทั้งในความหมายตามธรรมชาติ และตามกฎหมายอย่างแท้จริง” ดักลาสเขียนไว้

“ไม่มีชาติยุโรปใด มีสิทธิ์จะยึดครองหรือตั้งถิ่นฐานในดินแดนของพวกเขาได้ หากไม่ได้รับความยินยอมโดยสมัครใจจากพวกเขา การพิชิตโดยอ้างสิทธิเหนือผู้คนเหล่านี้ไม่อาจถือเป็นกรรมสิทธิ์อันชอบธรรมได้ เพราะพวกเขาไม่เคยเป็นผู้รุกรานก่อน”

หลังสงคราม ‘Black War’ สิ้นสุดลงในปี 1832 ชาวปาลาวาแห่งแทสเมเนียถูกกวาดล้างจนแทบสูญสิ้น ผู้ว่าการจอร์จ อาเธอร์ได้สรุปว่า “ความผิดพลาดร้ายแรงในการตั้งถิ่นฐานครั้งแรกของแวน ดีเมนส์ คือการไม่ได้ทำสนธิสัญญากับชนพื้นเมือง”

ในศตวรรษที่ 20 การเคลื่อนไหวเรียกร้องให้มีการีทำสนธิสัญญากลับมาอีกครั้ง โดยมีทั้งผู้นำชาวอะบอริจินรุ่นใหม่และชาวออสเตรเลียร่วมผลักดัน

ตั้งแต่ช่วงปลายทศวรรษ 1970 เป็นต้นมา บุคคลสำคัญอย่างนักเศรษฐศาสตร์และข้าราชการ เฮอร์เบิร์ต โคล ‘นักเก็ต’ คูมบ์ส และกวี จูดิธ ไรต์ ต่างมีบทบาทสำคัญในการก่อตั้งคณะกรรมการสนธิสัญญาชนพื้นเมือง (Aboriginal Treaty Committee) ระหว่างปี 1979–1983 ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อผลักดันแนวคิดเรื่องสนธิสัญญาให้แพร่หลายในหมู่ชาวออสเตรเลียที่ไม่ใช่ชนพื้นเมือง

ในปี 1988 ที่เมืองบารุงกา อดีตนายกรัฐมนตรีบ็อบ ฮอว์กเคยให้คำมั่นซึ่งเป็นที่โจษจันว่าจะจัดทำสนธิสัญญาให้ได้ “ก่อนสิ้นสุดวาระของรัฐบาลชุดนี้”

แต่เมื่อรัฐบาลหมดวาระก็ยังคงไม่มีการทำสนธิสัญญา ความคับข้องใจของชาวพื้นเมืองได้ถูกส่งผ่านออกมาในบทเพลง “Treaty” ซิงเกิลระดับโลกของวง Yothu Yindi ในปี 1991 ที่เรียกร้องอย่างตรงไปตรงมาว่า “ขอสนธิสัญญาเดี๋ยวนี้”

ในเวลาต่อมา สนธิสัญญากลายเป็น1 ใน 3 ข้อเรียกร้องสำคัญจากคำประกาศอูลูรูจากหัวใจ (Uluru Statement from the Heart) เมื่อปี 2017 แต่ภายหลังการลงประชามติ ‘Voice to Parliament’ ล้มเหลว อนาคตของการจัดทำสนธิสัญญาและกระบวนการเปิดเผยความจริงในระดับประเทศก็ยังคงคลุมเครือ

อย่างไรก็ตาม ในรัฐวิกตอเรีย การเจรจาระหว่างรัฐบาลรัฐกับกลุ่มตัวแทนชนพื้นเมืองยังคงดำเนินต่อไป และมีแนวโน้มว่าจะสามารถลงนามในสนธิสัญญาของรัฐได้ภายในเดือนมิถุนายนปี 2026

งารา เมอร์เรย์ หญิงชาว วัมบา วัมบา, ยอร์ตา ยอร์ตา, ดูดูโรอา และ จา จา วูรง เธอยังเป็นหนึ่งในประธานของสมัชชาชนพื้นเมืองรัฐวิกตอเรียกล่าวในรายการ The Point ทางช่อง NITV ว่า สนธิสัญญาฉบับนี้คือผลลัพธ์จากการต่อสู้ของหลายชั่วอายุคน

“ตลอดสิบปีที่ผ่านมา เรามีพัฒนาการที่ดีในการวางรากฐานที่จำเป็นต่อการจัดทำสนธิสัญญาให้มั่นคงในระยะยาว” เธอกล่าว

สำหรับเรา สนธิสัญญาคือการเคลื่อนไหว มันคือการรื้อสร้างความสัมพันธ์ความสัมพันธ์ใหม่ ที่ตั้งอยู่บนความจริงและความรับผิดชอบ

