1. Tìm hiểu về bệnh sởi và cách chủng ngừa
Khoảng một tuần trước đây, tại Melbourne đã bùng phát một trận dịch sởi, với 14 người theo báo cáo là bị nhiễm bệnh, trong đó có cả trẻ em và người lớn. Vậy bệnh sởi là gì và làm sao để phòng ngừa căn bệnh này?
Theo bộ tài liệu y khoa của bệnh viện Auburn, Sydney, bệnh sởi là một loại bệnh siêu vi có thể gây ra những biến chứng trầm trọng. Trước năm 1966, bệnh sởi rất thường xảy ra ở trẻ em. Nhưng ngày nay, nhờ chủng ngừa mà bệnh sởi hiếm khi xảy ra tại Úc.
Những triệu chứng giai đoạn đầu của bệnh sởi bao gồm: sốt, mệt mỏi, ho, sổ mũi, mắt bị đỏ và đau, và cảm thấy người không khỏe. Một vài ngày sau đó người bệnh sẽ bị nổi ban, bắt đầu ở mặt, và lan dần xuống cơ thể trong vòng 4-7 ngày.
Đặc biệt, bệnh sởi có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng. Có đến 1 trong 3 người mắc bệnh sởi bị biến chứng thành viêm tai, tiêu chảy và viêm phổi, đến mức phải nhập viện. Và cứ 1.000 người bị bệnh Sởi thì có khoảng một người bị viêm não.
Vậy bệnh sởi lây lan bằng cách nào?
Bệnh sởi thường lây lan khi người ta hít nhằm siêu vi khuẩn bệnh sởi do người bệnh đang trong thời kỳ truyền nhiễm hắt hơi bắn ra không khí.
Sởi là một trong những bệnh dễ lây lan nhất trong tất cả những bệnh của loài người. Chỉ cần có mặt chung trong phòng với người bị sởi cũng có thể bị lây bệnh này.
Người bị sởi thường hay lây lan bệnh chỉ ngay trước lúc những triệu chứng bắt đầu xuất hiện cho đến 4 ngày sau khi nổi ban. Thông thường, thời gian từ khi nhiễm bệnh cho đến khi thực sự bị bệnh là vào khoảng 10 ngày. Người bệnh thường nổi ban vào khoảng 14 ngày sau khi nhiễm bệnh.
Ai dễ có nguy cơ bị mắc bệnh sởi?
Trước năm 1966 thì sởi là một căn bệnh phổ biến, do đó, đa số người sinh trước năm này đều được miễn nhiễm với bệnh Sởi.
Những người dễ có nguy cơ mắc bệnh sởi bao gồm:
- người sinh trong năm 1966 hay sau đó, chưa bao giờ bị Sởi và chưa được chủng ngừa hai liều thuốc chủng Bệnh Sởi-Quai Bị-Sởi Đức (MMR) từ sau khi được 12 tháng tuổi.
- người có hệ miễn dịch yếu (chẳng hạn như đang được hóa trị hoặc xạ trị bệnh ung thư hay người uống thuốc steroid liều mạnh) dù trước đây đã được chủng ngừa đầy đủ hoặc đã bị bệnh Sởi.
- người chưa miễn nhiễm và người đi du lịch nước ngoài.
Vậy làm sao để ngừa bệnh sởi?
Biện pháp ngừa bệnh sởi tốt nhất là chủng ngừa bằng hai liều thuốc chủng MMR. Thuốc chủng này sẽ ngừa bệnh sởi, cũng như bệnh Quai Bị và Sởi Đức.
Trẻ em nên được chủng ngừa thuốc chủng MMR, liều đầu lúc 12 tháng tuổi và liều thứ hai lúc 4 tuổi.
Bất cứ người nào sinh trong năm 1966 hay sau đó và người chưa bao giờ bị Sởi hoặc chủng ngừa thuốc chủng MMR nên bảo đảm mình được chủng ngừa hai liều thuốc chủng MMR cách nhau ít nhất bốn tuần lễ.
