"Đây là một thời khắc lịch sử — liên minh mới đầu tiên của Úc trong 70 năm qua. Hôm nay, với việc ký kết Hiệp ước Puk Puk, Hiệp ước Phòng thủ chung giữa Papua New Guinea và Úc, chúng ta cam kết bảo vệ và định hình tương lai cùng nhau."
Hiệp ước Pukpuk, được đặt theo từ địa phương nghĩa là cá sấu, bao gồm một hiệp ước phòng thủ chung cam kết hai nước sẽ hỗ trợ nhau trong trường hợp một bên bị tấn công vũ trang.
READ MORE
SBS Việt ngữ
Thủ tướng Anthony Albanese nhấn mạnh việc nâng cấp quan hệ giữa Úc và Papua New Guinea hôm thứ Hai, cho rằng hai quốc gia nay đã gắn bó “như những người hàng xóm, những người bạn, và giờ là đồng minh”.
Liên minh bình đẳng này phản ánh cam kết chung của chúng ta về một khu vực an ninh và ổn định hơn. Trên hết, nó được xây dựng trên tình hữu nghị giữa hai dân tộc.Anthony Albanese
Sự ấm áp này được phản ánh bởi Thủ tướng PNG James Marape, người gọi ông Albanese là “người anh em, người bạn của tôi”.
Ông Marape nói rằng Úc là đối tác an ninh được PNG lựa chọn, nhấn mạnh rằng dù công dân PNG sẽ có cơ hội phục vụ trong Lực lượng Quốc phòng Úc (ADF), đây là một “hiệp ước vì hòa bình, chứ không phải chiến tranh”.
“Hiệp ước này không được hình thành vì địa chính trị hay lý do nào khác, mà xuất phát từ địa lý, lịch sử, và thực tế lâu dài của khu vực mà chúng ta cùng chia sẻ,” ông nói.
Kể từ khi PNG giành độc lập khỏi Úc năm 1975, Úc đã hỗ trợ quốc gia này trong đào tạo, xây dựng cơ sở hạ tầng và tài trợ quốc phòng.
Hiệp ước mới sẽ nâng tầm cam kết này, tăng cường hợp tác quân sự, tham vấn thường xuyên, đầu tư hiện đại hóa lực lượng quốc phòng PNG, và mở đường cho tới 10.000 công dân PNG có thể phục vụ trong ADF.
Hiệp ước cũng đưa ra nghĩa vụ hỗ trợ lẫn nhau nếu một bên bị tấn công, với Điều 4 cam kết hai quốc gia sẽ “hành động để đối phó với mối nguy chung.”
Chuyên gia Jennifer Parker, thuộc Trường An ninh Quốc gia Đại học Quốc gia Úc, cho biết điều này là “rất đáng chú ý.”
“Điều khoản như vậy không xuất hiện trong nhiều hiệp định mà Úc có với các quốc gia khác,” bà nói với SBS News.
Hiệp ước duy nhất khác có cam kết quân sự tương tự là ANZUS, được ký năm 1951 giữa Úc, New Zealand và Mỹ.
Hiệp ước ANZUS từng được Thủ tướng John Howard viện dẫn sau vụ khủng bố 11/9 năm 2001, khi Úc điều quân tham chiến tại Afghanistan.
Hiệp ước với PNG có ý nghĩa gì?
Bà Parker cho biết, việc Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng tại Thái Bình Dương đã “tạo ra một khu vực cạnh tranh”, và hiệp ước này cho thấy Úc là đối tác an ninh được PNG tin tưởng lựa chọn
“Khả năng lực lượng Úc hoạt động từ PNG, và việc binh sĩ hai nước có thể hợp tác chặt chẽ hơn, sẽ đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ an ninh của Úc,” bà nói.
Ian Kemish, giảng viên Đại học Queensland, nhớ lại lực lượng Úc và PNG từng cùng chiến đấu trong Trận Milne Bay năm 1942 chống lại quân Nhật, nhấn mạnh tầm quan trọng địa lý của PNG.
“Vì PNG là nước láng giềng phía Bắc, nó chính là tuyến phòng thủ phía Bắc – nơi chiến tranh từng tiến gần nhất đến Úc,” ông nói.
Ông Kemish, nguyên Cao ủy Úc tại PNG, cho biết ưu tiên của PNG bao gồm “hỗ trợ an ninh, củng cố ổn định khu vực... cùng nhiều chương trình huấn luyện và trang bị.”
Oliver Nobetau, Giám đốc Dự án Mạng lưới Úc–Papua New Guinea thuộc Viện Lowy, nói rằng đây là một cột mốc quan trọng đối với PNG, quốc gia đã “thận trọng” trong việc nâng cấp hợp tác quân sự trong nhiều năm.
Quyết định này mất 5 năm để đạt được — PNG đã nhìn nhận rõ hạn chế của mình trong việc bảo vệ chủ quyền và đóng góp cho khu vực, và họ kết luận rằng Úc là đối tác có thể tin tưởng.Oliver Nobetau
Ông nói với SBS News.
Nhưng liệu Hiệp ước Pukpuk có phải là mối đe dọa đối với Trung Quốc?
Cựu chỉ huy quân đội PNG Jerry Singirok chỉ trích hiệp ước, cho rằng PNG đang trở thành “quân cờ” trong cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc.
Đây là một chiến lược rất tinh vi, sử dụng Úc như đại diện cho Mỹ — quốc gia có lợi ích toàn cầu liên quan đến mối đe dọa từ phương Bắc, tức Trung Quốc,” ông nói với chương trình Pacific Waves của Radio NZ, đồng thời kêu gọi thận trọng.
Tuy nhiên, bà Parker cho rằng động thái này “không nên được coi là mối đe dọa đối với Trung Quốc.”
“Khu vực này vốn là nơi Úc có mối quan hệ an ninh tự nhiên trong nhiều năm qua,” bà nói.
Ông Kemish giải thích rằng Úc và Trung Quốc đóng vai trò khác nhau ở Thái Bình Dương.
“Trung Quốc chưa bao giờ thể hiện ý định đóng vai trò như Úc — về phát triển, hỗ trợ tài chính hay viện trợ nhân đạo. So với Úc và nhiều quốc gia khác, đóng góp của Trung Quốc là rất khiêm tốn,” ông nói.
Ông cũng nhấn mạnh rằng dù mối quan hệ với Trung Quốc “không phải không có vấn đề”, nhưng vẫn “vững mạnh và ổn định”, và việc ký kết hiệp ước này chắc chắn không khiến Bắc Kinh bất ngờ.
“Có thể họ không mong muốn điều đó, nhưng tôi không nghĩ đây là một cú sốc lớn.”
