Kazakhstan là quốc gia lớn thứ chín trên thế giới, phía bắc giáp với Nga và phía đông giáp với Trung Quốc, với trữ lượng dầu lớn làm cho quốc gia này có tầm quan trọng về mặt chiến lược và kinh tế.
Các cuộc biểu tình bắt đầu nổ ra vào Chủ nhật, nhằm phản đối giá gas tăng gấp đôi trong tình hình mùa đông.
Gas là nguyên liệu chính được dùng để đun nấu và sưởi ấm, đã tăng gấp từ 13 xu lên lên mức tương đương 27 xu (120 tenge) mỗi lít, một mức tăng đáng kể ở một quốc gia có mức lương tối thiểu là 98 đô la (42.500 tenge) một tháng.
Các cuộc biểu tình bắt đầu ở Zhanaozen, một thành phố ở phía tây nơi dân chúng vẫn còn rất phẫn nộ với chính phủ sau cuộc đình công năm 2011 của các công nhân dầu mỏ, khiến ít nhất 15 người chết do bị cảnh sát bắn hạ.
Từ Zhanaozen, các cuộc biểu tình đã lan rộng khắp đất nước trong những ngày tiếp theo. Vào thứ Ba, biểu tình rầm rộ đã nổ ra ở Nur-Sultan cũng như ở Almaty, thủ đô cũ của Kazakhstan.
Các cuộc biểu tình đã nhanh chóng trở thành bạo lực.
Cảnh sát đã giải tán một cuộc biểu tình của khoảng một nghìn người ở Almaty, bắt giữ một số người biểu tình.
Khi biểu tình lan sang đến ngày thứ ba liên tiếp thì cảnh sát chống bạo động đã bắn lựu đạn cay vào người biểu tình ở thủ đô Nur-Sultan.
Vòi rồng cũng đã được sử dụng trong thời tiết băng giá, và lựu đạn gây chấn động làm ngất xỉu tại chổ cũng đã được đem ra bắn vào đoàn người biểu tình.
Các bài báo tường thuật những người biểu tình xông vào phủ tổng thống và văn phòng thị trưởng, đốt cháy cả hai người.
Bộ Nội vụ Kazakhstan cho biết 8 sĩ quan cảnh sát và các thành viên vệ binh quốc gia đã thiệt mạng trong tình hình bất ổn và hơn 300 người bị thương.
Cho đến giờ thì con số thương vong dân sự vẫn chưa được biết chính xác.
Lý do cho cường độ, quy mô cũng như sự lan nhanh của các cuộc biểu tình được giải thích rằng vấn đề giá xăng gas gần gấp đôi chỉ là giọt nước tràn ly của sự đè nén bất bình sâu rộng trong dân chúng ở đất nước do độc đảng sự cai trị kể từ khi giành được độc lập từ Liên Xô vào năm 1991.
Những người biểu tình đã hô vang khẩu hiệu đả đảo Nursultan Nazarbayev, là người tiền nhiệm của Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev.
Nazarbayev dù đã từ chức vào năm 2019 sau gần ba thập kỷ cầm quyền vẫn giữ được quyền lực rộng rãi trong chính quyền là điều mà dân chúng ai cũng biết.
Nazarbayev đã bị loại khỏi vị trí người đứng đầu hội đồng an ninh đầy quyền lực sau khi Nội các đã từ chức do tình hình bất ổn.
Nhưng dù vậy thì sự làm dịu đi này vẫn không xoa dịu được sự bực tức và phẫn nộ trong dân chúng đối với Nazarbayev và gia đình của ông, vốn vẫn được cho là có rất nhiều ảnh hưởng về chính trị và kinh tế Kazakhstan đẩy người dân vào tình trạng bất ổn.
Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev lúc đầu đã trực tiếp kêu gọi những người biểu tình ngừng những gì họ đang làm:
"Đồng bào thân mến, một lần nữa tôi kêu gọi đồng bào hãy nhìn ra nguyên nhân, không nên dễ dãi hùa theo những hành động khích động từ bên trong và bên ngoài, trước sự hưng phấn của các cuộc biểu tình. Những lời kêu gọi tấn công cơ sở văn phòng của chính quyền dân sự và quân đội là hoàn toàn bất hợp pháp. Đây là tội ác mà tiếp theo đó sẽ là một hình phạt."
Những lời kêu gọi như vậy tỏ ra không hiệu quả, và giờ thì tổng thống tuyên bố sẽ sử dụng các biện pháp khắc nghiệt hơn.
Ông ta đã ban bố tình trạng khẩn cấp kéo dài hai tuần trên cả nước, vốn ban đầu chỉ áp dụng cho thủ đô Nur-Sultan và Almaty thành phố lớn nhất của Kazakhstan. Lệnh giới nghiêm ban đêm và hạn chế việc đi vào các khu vực đô thị cũng như lưu thông ở các khu vực xung quanh.
Tokayev cũng đã kêu gọi các quốc gia khác trong Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể, một liên minh của các quốc gia thuộc Liên Xô cũ, bao gồm cả Nga, hỗ trợ để khôi phục trật tự, nhưng không rõ ông đang yêu cầu các biện pháp nào.
Và giờ thì ông ấy đã có một giọng điệu rất khác khi nói về chính những người biểu tình mà chỉ mới mấy ngày trước ông gọi là "đồng bào thân mến" - "Dear compatriots"
"Mức độ tổ chức cao của những kẻ côn đồ đang gây sự chú ý. Nó thể hiện một kế hoạch hành động được suy tính cẩn thận của những kẻ chủ mưu có động cơ tài chính, đặc biệt những kẻ cầm đầu. Vì vậy, với tư cách là người đứng đầu đất nước và là Chủ tịch Hội đồng Bảo an, kể từ hôm nay, tôi sẽ hành động với mức độ nghiêm khắc tối đa đối với những kẻ vi phạm pháp luật. Đây là vấn đề an ninh của các công dân của chúng ta, những người đã gởi tới tôi rất nhiều yêu cầu bảo vệ cuộc sống cho họ và gia đình họ."
Liên hợp quốc hiện đã vào cuộc để kêu gọi kiềm chế và bình tĩnh.
Người phát ngôn của Tổng thư ký Liên hợp quốc Stephane Dujarric cho biết họ đang theo dõi tình hình một cách cẩn thận:
"Rõ ràng, chúng tôi đang quan tâm theo dõi sát tình hình ở Kazakhstan. Tôi nghĩ rằng điều rất quan trọng đối với tất cả những người tham gia vào các sự kiện hiện tại này là thực sự kiềm chế, kiềm chế bạo lực và tìm cách giải quyết tất cả các vấn đề liên quan bằng đối thoại."
Mời vào phần audio để nghe toàn bộ nội dung
