Trong một thời gian các nhà khoa học lo ngại rằng, quốc đảo nhỏ bé Tuvalu ở Thái Bình Dương có thể trở nên không thể sinh sống được, trong vòng 80 năm nữa do biến đổi khí hậu.
Đến năm 2050, các nhà khoa học của NASA dự đoán rằng thủy triều hàng ngày sẽ nhấn chìm một nửa đảo san hô chính Funafuti, nơi sinh sống của 60% cư dân Tuvalu, nơi dân làng bám vào một dải đất hẹp chỉ 20 mét.
Alopi Latukefu là giám đốc, của Trung tâm Toàn cầu về Công lý Xã hội và Lãnh đạo Vận động.
Ông cho biết, những tác động này hiện đã được cảm nhận tại 9 đảo san hô của Tuvalu, nằm rải rác trên Thái Bình Dương giữa Úc và Hawaii.
"Chúng tôi đang chứng kiến những cộng đồng này phải đối mặt với những thách thức thực sự, không chỉ từ góc độ ngập lụt do mực nước biển dâng cao, mà còn về an ninh lương thực, an ninh nguồn nước trong các cộng đồng này, tác động từ các sự kiện thường xuyên, cho dù đó là thủy triều lớn hay các sự kiện nghiêm trọng hơn, đang tạo ra một tình huống rất khó khăn”, Alopi Latukefu.
Ông cho biết điều quan trọng là phải hiểu rằng, không phải ai cũng muốn rời khỏi Tuvalu.
"Quyết định rời đi là một quyết định rất lớn và rất quan trọng, quyết định này cũng liên quan đến một loạt các yếu tố khác, để hỗ trợ gia đình họ, tạo ra một con đường cho tương lai, tiếp cận giáo dục, tiếp cận những thứ là một phần của cơ hội mà Úc đại diện”, Alopi Latukefu.
Nhưng một số người có thể cảm thấy, họ có ít sự lựa chọn.
Hai tuần trước, chính phủ Úc đã mở một cuộc bỏ phiếu đầu tiên cho phép người Tuvalu đăng ký sự quan tâm của họ, đối với một chương trình thị thực được tạo ra theo các điều khoản của một hiệp ước được gọi là Liên minh Falepili, lấy tên từ thuật ngữ Tuvalu chỉ những người hàng xóm sống gần nhau.
Giáo sư Stephen Howes là Giám đốc Trung tâm Chính sách Phát triển tại Đại học Quốc gia Úc cho biết, những người được chọn cấp thị thực sẽ có quyền đáng kể, để sống, làm việc và học tập tại Úc.
"Đây là loại thị thực rất hào phóng. Vì vậy hầu hết những người di cư đến Úc phải chịu thời gian chờ đợi vài năm, trước khi đủ điều kiện nhận trợ cấp. Nhưng những người di cư theo loại thị thực này, thì không như vậy. Ý tôi là, họ không được tiếp cận Centrelink, vì vậy họ không thể đến Úc và chỉ được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Nhưng họ được tiếp cận Medicare, tiếp cận các phúc lợi khác như trợ cấp gia đình, hỗ trợ học tập”, Stephen Howes.
Sự quan tâm đến loại thị thực này là rất lớn.
Trong số dân số khoảng 10 ngàn người của Tuvalu, gần một phần ba trong số họ, đã bắt đầu tiến trình nộp đơn.
Có hơn 3 ngàn người đã ghi tên vào lá phiếu xổ số, mặc dù chỉ có 280 người được chọn ngẫu nhiên.
Giáo sư Jane McAdam là Giáo sư Luật Scientia và là Giám đốc sáng lập, của Trung tâm Luật tị nạn quốc tế Kaldor, tại U-N-S-W Sydney.
Bà cho biết, đây là khuôn khổ di chuyển song phương đầu tiên trên thế giới, có tham chiếu đến biến đổi khí hậu.
"Tôi cần lưu ý rằng, bản thân thị thực không hề đề cập đến từ biến đổi khí hậu, nhưng hiệp ước mà theo đó thị thực được tạo ra, được đóng khung rất nhiều chung quanh mối đe dọa hiện hữu, mà biến đổi khí hậu gây ra trong khu vực của chúng ta. Đó là một yếu tố mà chính phủ Tuvalu, đã yêu cầu cụ thể từ Úc”, Jane McAdam .
Trong khi đó Giáo sư Stephen Howes cho biết, trong khi thị thực sẽ có lợi cho những người được chọn trong cuộc xổ số, Úc cũng đã đạt được một số lợi thế chiến lược, thông qua Liên minh Falepili.
