“Vào đầu phiên khai mạc kỳ họp lần thứ 80 vào tuần trước, tôi đã phát biểu về chủ đề sẽ định hướng nhiệm kỳ Chủ tịch của mình: "Chung sức để tốt hơn". Chủ đề này phản ánh một thực tế rằng không một quốc gia nào – dù lớn mạnh, hùng cường hay giàu có đến đâu – có thể đơn độc đối mặt với những thách thức mà chúng ta đang phải đối diện.”
Đó là Annalena Baerbock, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Đức, người hiện đang giữ chức Chủ tịch mới nhất của Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc, thường được gọi tắt là UNGA.
Các nhà lãnh đạo thế giới sẽ tập trung tại New York để tham dự kỳ họp Đại Hội Đồng, một sự kiện kéo dài nhiều ngày.
Năm nay, sự kiện này thu hút sự chú ý đặc biệt vì nhiều lãnh đạo đã tuyên bố ý định công nhận Palestine là một quốc gia trong quá trình diễn ra hội nghị, bao gồm Thủ tướng Anh Keir Starmer.
"Với giải pháp hai nhà nước hiện đang bị đe dọa, đây là thời điểm cần hành động. Vì vậy, hôm nay, như một phần trong tiến trình hướng tới hòa bình, tôi có thể xác nhận rằng Vương quốc Anh sẽ công nhận Nhà nước Palestine tại kỳ họp Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc vào tháng Chín, trừ khi chính phủ Israel thực hiện các hành động cụ thể nhằm chấm dứt tình trạng tồi tệ ở Gaza, đồng ý ngừng bắn và cam kết hướng tới một nền hòa bình lâu dài và bền vững."
Theo truyền thống, Brazil luôn là quốc gia thành viên đầu tiên phát biểu – vì họ là nước đã chủ động lên tiếng trong những năm đầu thành lập tổ chức, khi các quốc gia khác còn do dự.
Hoa Kỳ phát biểu thứ hai vì nước này là nơi đặt trụ sở của Liên Hợp Quốc tại New York.
Sau đó, danh sách các quốc gia phát biểu được sắp xếp dựa trên thứ bậc và thường theo nguyên tắc “đến trước, phát biểu trước”.
Tuy nhiên, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cho biết đây không phải là thời điểm để phô trương hay thể hiện.
"Một số người gọi đây là “World Cup của ngành ngoại giao”, nhưng sự kiện này không thể chỉ là nơi để ghi điểm – mà phải là nơi để giải quyết vấn đề. Có quá nhiều điều đang bị đe dọa. Chúng ta đang tụ họp trong thời điểm đầy biến động, thậm chí là chưa từng có tiền lệ."
Kỳ họp Đại Hội Đồng năm nay còn mang ý nghĩa đặc biệt vì một lý do khác.
Đây cũng là dịp kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Liên Hợp Quốc – và chính lịch sử đó là chìa khóa để hiểu rõ Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc (UNGA) là gì và quyền hạn của cơ quan này ra sao.
"Các cuộc giao tranh sẽ chính thức chấm dứt vào một phút sau nửa đêm tối nay, thứ Ba ngày 8 tháng Năm. Chúng ta có thể cho phép mình một khoảng thời gian ngắn để vui mừng. Hôm nay là Ngày Chiến thắng tại Châu Âu."
Thủ tướng Anh Winston Churchill đã tuyên bố kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ hai tại châu Âu vào giữa năm 1945, và cuộc chiến ở Thái Bình Dương cũng đang bước vào giai đoạn cuối, với việc Nhật Bản ký văn kiện đầu hàng tại Vịnh Tokyo vào tháng Chín cùng năm.
Tuy nhiên, các đại diện từ 50 quốc gia đã bắt đầu họp tại San Francisco từ tháng Tư năm 1945 để soạn thảo một thỏa thuận mới với hy vọng ngăn chặn thêm những cuộc đổ máu.
Họ đã được chào đón bởi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Edward Stettinius.
"Hội nghị của Liên hợp quốc về Tổ chức quốc tế hiện đang được bắt đầu."
Sau hai tháng tranh luận, chủ tịch hội nghị – Đại sứ Anh tại Hoa Kỳ, Ngài Halifax – là người cuối cùng đã kết thúc phiên họp vào tháng Sáu.
"Bây giờ, tôi có nhiệm vụ, vinh dự và đặc ân với tư cách là Chủ tịch khi kêu gọi bỏ phiếu thông qua Hiến chương Liên hợp quốc."
Các tổ chức đưa tin thời sự như United News đã ghi lại khoảnh khắc bỏ phiếu đó.
"Và các trưởng đoàn của 50 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đứng lên để được kiểm phiếu. Cuộc bỏ phiếu được thông qua với sự nhất trí hoàn toàn."
Hiến chương mà họ đã thông qua đã thiết lập bốn bộ phận chính của tổ chức mới mang tên Liên Hợp Quốc.
Sẽ có một Hội đồng Bảo an để giải quyết các vấn đề quân sự, một tổ chức để xử lý các vấn đề xã hội có thể trở thành nguyên nhân dẫn đến các cuộc chiến tranh trong tương lai, một tòa án để giải quyết tranh chấp, và một Đại Hội Đồng.
