Dù là ký ức về những ca hát hay thổi sáo recorder, việc học âm nhạc có thể bắt đầu từ rất sớm.
“Tuỳ vào bạn hỏi ai, nhưng có một câu nói nổi tiếng của nhà dân tộc nhạc học, nhà soạn nhạc và nhà giáo dục người Hungary Zoltán Kodály rằng: nên bắt đầu học âm nhạc từ… 9 tháng trước khi người mẹ sinh ra đứa trẻ. Tôi nghĩ điều đó đã nói lên tất cả — không bao giờ là quá sớm để bắt đầu, miễn là phù hợp với độ tuổi và sự phát triển của trẻ.”
Đó là chia sẻ của Tiến sĩ Jason Goopy — nhà nghiên cứu và giảng viên âm nhạc, người đã có 15 năm kinh nghiệm giảng dạy trong các trường tiểu học và trung học tại Úc.
Ông dành nhiều năm để kết nối các dữ liệu và tìm hiểu vai trò của việc học âm nhạc trong việc hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho giới trẻ.
Từ độ tuổi 5 đến 25, việc tham gia vào hoạt động âm nhạc ảnh hưởng thế nào đến các khía cạnh như điều tiết cảm xúc, xây dựng mối quan hệ và thúc đẩy sức khỏe tinh thần tích cực ?
Thông qua quá trình rà soát nghiên cứu, ông đã xác định được 423 nguồn tài liệu, sau đó tiếp tục tinh lọc để tập trung vào mục tiêu chính.
Kết quả cho thấy Úc và Vương quốc Anh là hai quốc gia có nhiều nghiên cứu nổi bật nhất về chủ đề này.
“Điều thực sự thú vị là đó là một lĩnh vực mới nổi. Chúng tôi đã tiến hành tổng quan quốc tế về toàn bộ các tài liệu nghiên cứu trên thế giới, nhưng phần lớn nghiên cứu hiện nay tập trung ở Úc và Anh. Đây rõ ràng là vấn đề cần được cộng đồng toàn cầu và giới học thuật quan tâm và giải quyết.”
Ông cho biết có những xu hướng rõ ràng được xác định qua bài tổng quan của mình, được công bố trên tạp chí khoa học có phản biện mang tên Các Công trình Nghiên cứu về Giáo dục Âm nhạc” Research Studies in Music Education.
“Động lực của nghiên cứu này không phải nhằm đào tạo ra những nhạc sĩ chuyên nghiệp, mà là để tìm hiểu: làm sao con người có thể trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình thông qua việc học âm nhạc. Những lợi ích mà chúng tôi ghi nhận được bao gồm sự tự tin trong giao tiếp xã hội, khả năng xây dựng và duy trì các mối quan hệ lành mạnh, gắn kết cộng đồng, điều tiết cảm xúc và phát triển bản sắc cá nhân. Bên cạnh đó, còn có các lợi ích về mặt học tập như cảm giác đạt được thành tựu và sự tiến bộ. Đáng chú ý, những lợi ích này có thể chuyển hóa trực tiếp sang các khía cạnh khác trong cuộc sống. Và đối với những người dễ bị tổn thương trong cộng đồng, chúng tôi thấy rằng họ chính là nhóm hưởng lợi nhiều nhất. Thành công trong âm nhạc rất dễ lan tỏa sang thành công trong các lĩnh vực khác.”
Tổng quan nghiên cứu cũng chỉ ra những yếu tố giúp một chương trình học âm nhạc mang lại hiệu quả tích cực đối với sức khỏe tinh thần của người trẻ — dù được tổ chức trong trường học hay dưới dạng sáng kiến cộng đồng.
Các chương trình thiết kế riêng theo nhu cầu cụ thể cho từng nhóm đối tượng, như thanh thiếu niên bản địa, người khuyết tật hoặc thanh thiếu niên có xuất thân tị nạn hay di dân, được đánh giá là đặc biệt hiệu quả.