"Những gì Úc nhận được từ các thỏa thuận này, là một dạng quyền phủ quyết đối với các thỏa thuận an ninh của Tuvalu, hoặc cụ thể là các quan hệ đối tác an ninh. Vì vậy theo thỏa thuận, Tuvalu phải xin phép Úc trước khi ký kết thỏa thuận với quốc gia thứ ba, liên quan đến an ninh, và rõ ràng là nhằm vào Trung Quốc”, Stephen Howes.
Được biết bức tranh địa chính trị rộng lớn hơn này, chắc chắn bị ảnh hưởng bởi chính trị toàn cầu về biến đổi khí hậu, khi Thái Bình Dương thúc đẩy Úc giảm phát thải và chấm dứt xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch.
Ông Alopi Latukefu hoan nghênh thị thực mới của Tuvalu nhưng cho biết, Úc cũng cần phải hành động mạnh mẽ hơn, để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.
"Đây không phải là thị thực khí hậu, chúng ta hãy nói rõ về điều này. Nó nằm trong hiệp ước Falepili với hiệp ước hữu nghị với Tuvalu, thường được gọi là thị thực khí hậu, nhưng nó không được đóng khung trong bối cảnh đó. Một phần là do Úc cần không đóng khung mọi thứ trong bối cảnh đó, vì lợi ích của chính chúng ta”, Alopi Latukefu.
Ông cho biết thực tế là, Úc vừa ký gia hạn 40 năm cho dự án khí đốt Tây Bắc Thềm lục địa, chỉ ra một mâu thuẫn căn bản trong cách định vị thị thực.
"Làm sao chúng ta có thể cấp thị thực, cho thứ mà chúng ta đang gây ra vấn đề? Được rồi, nói rằng đó là thị thực vì tình bạn thì dễ hơn nhiều”, Alopi Latukefu.
Ông cũng cho biết điều quan trọng là người Tuvalu được hỗ trợ, để duy trì mối liên hệ của họ với vùng đất và nền văn hóa của họ.
Đối với nhiều người, điều này có nghĩa là phải di chuyển giữa các quốc gia, thay vì chuyển đến sống vĩnh viễn tại Úc.
"Thực tế là, giống như nhiều cộng đồng người di cư khác từ Thái Bình Dương, cùng với tôi là người gốc Tonga, tôi trở về Tonga và chúng tôi có mối liên hệ với Tonga và một phần của Kāinga, gia đình có mối liên hệ quan trọng với vùng đất của tổ tiên tôi và nền văn hóa của tổ tiên tôi. Đó cũng là vấn đề mà người Tuvalu sẽ gặp phải trong tương lai rằng, họ sẽ không nhất thiết phải rời đi mãi mãi”, Alopi Latukefu.
Giáo sư McAdam đồng ý rằng tính di động liên tục, sẽ là đặc điểm quan trọng của loại thị thực mới.
"Điều đó tương tự như những gì chúng ta đã thấy trong lãnh vực di chuyển lao động, nơi mọi người thường muốn di chuyển giữa các quốc gia khác nhau. Rõ ràng là điều đó rất tốn kém. Đây không phải là lựa chọn dễ dàng đối với mọi người, nhưng điều đó có nghĩa là họ có thể về nhà gặp gia đình, chứng kiến cộng đồng duy trì đất đai ở quê nhà. Nhưng điều đó cũng có nghĩa là, mọi người có thể chuyển đến đây để có cơ hội giáo dục cho con cái của họ, mang một số kỹ năng đó trở lại Tuvalu, vì vậy không công bằng khi chúng ta đột nhiên thấy, hoặc theo thời gian thấy, toàn bộ dân số di chuyển. Tuy nhiên, điều đó lại cung cấp một mạng lưới an toàn”, Jane McAdam.
Trong khi đó những người ủng hộ và quan sát cũng đang theo dõi chặt chẽ để xem, những hỗ trợ nào sẽ được cung cấp, để giúp mọi người chuyển đổi sang cuộc sống ở Úc.
Giáo sư McAdam cho biết, một nhân viên liên lạc văn hóa Tuvalu đã được đề xuất, là một cách để giúp đỡ.
"Tôi nghĩ bằng chứng sẽ nằm ở bánh pudding, về những gì thực sự xảy ra, khi nhóm người đầu tiên, thứ hai, thứ ba đến, họ cảm thấy được hỗ trợ tốt như thế nào khi họ ở đây, họ được tạo điều kiện như thế nào, để tạo ra các cơ sở văn hóa và hỗ trợ cộng đồng của riêng họ ở đây. Nhưng cũng nên học hỏi từ kinh nghiệm của New Zealand để bảo đảm rằng, mọi người không trở nên quá phụ thuộc vào một cộng đồng người di cư khá nhỏ và rằng, chính phủ có đủ hỗ trợ”, Jane McAdam .
READ MORE
SBS Việt ngữ