Đặc biệt, thuốc chủng này có thể được chủng ngừa nhiều hơn hai lần mà vẫn an toàn, do đó, nếu quý vị không chắc mình đã được chủng ngừa hay chưa thì nên đi chủng ngừa.
Người bị Sởi nên ở nhà cho đến khi bệnh không còn truyền nhiễm nữa (có nghĩa là cho đến 4 ngày sau khi đã nổi ban).
Đối với người chưa miễn nhiễm và đã tiếp xúc người bị sởi, đôi khi vẫn có thể kịp ngừa bệnh bằng cách chủng ngừa thuốc chủng MMR trong vòng 3 ngày hoặc với immunoglobulin trong vòng 7 ngày sau khi đã nhiễm siêu vi.
Bệnh sởi được chẩn đoán bằng cách nào?
Khi cảm thấy người không khỏe, bị ho, sổ mũi hoặc đau mắt và bị sốt, sau đó nổi ban, quý vị có thể đã bị sởi.
Khi nghi ngờ bị bệnh sởi, quý vị nên thử máu và lấy mẫu xét nghiệm từ mũi, cổ họng và nước tiểu để xác định bệnh. Xác định bệnh là điều quan trọng vì nhờ đó hệ thống y tế công cộng có thể nhanh chóng tìm ra những người khác dễ có nguy cơ bị bệnh Sởi.
Bệnh được chữa trị như thế nào?
Hiện nay không có cách điều trị riêng biệt đối với bệnh sởi. Bình thường, người bị sởi nên nghỉ ngơi, uống thật nhiều nước và uống thuốc paracetamol để giảm sốt.
Trong lúc người bệnh sởi đang trong thời kỳ truyền nhiễm, điều quan trọng là họ ở nhà để tránh lây lan bệnh cho người khác.
Tóm lại:
Bệnh sởi là loại bệnh nặng và dễ lây lan qua không khí. Chủng ngừa là cách thức hiệu quả để ngăn ngừa bệnh này. Tất cả trẻ em và người lớn sinh trong năm 1966 hoặc sau đó nên được chủng ngừa 2 liều thuốc chủng MMR nếu chưa miễn nhiễm.
2. Vai trò của bữa ăn sáng và những món điểm tâm có lợi cho sức khỏe
Đăng Trình: Hiện có mặt trong phòng thu là Đăng Trình và Kim Anh. Xin chào Kim Anh.
Kim Anh: Xin chào quý thính giả và chào Đăng Trình.
Đăng Trình: Hôm nay chúng ta sẽ mạn đàm về vấn đề bữa sáng và các lựa chọn điểm tâm tại Úc nhé. Kim Anh biết không, giới y học trước đây vẫn hay lưu truyền một câu nói là,
"Hãy ăn sáng như một vị vua, ăn trưa như một nhà quý tộc, và ăn tối như một kẻ ăn mày."
Thế nhưng Đăng Trình cảm thấy rất khó để tuân theo câu châm ngôn này tại Úc, khi mà nhà hàng nào cũng mở cửa rất trễ, và hầu như chỉ có quanh quẩn những món Tây như trứng tráng và thịt ba rọi, sữa chua, bột ngũ cốc.
Kim Anh: Đúng vậy, lúc vừa qua Úc thì Kim Anh cũng cảm thấy rất khó khăn để thích nghi với thói quen ăn sáng tại đây. Nhớ tới Việt Nam thì lúc nào mở mắt ra ngõ cũng có nào là phở, bánh cuốn, bánh mì, xôi, hủ tíu, bún, miến, thôi thìđủ món ngon lành và chắc bụng. Đã vậy ở Việt Nam còn có thể nhâm nhi ly cà phê sáng vàđọc báo, trong khi ởÚc thì sáng nào cũng phải vội vàng bắt cho kịp chuyến tàu.
