ኣብ ትሕቲ ቈርበት ዓለምለኻዊ ንግዲ ኣድጊ: ንምንታይ'ዩ እቲ ትሑት ኣድጊ ኣዝዩ ክቡር ዋጋ ዘውጽእ ዘሎ ?

ባህላዊ ሕክምና ቻይና ኢጂያኦ ካብ ዝበሰለ ቆርበት ኣድጊ ጀላቲን ዝስራሕ ኰይኑ ፡ ንዘመናት ዝኣክል ኣብ ጥዕናና ብዙሕ ጥቕሚ ኣለዎ ተባሂሉ ይእመን። ገሊኦም ሓካይም ፡ እዚ ጠለባት እዚ ብመጽናዕቲ ሕክምና ከም ዘይተደገፈ እኳ እንተ ገለጹ ፡ ሓረስቶት ኣውስትራልያ ነቲ ጠለብ ዕዳጋ ክመልእዎ ላዕሊ ታሕቲ ይብሉ ።

ቴክስ ማክግራት ኣብ ርሑቕ ሰሜን ኲንስላንድ ኣብ ዝርከብ ሕርሻ ፡ ነታ ብሽክለታኡ ሓፍ ኣቢሉ ፡ ንኣእዱጉ ኺምግብ ናብ ሕርሻኡ የምርሕ ።

ንሱ ኣብዘን ዝሓለፋ ሸሞንተ ዓመታት ናይ ኣድጊ መርብሒ ኮይኑ ፡ ኣብ መላእ ርሑቕ ከባቢታት ኣውስትራሊያ እናኸደ ፈቐዶ በረኻ ዝርከቡ ኣእዱግ እናሓዘ ከጥሪ ክኢሉ እዩ ።

እቲ ምግቢ ፡ "ብቐንዱ 'ፈራል' ኣእዱግ ኢና እንእክብ" በለ ።

"ገሊኣቶም ሰብ ርእዮም ስለ ዘይፈልጡ: እቲ ጠባዮም ቍሩብ 'ከመይ ከም ዝኸይድ" ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ ። "

ብመሰረት ክፍሊ ሕርሻ ኣብ ኣውስትራሊያ ብሚልዮናት ዝቑጸሩ ናይ በረኻ ኣእዱግ ኣለዉ ።

"ናብ ሰሜናዊ ተሪቶሪ ንኸይድ ኢና ፣ በረኻታት ስለዝኾነ ቀንዲ መጉየይኦም እዩ ።

"ኣብ ሓደ ክፋል ናይ ምእካብ ወቕቲ: ብኣማእታት: ካብ ሓሙሽተ ኽሳእ ሽዱሽተ ሚእቲ ኽንእከብ ንኽእል ኢና ።"

Australian farmers are cashing in by selling donkeys, which are used in Chinese medicine. Source: The Feed

Although Mr McGrath sells 

ገለ ካብቶም ዝውንኖም ኣእድጉ መሰነይታኡ እዮም: እቲ ኣዚዩ ኣብ ቢዝነሱ ትርፊ ዝረኽበሉ ካብ ዘይልሙድ ምንጪ ምዃኑ እዩ ዝዛረብ ።

"ቀጺልና ናብ ካልኦት ናብ ኢጂያኦ ዝምስርሑ ኩባንያታት ንሸጦ ፣ እዚ ናይቲ ኣድጊ ስብሒ እዩ ። ናብ ሆንግ ኮንግ ድማ ይወስድዎ ።"

ቈርበት ኣድጊ እቲ ብዙሕ ኣታዊ ዝርከቦ እዩ ፡ ን ባህላዊ ሕክምና ቻይና ተደፊኡ ዓቢ ጠለብ ዘለዎ እዩ ።

ኢጂያኦ እንታይ እዩ?

ናይ ባህላዊ ናይ ቻይና ሕክምና ሓኪም ሚሸል ሊ እቲ ምህርቲ ንኣሽሓት ዓመታት ኣብ ጥቕሚ ውዒሉ ትብል ።

"ኣንስቲ ናይ ሃጸያት ንመጸባበቒ ይጥቀማሉ ብምንባረንዩ ተጀሚሩ " በለት ።

"እቲ ገላዕ (ጀል) [ካብ ቈርበት ኣድጊ] ኣብ ዓብዪ ድስቲ ይሓቅቕ ፡ ድሕሪኡ እቲ ነገር ተዘቚቑ ፡ ከም ጠስሚ ይረግእ 

hard gel as a result.”

