Fred Ford là Chuyên viên Cao cấp về Các loài bị đe dọa thuộc Bộ Biến đổi Khí hậu, Năng lượng, Môi trường và Nước bang New South Wales.
Ông đang xem qua hàng trăm ngàn bức ảnh thì bắt gặp điều gì đó phi thường.
“Tôi nhận ra ngay đó là gì. Tôi gần như ngồi run lên một lúc vì quá bất ngờ.”
Ông nhìn thấy ảnh chụp một con thú có túi Leadbeater loài động vật được cho là đã tuyệt chủng tại New South Wales từ lâu.
Loài này cũng từng được cho là đã tuyệt chủng tại Victoria – cho đến khi được phát hiện lại vào năm 1961, và sau đó trở thành biểu tượng động vật của bang này.
Victoria vẫn xếp loài này vào danh sách cực kỳ nguy cấp – và ông Ford hoàn toàn không ngờ rằng mình sẽ tìm thấy chúng ở một nơi cách xa địa điểm được biết gần nhất hàng trăm cây số
“Bạn có thể nhầm loài này với sóc bay nếu không chú ý. Nhưng nếu bạn đã quen với dấu hiệu nhận biết và sẵn sàng với khả năng có điều gì đó bất thường, bạn sẽ nhận ra. Nhưng tôi tuyệt đối không định gọi điện báo cho ai rằng ‘tôi vừa tìm thấy thú có túi Leadbeater’ cho đến khi được David Lindenmayer và Dan Harley xác nhận. Họ là những chuyên gia đã nghiên cứu loài này hàng chục năm qua, vì chuyện này thật khó tin là sự thật.”
Giáo sư David Lindenmayer từ khoa Môi trường và Xã hội Fenner của Đại học Quốc gia Úc (ANU).
"Loài thú có túi Leadbeater khi trưởng thành nặng khoảng 120 gram. Tức là khoảng bốn con có trọng lượng bằng một hộp bơ thực vật. Chúng nhỏ đến mức vừa vặn trong lòng bàn tay, và có chiếc đuôi dài đặc trưng – phần gốc thì nhỏ và to dần ra như một cây gậy bóng chày nhỏ.”
Nhiều thập niên trước, thú Leadbeater là chủ đề chính trong luận án tiến sĩ của Giáo sư Lindenmayer.
Ông đã dành nhiều năm tìm kiếm chúng tại Công viên Quốc gia Kosciuszko – nơi giờ đây đã phát hiện được loài này.
DAVID: Đáng tiếc là tôi không tìm thấy con nào. Tôi đã dùng đèn chiếu rất mạnh để soi ban đêm, và còn bắt chước tiếng kêu báo động để thu hút chúng.”
TEE: "Tiếng báo động đó như thế nào?”
DAVID: “Nó kêu kiểu như thế này. Tôi sẽ bắt chước cho anh nghe. **** và thường do các con trưởng thành trong đàn phát ra. Vì thú Leadbeater sống thành từng đàn khoảng 12 con cá thể.”
Fred Ford cho biết hiện vẫn chưa rõ có bao nhiêu cá thể sống tại Công viên Quốc gia Kosciuszko.
"Cách chúng tôi khảo sát hầu hết các loài hiện nay là lắp đặt hệ thống camera theo dõi động vật hoang dã.”
Các camera này sẽ ghi lại bất cứ loài nào đi ngang qua, vì vậy các nhà khoa học có thể theo dõi nhiều loài khác nhau.
Một trong những cách họ biết được cần tìm gì là dựa vào chế độ ăn của các loài săn mồi – trong trường hợp này là cú mèo.
"Vì vậy, phần còn lại của con mồi mà cú ăn — chúng nuốt trọn con mồi — sau đó nôn ra xương tại các hang động ở Yarrangobilly, nơi chúng đậu vào ban ngày trong bóng tối. Có rất nhiều loài khác nhau được tìm thấy trong các lớp trầm tích xương nằm ngay trên bề mặt. Chúng tôi đã tiến hành xác định niên đại và biết rằng các mẫu này chưa đến 200 năm tuổi. Vì vậy, chúng tôi biết rằng có một số loài chưa từng được ghi nhận trong khu vực, nhưng hoàn toàn có thể xuất hiện ở đây."
Giờ đây khi đã ghi nhận được sự xuất hiện của thú Leadbeater, ông Ford đang quay lại xem xét các tài liệu lịch sử với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo để tìm thêm bằng chứng.
Nhóm của ông cũng chuẩn bị triển khai khảo sát thực địa.
