Gần 1.000 nhân viên bị kết tội oan, ít nhất 13 người tự tử, hàng nghìn cuộc sống bị tàn phá bởi sai lệch tư pháp nghiêm trọng nhất nước Anh
Đây được xem là một trong những sai lệch tư pháp nghiêm trọng nhất trong lịch sử nước Anh: gần 1.000 người làm việc tại các chi nhánh Bưu điện trên khắp Anh quốc, trong giai đoạn 1999 đến 2015, đã bị buộc tội và thậm chí kết án oan vì trộm cắp, gian lận và khai báo sai sổ sách.
Bà Betty Brown, hiện 92 tuổi, cùng chồng quá cố của bà là một trong những nạn nhân.
Bà Brown nói với ITV News rằng bà đã cố gắng bảo vệ chồng – người lúc đó đang bị ung thư – nhưng họ vẫn bị buộc phải bán doanh nghiệp và tiêu hết toàn bộ tiền tiết kiệm cả đời để bù vào khoản thâm hụt 50.000 bảng Anh mà họ không hề gây ra.
"Hệ thống Horizon đã thay đổi và phá hỏng mọi thứ. Tôi đi ngủ mà nằm ngay sát mép giường để chồng tôi không nghe thấy tiếng tôi khóc, không cảm nhận được tôi đang khóc, và tôi chỉ có thể tự mình vượt qua."
Việc truy tố các nạn nhân trong vụ bê bối này dựa vào dữ liệu từ một hệ thống công nghệ thông tin bị lỗi có tên Horizon, do công ty Fujitsu của Nhật phát triển, được Bưu điện áp dụng từ 25 năm trước.
Sau khi phần mềm phát hiện ra những khoản thâm hụt sai lệch, Bưu điện đã cáo buộc các trưởng chi nhánh gian dối và buộc họ hoàn trả tiền.
Trong gần 1.000 người bị truy tố, tất cả trừ 50–60 người đã bị kết tội, khiến một số người phải phá sản, trong khi những người khác phải ngồi tù.
Ít nhất 13 người được cho là đã tự tử vì vụ bê bối này, trong khi 59 người khác từng nghĩ đến việc kết liễu đời mình.
Đó là một trong những phát hiện trong báo cáo đầu tiên từ cuộc điều tra công khai được khởi động từ năm 2021 nhằm làm rõ mức độ thiệt hại và đau thương do vụ bê bối gây ra – cuộc điều tra do ngài Sir Wyn Williams chủ trì.
"Bức tranh được phác họa trong báo cáo của tôi thật sự đáng lo ngại. Hàng ngàn người đã chịu tổn thất tài chính nghiêm trọng, và với nhiều người, điều đó vẫn chưa kết thúc.
Rất nhiều người đã phải trải qua khủng hoảng tinh thần và áp lực cực lớn. Nhiều doanh nghiệp, nhà cửa đã mất. Phá sản đã xảy ra. Hôn nhân và gia đình bị tan vỡ."
Seema Misra – một cựu nhân viên bưu điện từng bị kết án và ngồi tù – nói với Sky News rằng các phát hiện trong báo cáo mang lại cho cô cảm giác nhẹ nhõm sau bao năm đau khổ.
"Đó là một hành trình đáng sợ và đầy giận dữ. Nhưng mọi thứ đang dần đi đúng hướng."
Năm 2024, chính phủ Anh đã thông qua luật để hủy bỏ các bản án, và nhiều nạn nhân đã được bồi thường.
Tuy nhiên, cuộc điều tra đã ghi nhận nhiều ý kiến từ các nhân viên bị ảnh hưởng rằng quá trình nhận bồi thường diễn ra rất chậm, và nhiều người trong chương trình bồi thường của Bưu điện cho biết số tiền họ nhận được chỉ là một phần nhỏ so với những gì đã mất.
Ông Sami Sabet nói rằng ông mất việc và phải ra hầu tòa vì phần mềm bị lỗi.
Ông là một trong nhiều người vẫn đang tiếp tục đòi quyền lợi, chia sẻ với Chanel 4 News rằng khoản bồi thường tài chính chỉ có thể giúp phần nào xoa dịu hậu quả.
Tổn thương tâm lý gần như không thể đảo ngược. Không có con số nào có thể đo lường được. Sức khỏe của tôi sẽ không trở lại. Thị lực, chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn – tất cả vẫn còn đó. Tôi phải học cách sống với nó.Sami Sabet
Ông Sir Wyn cho biết hành vi của Bưu điện là không thể chấp nhận.
"Hiện vẫn còn hơn 3.000 đơn yêu cầu bồi thường cần được giải quyết. Và nhiều khả năng còn khoảng 1.500 đơn phức tạp và tiêu chuẩn đang chờ được xử lý hoặc chuẩn bị xử lý."
Báo cáo đưa ra 19 khuyến nghị khẩn cấp, trong đó có việc các nạn nhân được cung cấp tư vấn pháp lý miễn phí và xây dựng một chương trình công lý phục hồi cho phép nạn nhân gặp trực tiếp đại diện của Fujitsu, Bưu điện và chính phủ.
Báo cáo cũng khuyến nghị cung cấp bồi thường cho thân nhân gần gũi của các nạn nhân, đồng thời công nhận khoảng 10.000 người đủ điều kiện được bồi thường.
Chủ tịch Bưu điện, ông Nigel Railton, cam kết đảm bảo tất cả nạn nhân sẽ được đền bù thỏa đáng.
Ông nói với Sky News rằng ông vô cùng xin lỗi vì những tổn hại mà Bưu điện đã gây ra.
"Một số tác động đến con người… khiến cho lời xin lỗi là không đủ. Những gì Bưu điện đã gây ra cho mọi người trong suốt nhiều thập niên là không thể chấp nhận, thật sự kinh khủng – đó là cách duy nhất để diễn tả. Tôi thật lòng xin lỗi, nhưng như thế vẫn chưa đủ."
Fujitsu cũng đã ra thông cáo, nói rằng họ rất lấy làm tiếc về vai trò của mình trong vụ bê bối, đang xem xét các khuyến nghị và hợp tác với chính phủ trong việc đóng góp bồi thường.
Fujitsu, Bưu điện và chính phủ có thời hạn đến tháng Mười để chính thức phản hồi các phát hiện trong báo cáo.
Cuộc điều tra dự kiến sẽ công bố một báo cáo tiếp theo nhằm xác định rõ ai là người chịu trách nhiệm chính trong việc giám sát vụ bê bối này.
Đối với ông Sabet, cuộc điều tra này và một cuộc điều tra hình sự đang diễn ra – mang lại hy vọng rằng những người có trách nhiệm sẽ bị đưa ra trước công lý.
"Tôi thật sự mong những người chịu trách nhiệm phải trải qua những gì chúng tôi từng trải qua – và bị trừng phạt đúng như cách mà chúng tôi đã từng bị, nhưng lần này họ sẽ bị trừng phạt một cách đúng đắn."
READ MORE
SBS Việt ngữ