“Nghiên cứu tổng quan này bao gồm rất nhiều đối tượng khác nhau — từ những học sinh thiếu gắn kết với nhà trường, đang chật vật tìm cách thích nghi với hệ thống giáo dục hiện tại, cho đến những người đang gặp khó khăn về sức khỏe tâm thần. Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét các chương trình âm nhạc dành cho thanh thiếu niên đang bị giam giữ hoặc có liên hệ với hệ thống tư pháp hình sự. Chính vì có sự đa dạng trong bối cảnh như vậy mà chúng tôi muốn mở rộng phạm vi nghiên cứu ra ngoài môi trường học đường. Bởi vì âm nhạc đang tạo ra ảnh hưởng mạnh mẽ ngay cả trong cộng đồng. Và đúng là âm nhạc có những đặc tính giúp tạo nên sự thay đổi — nhưng cũng chính là yếu tố xã hội trong việc cùng nhau thực hành âm nhạc. Âm nhạc về bản chất là một hoạt động xã hội, và việc cùng nhau tạo ra âm nhạc — chứ không chỉ đơn thuần là nghe nhạc — đang mang lại lợi ích đáng kể cho cả cá nhân lẫn cộng đồng.”
Sức mạnh của âm nhạc trong việc hỗ trợ thanh thiếu niên phát triển toàn diện cũng là điều mà Dom Brook — một người làm việc trực tiếp với giới trẻ — hiểu rất rõ.
“Khi bạn biết cách định hình câu chuyện của mình và tìm được tiếng nói riêng, đặc biệt là với những bạn trẻ hoặc thanh thiếu niên chưa tìm thấy mục đích hay tiếng nói của mình, âm nhạc hay việc viết lời bài hát sẽ giúp bạn xử lý cảm xúc. Nó giúp bạn có tiếng nói, tìm ra mục đích sống và vượt qua những cảm xúc có thể gây khó khăn, đồng thời hiểu được chúng. Âm nhạc chính là người đồng hành, giúp ta vượt qua những cảm xúc ấy.”
Ở tuổi 17, một cây đàn guitar cũ đã đóng vai trò quan trọng giúp anh vượt qua những giai đoạn khó khăn.
“Tôi lớn lên trong một môi trường khá hỗn độn, không có hình mẫu người cha, và gia đình rất nghèo khó. Người hàng xóm cạnh nhà là người đầu tiên tin tưởng tôi. Ông ấy định vứt đi cây đàn guitar nhưng muốn dành tặng cho ai đó thật sự biết trân trọng và sử dụng nó. Đó cũng là lúc tôi bắt đầu khám phá bản thân qua âm nhạc – dù muộn hơn so với bạn bè. Tôi chưa từng học âm nhạc ở trường, mãi đến khi khoảng 16–17 tuổi mới tự mình bắt đầu. Tôi còn tự bỏ tiền tham gia một trại sáng tác ca khúc, và đó thực sự là bước ngoặt thay đổi cuộc đời tôi. Sau trải nghiệm đó, tôi nhận ra mình đã tìm thấy tiếng nói và mục đích sống qua âm nhạc. Có điều gì đó trong tôi được đánh thức – thôi thúc tôi dùng âm nhạc để giúp đỡ người khác và thay đổi cuộc sống.”
Hơn 20 năm trước, Dom Brook đã hiện thực hóa điều đó thông qua chương trình cố vấn thanh thiếu niên Musicians Making a Difference (MMAD).
Tổ chức này hoạt động trực tiếp tại New South Wales và Queensland, đồng thời mở rộng phạm vi tiếp cận ra toàn quốc qua các chương trình trực tuyến.
Dom cho biết sứ mệnh của MMAD là hỗ trợ những bạn trẻ có hoàn cảnh khó khăn định hình tương lai – dù là theo đuổi âm nhạc hay các lĩnh vực khác như báo chí.