Đăng Trình: Kim Anh và quý vị biết không, một bữa sáng đủ chất sẽ đem lại rất nhiều ích lợi về mặt sức khoẻ cũng như hiệu quả cao trong công việc. Trong khi ngủ, cơ thể đã tiêu hóa bữa ăn tối hôm trước và rất cần nhiều năng lượng vào buổi sáng hôm sau.
Nếu không ăn sáng, cơ thể không đủ năng lượng, tinh thần uể oải, não bộ trì trệ khiến chúng ta cảm thấy căng thẳng. Bữa sáng lành mạnh giúp thay đổi tâm trạng và làm việc hiệu quả hơn.
Một nghiên cứu vào năm ngoái đăng trên nhật trình Herald Sun cho biết, nếu trẻ em mà bỏ bữa sáng thì khả năng chúng cảm thấy cáu bẳn tại trường sẽ tăng gấp đôi -- người ta gọi đó là "hangry", tức ghép giữa chữ hungry (đói bụng) và angry (tức giận).
Kim Anh: Đúng rồi, bữa nào không ăn sáng là Kim Anh cảm thấy bứt rứt khó chịu lắm. Mà Kim Anh cũng được biết là một bữa ăn sáng lành mạnh giúp chúng ta kiểm soát được trọng lượng. Một nghiên cứu gần đây cho thấy những phụ nữ bỏ qua bữa sáng thường tích tụ chất béo nhiều hơn so với người ăn sáng đầy đủđó.
Đăng Trình: Bên cạnh đó thì bữa sáng còn giúp điều chỉnh đường huyết, tăng cường hệ miễn dịch và hoạt động của tuyến giáp nữa.
Bởi vậy mà bữa sáng cần đủ chất đạm, đường bột, chất béo, sinh tố và khoáng chất để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho ngày mới, và còn phải dễ ăn, dễ tiêu hóa nữa.
Thế nên Hiệp hội các Nhà dinh dưỡng tại Úc mới gợi ý một số món điểm tâm đơn giản như: một tô ngũ cốc nguyên hạt trộn với sữa tách béo và trái cây tươi; hoặc trứng tráng, bánh mì ngũ cốc và cà chua; hoặc nếu vội thì có thể xay sinh tố với trái cây và sữa chua ít béo.
Kim Anh: Ngoài ra, quý vị cũng nên tránh các thực phẩm có nhiều dầu mỡ; và các thức ăn thừa từ hôm trước, đặc biệt là rau vì có thể sản sinh các chất không có lợi cho cơ thể do để qua đêm. Nếu quý vị dùng các thực phẩm khô như bánh mì, xôi… thì nên uống nhiều nước trái cây, vì lúc này dạ dày đang thiếu nước nên sẽ không có lợi cho việc tiêu hoá.
Đăng Trình: Vâng, tóm lại thì trong ba bữa ăn trong ngày, bữa sáng là quan trọng nhất vì nó giúp quý vị hoàn toàn tỉnh táo và tràn đầy năng lượng. Dù là người đang trong chế độ ăn giảm cân, quý vị cũng cần phải có bữa ăn sáng vì năng lượng từ bữa ăn sáng thường sẽ được sử dụng hết chứ không tích luỹ trong cơ thể như năng lượng từ những bữa ăn chiều tối. Cách ăn hợp lý nhất là ăn đầy đủ vào buổi sáng, vừa phải vào buổi trưa, và ăn ít trong bữa tối.
3. Cách chẩn đoán và điều trị miễn phí bệnh tâm thần tại Úc
Bệnh tâm thần là căn bệnh phổ biến thứ 3 tại Úc, sau ung thư và bệnh tim mạch. Mỗi năm có khoảng 4 triệu người Úc bị chẩn đoán có các triệu chứng tâm thần.
Thế nhưng các cộng đồng đa ngôn ngữ và người nhập cư lại rất ít sử dụng các dịch vụ sức khỏe tâm thần, do thiếu hiểu biết về hệ thống y tế Úc, do rào cản ngôn ngữ hoặc những cấm kỵ trong văn hóa.