Hai địa điểm mà chúng tôi có hình ảnh hiện đã cách nhau gần 30 km, và nằm trong khu rừng phổ biến trải dài khắp Kosciuszko và các công viên quốc gia, rừng tiểu bang liền kề. Vì vậy, khu vực cần khảo sát có thể lên tới hàng chục nghìn héc-ta, trải dài gần 150 km hoặc ít nhất cũng trên 100 km.Fred Ford
Một nhóm từ 10 đến 15 người – bao gồm cả thành viên từ các tiểu bang khác – sẽ lắp đặt và giám sát từ 100 đến 300 camera.
Ngay khi xác định được khu vực phân bố cụ thể, họ sẽ bắt đầu thực hiện kế hoạch bảo vệ loài vật này.
Dù thú Leadbeater sống ở tầng giữa của rừng, chúng vẫn phải đối mặt với mối đe dọa đáng kể từ những kẻ săn mồi hoang dã.
“Khi xuống mặt đất, chúng dễ bị mèo hoang và cáo tấn công – đây có thể là yếu tố làm suy giảm số lượng. Và chính vì vậy, quản lý môi trường sống trở nên rất quan trọng.”
Một trong các biện pháp quản lý là đốt rừng có kiểm soát.
“Chúng ta cần cân nhắc kỹ về cách và thời điểm thực hiện đốt rừng, cũng như các bước xử lý sau cháy – bao gồm kiểm soát động vật ăn thịt – để bảo vệ các loài như thú Leadbeater nếu chúng buộc phải xuống mặt đất vì mất đi tầng giữa.”
Một cách khác mà các nhà sinh vật học đang làm để bảo vệ loài này là thông qua việc nhân giống nuôi nhốt.
Tại Healesville, có một khu bảo tồn do tổ chức Zoos Victoria quản lý, nơi Darcy Watchorn là nhà sinh học chuyên nghiên cứu các loài bị đe dọa.
"Từ năm 2012, sở thú bắt đầu chương trình nhân giống bảo tồn nhằm tăng tỷ lệ sinh sản và cải thiện sự đa dạng di truyền. Mất một thời gian để đạt kết quả, nhưng gần đây, chúng tôi đã bắt đầu tìm ra ‘công thức’ để nhân giống thú Leadbeater.”
Khu bảo tồn hiện có 31 con chồn túi của Leadbeater, và đã nhân giống thành công một con.
Sau khi thay đổi khẩu phần gồm nhựa cây và côn trùng, họ hy vọng sẽ sớm nhân giống thêm nhiều con nữa.
Khu bảo tồn cũng đã di dời thú có túi để cố gắng thiết lập các quần thể mới, phòng trường hợp cháy rừng hoặc động vật hoang dã xâm lấn tiêu diệt các nhóm còn sót lại ở Victoria.
Cả hai nhóm thú được thả về đều thích nghi rất tốt với môi trường mới, và chúng bắt đầu ổn định lãnh thổ, dù chưa sinh sản. Nhưng sau đó mọi thứ nhanh chóng thất bại khi có vẻ như mèo hoang đã phát hiện ra chúng.Darcy Watchorn
Một lý do khác khiến khu bảo tồn này quan trọng là vì quần thể nhỏ còn lại ở Victoria đang bị đe dọa do suy giảm đa dạng di truyền.
Các nhà nghiên cứu nghi ngờ một trong hai phân loài ở Victoria chỉ còn khoảng 30 đến 40 cá thể.
Khu bảo tồn đang thực hiện lai tạo giữa hai phân loài để cải thiện đa dạng di truyền, đồng thời xây dựng một khu bảo tồn có hàng rào để lập quần thể trong môi trường hoang dã.
Họ hiện đang chờ kết quả nghiên cứu di truyền của quần thể mới phát hiện ở New South Wales, công việc mà Giáo sư Lindenmayer sẽ tham gia.
“Hy vọng trong vòng một năm tới, nhóm nghiên cứu nhỏ của tôi cùng với Cơ quan Quản lý Công viên NSW có thể phối hợp để đảm bảo bảo tồn được quần thể này – dù số lượng không lớn. Nhiều khả năng đây là một phân loài khác với loài ở Victoria vì khoảng cách địa lý quá xa.”
Phát hiện bất ngờ này đã khiến giới khoa học và bảo tồn vô cùng phấn khích.
Tuy nhiên, nó cũng làm dấy lên lời kêu gọi mạnh mẽ hơn về việc tăng cường bảo vệ một trong những loài có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất thế giới.
“Tôi nghĩ điều quan trọng là phải nhấn mạnh rằng việc phát hiện loài này ở New South Wales không nên ảnh hưởng đến các nỗ lực bảo tồn đang diễn ra tại Victoria, vì các mối đe dọa ở đó vẫn vô cùng nghiêm trọng và quần thể này đang ở trong tình trạng cực kỳ nguy cấp."