Traditional Chinese Medicine practitioner Michelle Li Source: The Feed

ሚስ ሊ ምስ ካልኦት ቻይናውያን ቀመማት ተሓዊሱ ፡ ንምልክታት እተፈላለየ ዓይነት ሕክምና ኣብ ምፍዋስ ክሕግዝ ከም ዝኽእል ትገልጽ ።

"ኤጅያኦ ብዙሕ ናይ ጥዕና ጥቕምታት ኣለዎ ፡ እዚ ድማ ኣብ ከቢድ እዋናት ፡ ናይ ደቂ ኣንስትዮ ምንጻል ጥንሲ ፡ ፍርያምነትን ናይ ወሊድ ጉዳያትን ምሕጋዝ ዘጠቓልል እዩ" በለት ።

"ንደም ንጡፍ ኣብ ምግባር ጽቡቕ እዩ ፡ ስለዚ ነቶም ናይ ደም ዋሕዲ ኩነታት ዘለዎም ሰባት እውን ጽቡቕ እዩ ፡ ምስ ምውሳኽ ሊቢዶ እውን ክሕግዙ ይኽእሉ እዮም ።

"ኤጅያኦ ንከም ሉኪሚያ [ከምኡውን] ዝኣመሰሉ ሕማም ካንሰር ዘለዎም ምልክታትን ንምክልኻልን ንምቅላልን ክሕግዝ ይኽእል እዩ ፣ ኬሞተራፒ ንዝግበረሎም ሰባት እውን ከፋኹስ ይኽእል እዩ ።"

Ejiao is not currently approved for use in therapeutic goods in Australia. Source: The Feed

‘ንኸንቱ ሞት’

ብመሰረት እቲ ናይ ሕክምና ጉድያት ምምሕዳር (TG) ኤጅያኦ ኣብዚ እዋን እዚ ኣብ ኣውስትራሊያ ኣብ ናይ ሕክምና ነገራት ክጥቀም ተቐባልነት የብሉን ።

መይ ዶድ ኣብ ገጠራት ቪክቶርያ ንልዕሊ 20 ዓመት መዕቈቢ ኣድጊ ትውንን: ንባዕላ ዶክተር ኮይና ኣብ ምጥባቕ ህይወት ኣእዱግ ህይወታ ዝወፈየት እያ ።

"ብዓይኒ ሕክምና ክርአ ከሎ ፡ እዚ ባህላዊ ፍታሕ እዚ ብቑዕ ምዃኑ ዘረጋግጽ መርትዖ የለን" በለት ።

"እዚ ምርምር የብሉን ፡ ማለተይ ከኣ ከም ሓኪም መጠን ፡ ንጀላቲን ከም ሕክምና ገይረ ኣይርእዮን እየ ።

"ዋላ ሓንቲ ኣይገብርን እዩ ።"

Ms Dodd thinks donkeys are dying "in vain". Source: The Feed

ወይዘሮ ማይ ዶድ ፡ ንኣእዱግ መስሪሕካ ን ኢጆኦ ምጥቃም ከም ሕሱም ጭካነ ምዃኑ ትኣምን ፡ ኣእዱግ ለባማትን ብስምዒታዊ መገዲ በላሕትን እንስሳታት ምዃኖም ድማ ትዛረብ ።

"ኣእዱግ ዓያሹን ነቓጻትን ከም ዝዀና ዝገልጽ ጽውጽዋይ ኣሎ ፣ እዚ ድማ ተመክሮይ ኰይኑ ኣይፈልጥን እዩ" በለት ዶድ ።

"ማግነታዊ ስሕበት ንሰባት እዩ ዘለዎም ፡ የፍቅሩኻ ድማ እዮም ።

"ዋላ ሓደ ሰብ ክመውት ፡ ብፍላይ ከኣ ኣእዱግ ክርኢ ኣይደልን እየ ፣ ብኸንቱ ሙማት ግና ፡ ካብ ኵሉ ንላዕሊ የበሳጭወኒ እዩ ።"

Australia imported more than five million dollars worth of ejiao in 2018. Source: The Feed

ሚስተር ዎንግ ግና ፡ ኣእዱግ ንቘርበቶም ምእካብ ፡ "ኸምቲ ሰባት ንስጋ ሓሰማ ወይ ደርሆ ዝበልዕዎ እዩ" ።

"ኣብዚ እዋን እዚ ፡ እቲ ኩባንያ ንገሊኦም ኣእዱግ ካብ መላእ ዓለም ኺምንጭዎም እዩ ፣ ምኽንያቱ ፡ ነቲ መስርሕ ብብዝሒ ኣእዱግ ስለ ዝጥቀም እዩ" በለት ።

"እቲ ቀረብ ኣእዱግ እኹል ስለ ዘይኰነ ፡ ነቲ ጠለብ ከማልእ ኣይክእልን እዩ ።"

ኣብ 2018 ኣውስትራሊያ ልዕሊ ሓሙሽተ ሚልዮን ዶላር ኤጂያኦ ኣምጺኣ ፡ ኣብ ዓለም ነዚ ናብ ሃገር ብምእታው ኣብ 8ይ ደረጃ ሒዛ።

ኤሪኽ ዎንግ ነቲ ዶንገ ኤጅያኦ (DEEJ) ዝብል ሕላገት ዘለዎ ፍርያቱ ካብቲ ኣብ ሲድኒ ዝርከብ መኽዘን የከፋፍሎ ።

ሓደ ናይ ኢጂያኦ ባኮ ክሳብ 400 ዶላር ናይ ኣውስትራሊያ ዶላር ይበጽሕ ።

"እዚ ትካል እዚ ኣብ ሰሜናዊ ክፋል ቻይና ወይ ኣብ ከባቢ ሻንዶንግ ዝበሃል ናይ ንኡስ ዞባ ዝርከብ ኰይኑ ፡ እዚ ቦታ እዚ ብከላ ዘይብሉ ባህርያዊ ኦርጋኒካዊ ከባቢ እዩ" ይብል ዘ ቮንግ ።

"ነቲ ጠለብ ንምምላእ ፡ ኣብ ወወርሒ ኽነምጽእ ኣሎና ።

Eric Wong distributes the Donge Ejiao product. Source: The Feed

ኢጂኣኦ እቲ ናይዚ እዋን ቀርኒ ሓርማዝ ድዩ?