Ban đầu có 51 quốc gia thành viên, đến nay đã có 193 quốc gia là thành viên của Đại Hội Đồng – với Tòa thánh Vatican và Palestine giữ quy chế quan sát viên.
Tiến sĩ Imogen Saunders là giám đốc Trung tâm Luật Quốc tế và Công tại Đại học Quốc gia Úc ở Canberra.
"Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc là cơ quan đại diện chính của Liên Hợp Quốc. Khác với Hội đồng Bảo an, mọi quốc gia thành viên của Liên Hợp Quốc đều có một ghế trong Đại Hội Đồng. Đây là diễn đàn nơi các thành viên có thể cùng nhau thảo luận các vấn đề, đồng thời ban hành các nghị quyết liên quan đến những sự kiện đang diễn ra trên thế giới, kêu gọi các quốc gia hành động, và đưa ra ý kiến về nhiều vấn đề khác nhau. Đại Hội Đồng cũng đóng vai trò rất quan trọng trong các cuộc bầu cử của Liên Hợp Quốc: như bầu chọn các thẩm phán của Tòa án Công lý Quốc tế, bầu chọn các thành viên của Hội đồng Bảo an. Gần đây, cơ quan này ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc gửi yêu cầu tư vấn pháp lý đến Tòa án Công lý Quốc tế."
Tiến sĩ Saunders cho biết một đặc điểm quan trọng của Đại Hội Đồng là các nghị quyết của cơ quan này chỉ mang tính chất khuyến nghị – không phải là mệnh lệnh ràng buộc.
Điều đó có nghĩa là các quốc gia thành viên không thể bị ép buộc phải thực hiện một hành động cụ thể nào, vì mục tiêu chính là sự hợp tác.
"Tuy nhiên, các nghị quyết của Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc vẫn đóng vai trò quan trọng vì cách thức hoạt động của luật quốc tế là – luật pháp quốc tế thông thường, vốn có tính ràng buộc đối với tất cả các quốc gia trên thế giới, được hình thành từ thực tiễn của các quốc gia và opinio juris, tức là hành động của các quốc gia kèm theo niềm tin rằng luật pháp có tính ràng buộc đối với họ. Và các nghị quyết của Đại Hội Đồng có thể được sử dụng làm bằng chứng cho cả thực tiễn quốc gia và opinio juris. Vì vậy, mặc dù bản thân các nghị quyết không có tính ràng buộc, nhưng nếu có đủ số lượng nghị quyết được ban hành qua thời gian, chúng thực sự có thể góp phần vào việc hình thành các chuẩn mực quốc tế có tính ràng buộc."
Vào năm 1945, Tổng thống Hoa Kỳ Harry Truman tin rằng Liên Hợp Quốc có tiềm năng tránh được rất nhiều đổ máu nếu tổ chức này tiếp thu được tinh thần đó.
"Nếu chúng ta có bản hiến chương này vài năm trước, thì trên hết, hàng triệu người đã thiệt mạng giờ đây vẫn còn sống."
Nhà sử học Stephen Schlesinger phát biểu với mạng lưới Liên Hợp Quốc đầu năm nay rằng mong muốn hòa bình không phải lúc nào cũng được hiện thực hóa thông qua Đại hội đồng.
"Họ đã tạo ra một bản hiến chương phản ánh khát vọng của nhân loại... Tinh thần lúc đó rất nhiệt huyết. Tất nhiên, ngày nay chúng ta biết rằng Liên Hợp Quốc đã tồn tại suốt 80 năm trải qua nhiều cuộc khủng hoảng khác nhau – có những cuộc khủng hoảng mà tổ chức này đã giúp giải quyết, và cũng có những vấn đề mà họ không thể can thiệp thành công."
Tuy nhiên, Tiến sĩ Saunders cho biết Đại hội đồng có ảnh hưởng đáng kể thông qua một loạt các cơ quan thực hiện nhiệm vụ của Liên hợp quốc - và cũng có thẩm quyền đạo đức to lớn.
"Chắc chắn rồi. Bởi vì đây là cơ quan duy nhất mà mọi quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đều có tiếng nói. Và khi có một nghị quyết được thông qua với sự nhất trí hoàn toàn hoặc gần như tuyệt đối, điều đó có nghĩa là bạn có một cuộc trưng cầu ý dân của tất cả các quốc gia trên thế giới – và điều đó mang một giá trị đạo đức rất lớn."
Chủ tịch mới của UNGA hy vọng thẩm quyền đó sẽ có sức ảnh hưởng khi Đại hội đồng lần thứ 80 diễn ra.
Đây là năm để thích nghi, để phát triển và để xây dựng một Liên Hợp Quốc mà chúng ta cần cho 80 năm tiếp theo, cho cuộc sống của con em chúng ta. Đây là thời điểm để chứng minh cho tám tỷ người trên khắp thế giới thấy vì sao tổ chức này vẫn còn ý nghĩa.Annalena Baerbock, Chủ tịch Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc (UNGA)