Giáo sư Harry Minas đến từ Đại học Melbourne cho biết:
"Một ví dụ dễ thấy nhất là sự thiếu hụt thông dịch viên, gây khó khăn trong giao tiếp đối với những bệnh nhân không rành tiếng Anh. Và điều đó có thể tạo nên rào cản cho việc trợ giúp sức khỏe tâm thần, cũng như phẩm chất của quá trình điều trị bệnh tâm thần khi có vấn đề trong giao tiếp."
Ông cũng cho hay, tín ngưỡng tôn giáo và văn hóa cũng khiến nhiều người e dè.
"Mức độ kỳ thị và bôi nhọ bệnh nhân tâm thần có thể rất cao trong một số cộng đồng. Một số gia đình cũng khá dè dặt khi thừa nhận có một thành viên trong gia đình có vấn đề về tâm thần, bởi họ lo ngại các hậu quả không hay. Bởi thế nên họ thường giữ các vấn đề đó trong lòng, và rất miễn cưỡng khi tìm kiếm sự trợ giúp về sức khỏe tâm thần."
Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân cũng không biết tìm kiếm trợ giúp về sức khỏe tâm thần tại đâu.
Giáo sư Minas nói, mặc dù đã có nhiều thông tin phổ biến về hệ thống y tế cộng đồng, các thông tin này lại rất khan hiếm trong các ngôn ngữ ngoài tiếng Anh. Ông gợi ý bệnh nhân nên tìm đến bác sĩ gia đình để xin trợ giúp đầu tiên.
"Các bác sĩ hiện nay được huấn luyện chuyên môn về sức khỏe tâm thần tốt hơn là hồi 10 hay 20 năm về trước. Rất nhiều người trong số họ đã tiếp tục học thêm về việc chẩn đoán và điều trị những bệnh tâm thần phổ biến, chẳng hạn như trầm cảm và lo âu. Và thường thì các vấn đề tâm thần có thể được điều trị hiệu quả ở cấp độ bác sĩ gia đình."
Các bác sĩ gia đình có thể hỗ trợ, tư vấn sơ lược và kê toa thuốc cho bệnh nhân tâm thần.
Họ cũng có thể xây dựng phác đồ điều trị bệnh tâm thần (Mental Health Treatment Plan) để quý vị xin hỗ trợ từ Medicare cho 10 loại bệnh tâm lý. Điều đó cũng có nghĩa là quý vị không phải trả tiền trước khi điều trị.
Nếu quý vị gặp khó khăn trong việc tìm kiếm những hỗ trợ về sức khỏe tâm thần, hãy làm theo 3 bước đơn giản sau:
1. Đến gặp bác sĩ gia đình để đánh giá bệnh tình. Bác sĩ sẽ chuẩn bị phác đồ điều trị bệnh tâm thần cho quý vị. Quý vị có thể xin hỗ trợ tài chính từ Medicare cho tối đa 10 lần thăm khám bác sĩ gia đình mỗi năm.
2. Khi đã có phác đồ điều trị, quý vị sẽđược giới thiệu tới những trung tâm điều trị sức khỏe tâm thần, hoặc bác sĩ tâm thần, được chấp thuận bởi Medicare.
3. Sau 6 buổi điều trị đầu tiên, tùy theo nhu cầu sức khỏe, quý vị có thể quay lại bác sĩ gia đình để xin thư giới thiệu cho 4 buổi điều trị kế tiếp nếu cần.
Chương trình dành cho mọi chủ thẻ Medicare, và không bao gồm mất trí nhớ, mê sảng, rối loạn sử dụng thuốc lá và chậm phát triển tâm thần.
Để tìm hiểu thêm thông tin, quý vị có thể liên lạc Medicare Australia tại số điện thoại 132 011 hoặc trang web: www.medicareaustralia.gov.au