“Những bạn trẻ rời khỏi các trung tâm hỗ trợ thanh thiếu niên, những em nhỏ vô gia cư, hay thậm chí cả những bạn đến từ gia đình khá giả nhưng đang trải qua khó khăn. Phần lớn trong số họ là những thanh niên có nguy cơ gặp rủi ro cao. Tại MMAD, chúng tôi tạo ra một môi trường đặc biệt như một gia đình, nơi không có sự phán xét. Đây là nơi các bạn trẻ có thể là chính mình, tìm lại sự hồn nhiên và xây dựng sự tự tin để từ đó tạo nên những cuộc đời phi thường. Điều thú vị ở MMAD là tầm nhìn của chúng tôi là mỗi bạn trẻ đều có một người tin tưởng họ. Âm nhạc được sử dụng như một công cụ mạnh mẽ giúp phá vỡ rào cản, khám phá điều đặc biệt ở từng bạn trẻ và hành trình của họ.”
Chương trình đã thay đổi cuộc sống nhiều học viên, trong đó có Daniel Harvey, hiện được biết đến với nghệ danh D Minor.
Nghệ sĩ âm nhạc này đã tìm thấy năng khiếu viết lời rap, một kỹ năng được phát triển khi anh tham gia chương trình từ khi 14 tuổi.
Lúc đó, anh được giới thiệu bởi một cố vấn thanh niên.
“Tôi đã trải qua rất nhiều điều ở giai đoạn đó: hệ thống chăm sóc nuôi dưỡng, trung tâm bảo trợ, là người được nhà nước bảo trợ, nhưng không có cảm giác thuộc về hay được chấp nhận ở đâu. Rồi khi gặp MMAD, tôi mới cảm nhận được mình thuộc về một nơi nào đó, rằng cuộc đời mình có mục đích lớn hơn. Có người tin tưởng mình và được chia sẻ âm nhạc của chính mình. Có người khích lệ trong suốt quá trình đó, và dùng âm nhạc như một công cụ, một lối thoát để vượt qua nỗi đau và tổn thương.”
Anh còn truyền tải trải nghiệm của mình khi phải sống vô gia cư từ lúc 11 tuổi.
Chính âm nhạc đã đưa anh lên sân khấu thử giọng tại chương trình Tài Năng Úc Australia’s Got Talent năm 2019, với ca khúc tự sáng tác mang tên “Concrete Pillow”.
Bước đi này đã giúp anh tiếp tục rèn giũa kỹ năng và theo đuổi niềm đam mê kể chuyện bằng âm nhạc.
Anh cho biết trải nghiệm này có ảnh hưởng sâu sắc đến bản thân đến mức khó có thể diễn đạt bằng lời.
"Nếu ai đó nghe nhạc của tôi và cảm thấy họ cũng có thể vượt qua khó khăn, thì tôi nghĩ mình nên chia sẻ câu chuyện của bản thân. Điều đó thật sự rất ý nghĩa với tôi. Nhất là khi âm nhạc còn mang theo một thông điệp giúp nâng cao nhận thức về hoàn cảnh mà tôi từng trải qua. Đó là điều lớn lao, vượt xa những gì tôi từng tưởng tượng. Nhưng hành trình này thực sự đáng quý.”
Với Jason Goopy, những trải nghiệm đầu đời với âm nhạc có sức ảnh hưởng sâu sắc.
Anh cho rằng tiềm năng của âm nhạc trong việc hỗ trợ con người phát triển vẫn chưa được khai thác trọn vẹn.
“Tôi cho rằng đã đến lúc, đặc biệt là chính phủ liên bang, cần có hành động cụ thể để bảo đảm mọi trẻ em đều được tiếp cận giáo dục âm nhạc và nghệ thuật – bất kể các em sống ở đâu hay sinh ra trong hoàn cảnh gia đình như thế nào. Đây là yếu tố thiết yếu trong một nền giáo dục toàn diện. Khi chúng ta nói về một hệ thống giáo dục công bằng và tiến bộ hơn, thì âm nhạc phải là một phần trong đó – điều này là không thể bàn cãi.”