เมอร์เรย์กล่าว

เมอร์เรย์แถลงถึงกระบวนการทำสนธิสัญญากว่า 10 ปี ที่พัฒนาไปในทางที่ดี Source: AAP / Diego Fedele

นาโอมิ มอแรน หญิงชาวนยังบาลและอารักวอล หนึ่งในกรรมาธิการสนธิสัญญาแห่งรัฐนิวเซาท์เวลส์ชุดใหม่กล่าวว่า

รัฐนิวเซาท์เวลส์เริ่มกรุยทางสู่กระบวนการจัดทำสนธิสัญญาในปี 2023 พร้อมให้คำมั่นว่าจะดำเนินการปรึกษาหารือกับชุมชนเป็นเวลา 12 เดือน

“เราทราบดีว่าหน้าที่ของเราคือการเข้าไปพูดคุยกับพี่น้องของเรา กับชาวอะบอริจินทั่วรัฐนิวเซาท์เวลส์ เกี่ยวกับคำถามสำคัญสองข้อ: คุณต้องการสนธิสัญญาหรือรูปแบบข้อตกลงอย่างเป็นทางการรูปแบบอื่นหรือไม่ และ มันควรจะมีลักษณะอย่างไร” มอแรนกล่าว

“สิ่งสำคัญมากในการรักษาความซื่อสัตย์และการวางตัวของเราในงานนี้ คือการเข้าใจว่า เรากำลังต้องรับมือกับทัศนคติของคนในสังคมวงกว้าง ที่ตลอดเวลากว่า 235 ปีที่ผ่านมา แทบไม่เคยหยุดคิดหรือพยายามเข้าใจว่าเราในฐานะชาวอะบอริจินคือใคร”

ในรัฐควีนส์แลนด์ กระบวนการ ‘Path to Treaty’ ที่ริเริ่มโดยรัฐบาลแรงงานตั้งแต่ปี 2019 ถูกยกเลิกไปในปี 2024 โดยพรรคพันธมิตรเสรีนิยม

(จากซ้ายไปขวา) โจชัว ครีมเมอร์ อดีตประธานการไต่สวนความจริงและการเยียวยาแห่งรัฐควีนส์แลนด์ นาโอมิ มอแรน กรรมาธิการสนธิสัญญาแห่งรัฐนิวเซาท์เวลส์ และงารา เมอร์เรย์ ประธานร่วมของสมัชชาชนพื้นเมืองแห่งรัฐวิกตอเรีย Credit: NITV / The Point

สิ่งนั้นถือเป็นความล้มเหลวครั้งใหญ่สำหรับจอช ครีมเมอร์ ทนายความชาววานยีและคัลคาดูน อดีตประธานการไต่สวนความจริงและการเยียวยาของรัฐบาลควีนส์แลนด์ ซึ่งเป็นก้าวแรกของกระบวนการนำไปสู่ข้อตกลงอย่างเป็นทางการ

“เมื่อเปลี่ยนรัฐบาล ความเห็นทางการเมืองก็เปลี่ยน แล้วเราก็ถูกกันออกจากกระบวนการได้ง่าย ๆ มันน่าผิดหวังจริง ๆ” ครีมเมอร์กล่าว

“ตลอด 165 ปีแห่งการเป็นอาณานิคมของรัฐควีนส์แลนด์ ซึ่งแยกตัวจากรัฐนิวเซาท์เวลส์มา เราไม่เคยหยุดมองย้อนกลับไปเพื่อทำความเข้าใจเลยว่า ประวัติศาสตร์ของเรานั้นส่งผลกระทบอะไรต่อกลุ่มชนพื้นเมืองของเราบ้าง”

“ในการไต่สวนความจริงที่บริสเบน เรามีโอกาสรับฟังคำให้การจากพยานชาวอะบอริจินหลายคน ซึ่งทำให้ผมตระหนักว่า คนที่ได้รับความเจ็บปวดและถูกกระทำอย่างเลวร้ายที่สุดในระบบของเรา คนที่เผชิญกับบาดแผลทางใจและการล่วงละเมิดมากที่สุด กลับเป็นคนที่ลุกขึ้นมาทำงานเพื่อความปรองดอง”

“และเมื่อฟังเรื่องราวที่พวกเขาเคยเผชิญมา แทบไม่มีเหตุผลอะไรเลยที่พวกเขาควรต้องเป็นคนทำแบบนั้น แต่พวกเขากลับยื่นมือออกมาก่อน สิ่งที่พวกเราควรทำคือแค่รับฟัง และนั่นแหละคือแก่นแท้ของการเปิดเผยความจริง”

รายการ The Point ออกอากาศทุกคืนวันอังคาร เวลา 19.30 น. ทางช่อง NITV และสามารถรับชมย้อนหลังได้ทาง SBS On Demand

ติดตามเอสบีเอส ไทย ได้อีกทาง เว็บไซต์ หรือทาง เฟซบุ๊ก และ อินสตาแกรม