ብመሰረት Donkey Sanctuary UK ፡ ቻይና ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዓመት ናይ 4.8 ሚልዮን ኣእዱግ ቆርበቶም ን ኢጂኣኦ ትምስርሕ።

ብ1992 ኣብ ቻይና ብገምጋም 11 ሚልዮን ኣእዱግ እኳ እንተ ነበራ ፡ ኣብ 2019 ግና ሰለስተ ርብዒ ተወዲኦም ።

ኣብ ወጻኢ ሃገር ንዝነብሩ ናይ ኣድጊ ብ ምጥማት ፡ ትካላት መሰል እንስሳታት ነቲ ኢጂያኦ ንምርካብ ዝግበር ዘሎ ሃልኪ ምስቲ ኣብ ንግዲ ስኒ ሓርማዝ ዘሕድሮ ጽልዋ ኣመሳሲለናኦ ኣለዋ ። እዚ ምህርቲ እዚ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከባ ኣእዱግ ከም ዘብርሶም ድማ ይገልጹ ።

ኣብዚ እዋን እዚ እንተ ወሓደ 10 ሃገራት ኣፍሪቃ ንቘርበት ኣድጊ ካብ ምልኣኽ ተቘጢበን ኣለዋ: ኬንያ እታ ዝደሓረት ኣብ 2020 ተጸምቢራ ኣላ ።

ኣብ ኣውስትራሊያ ብህይወቶም ኣእዱግ ንሰደድ ተኣጊዱ እዩ ፡ ናይ ቆርበቶም መስርሕ ግን ኣብ ትሕቲ ዝተፈላለዩ ቅጥዕታት ይወድቕ ።

ወሃቢ ቃል ክፍሊ ሕርሻ "ኣውስትራሊያ ኣብዚ እዋን እዚ ናብ ቻይና ናይ ኣድጊ ስጋ ፣ ውጽኢት ስጋን ዝርገሐ ቆርበትን ክትልእኽ ኣይትኽእልን እያ" ይብል ።

እቲ ክፍሊ ከምዝበሎ ፡ ኣብ 'ዘን ዝሓለፋ ክልተ ዓመታት ፡ ውሑዳት ጽዕነት ኣእዱግ ናብ ካልእ ሃገር ከምዝተለኣኹ ሓቢሩ ፡ "ኣብዚ እዋን' ዚ ግን ፡ መንግስቲ ናይ ዝሰደድ መረጋገጺ ወረቐት ናይ ኣእዱግን ናይ ዝኾነ ዕዳጋ የለን ።"

Animal activists are upset about the use of donkeys in Chinese medicine. Source: The Feed

ኣኽሳቢ ዕዳጋ

ሚስተር መግራዝ ፡ "ካብ ቻይና ንኢጂኣኦ ኣዝዩ ብዙሕ ጠለብ ኣሎ ።

"ቅድሚ ኣርባዕተ ዓመት ፡ ምስ ሓደ ቻይናዊ ሰብኣይ ቡን ሰቲና ፣ ንሱ ከብቲ ክዕድግ'ዩ ደሊዩ መጺኡ ግና ድሕሪ ገለእዋን ፡ 10,000 ኣእዱግ ደለየ ፣ ካብኡ ድማ ብሓባር ክንሰርሕ ጀሚርና።"

ብመሰረት ሚስተር መግራዝ ንሓደ ኣድጊ ክሳብ 800 ዶላር መኽሰብ ክረኽበሉ ይኽእል እዩ ።

"ኣውስትራሊያዊያን እቲ ናይ ኣድጊ ዓለም ክሳብ ክንደይ ብዙሕ ኣታዊ ዘለዎ ምዃኑ ኣይርድኦምን እዩ ፤ እተን ካልኦት ሃገራት ።

"ምስ ቻይና ዘሎና ርክብ ኸነዐሪ ንኽእል ኢና" በለ።

ሚስተር ማክራት ኣብ ኖርዘርን ተሪቶሪ 15,000 ኣእዱግ ኣለውዎ: ኣብ ሰሜን ኲንስላንድ ድማ መሕረዲ ኣእዱግ ኬቕውሙ መደቡ ኣሎ ።

"ኣብ መጻኢቲ ናይ ምድቓል መደብ ከነተኣታቱ ኢና ።

"እቲ ዝበለጸ ክንገብሮ እንኽእል ነገር ፡ ንኹሉ ብዓይኒ ገንዘብ ምጥማት እዩ" በለ ።