Vụ phun trào núi lửa ngầm Hunga Tonga Hunga Ha’apai năm 2022 vẫn còn ám ảnh cư dân sống gần đó tại Tonga.
Mele Manu hiện là nhà địa chất cao cấp tại Cơ quan Địa chất Tonga.
Bà cho biết người dân ở các vùng trũng đã được sơ tán, và nhiều người vẫn còn sang chấn vì trận sóng thần sau vụ phun trào.
“Đã ba năm rồi nhưng hễ có động đất hay thấy hoạt động núi lửa dù lớn hay nhỏ, người dân đều lo lắng, văn phòng chúng tôi lại nhận nhiều cuộc gọi hỏi thông tin.”
Phó giáo sư Rebecca Carey từ Đại học Tasmania là Trưởng nhóm khoa học trên tàu nghiên cứu Investigator của CSIRO, nghiên cứu khu vực quanh núi lửa hơn ba năm qua.
Bà dẫn đầu một nhóm khoa học đa quốc gia, gồm các chuyên gia từ Thái Bình Dương và khắp nơi trên thế giới, hợp tác với Cơ quan Địa chất Tonga.
“Chúng tôi không ngờ núi lửa này có thể gây ra một vụ nổ mạnh như vậy. Sự kiện này quá lớn đến mức các mô hình tính toán hiện có không thể giải thích được. Chính điều đó đã thu hút sự quan tâm quốc tế vì một vụ phun trào kiểu này, nếu xảy ra gần New Zealand hay các nước láng giềng Thái Bình Dương khác, sẽ rất nguy hiểm và gây tác động lớn.”
Vụ phun trào năm 2022 gây sóng thần ở Thái Bình Dương và phóng tro bụi, hơi nước lên tới hơn 50 km trong khí quyển.
Chúng tôi biết lượng tro bụi vào khí quyển có lẽ ít hơn 10% tổng thể tích vụ phun trào. Phần còn lại nằm trên đáy biển. Chuyến khảo sát này sẽ giúp xác định và đo lường khối lượng đó dưới đáy biển.Rebecca Carey
Nhóm nghiên cứu đã lập bản đồ đáy biển quanh núi lửa, vốn bị biến dạng bởi dòng trầm tích núi lửa.
Họ phát hiện trầm tích di chuyển tới 100 km dưới nước.
“Điều đó thật đặc biệt vì các dòng chảy phải vận chuyển vật liệu qua nước – khó hơn nhiều so với qua khí quyển.”
Lớp trầm tích này là môi trường thách thức cho sự sống tái lập.
“Nó mịn như bột, và qua camera kéo sâu chúng tôi thấy trầm tích rất di động trên đáy biển. Điều này quan trọng vì nó cho thấy dù các cộng đồng sinh vật bắt đầu hồi phục, trầm tích vẫn di chuyển và có thể vùi lấp chúng. Về cơ bản giống như cát lún, và sinh vật không thể sống trong bùn, chúng phải ở bên trên.”
Chưa rõ bao lâu nữa cảnh quan dưới nước mới ổn định trở lại.
“Qua thời gian địa chất dài, bùn núi lửa sẽ nén chặt và cảnh quan sẽ ổn định hơn, nhưng vì chưa từng có vụ phun trào kiểu này, chúng ta chưa có ‘phòng thí nghiệm tự nhiên’ để hiểu quá trình phục hồi. Chúng tôi không thể trả lời chính xác nhưng chắc chắn không phải 3 năm – có lẽ 10 đến 20 năm.”
Những thủy tức khổng lồ có cuống là dấu hiệu phổ biến cho thấy sự sống đang trở lại đáy biển. Ảnh nguồn: CSIRO
Nghiên cứu sinh Lucy Southworth từ Đại học James Cook cho biết họ đã quan sát được một số sinh vật biển thú vị trên đáy biển.
“Chúng tôi thấy một số khu vực bị ảnh hưởng nặng ở vùng sâu nhưng cũng có khu vực có sự xuất hiện trở lại. Ví dụ có những thủy tức khổng lồ màu hồng, phần trên như hoa với nhiều tua để lọc thức ăn, cao tới hai mét ở một số nơi. Chúng tôi cũng thấy nhiều tôm và dưa biển. Có thể chúng là những loài đầu tiên đang hồi phục ở vùng sâu.”
Cô tập trung nghiên cứu sự phục hồi của rạn san hô và cá sau sóng thần.
Cô cho biết nhiều rạn san hô bị san phẳng hoàn toàn hoặc bị phủ tro bụi.
Mặc dù các rạn san hô quanh đảo có dân cư ở Tonga bị ảnh hưởng nặng do sóng thần phá vỡ, chúng tôi vẫn thấy khá nhiều cá sống ở đó. Có thể số lượng và loại cá sẽ thay đổi, kéo theo tác động đến nghề cá quy mô nhỏ tại các rạn, nhưng người dân vẫn có thể đánh bắt.Lucy Southworth
Vụ phun trào năm 2022 cũng làm hỏng cáp quang dưới biển nối các đảo Tonga với thế giới.
Mele Manu hy vọng công trình nghiên cứu này sẽ giúp xác định vị trí đặt cáp mới và các biện pháp ứng phó, tăng khả năng chống chịu.
“Có rất nhiều núi lửa ngầm khác quanh Tonga, nên khả năng sự kiện tương tự xảy ra với các núi lửa này cũng có thể.”
READ MORE
SBS Việt ngữ
Phó giáo sư Carey cho biết nghiên cứu này quan trọng với nhiều quốc gia Thái Bình Dương.
“Khả năng dự đoán mức độ phun trào mạnh của các núi lửa này rất quan trọng đối với Vương quốc Tonga và các nước khác để xác định rủi ro từ núi lửa ngầm, đồng thời hiểu các biện pháp giảm thiểu có thể áp dụng.”
Hiểu rủi ro … để chuẩn bị cho tương lai.
