Cách thủ đô Jakarta đầy bụi bặm và kẹt xe, chưa đầy hai giờ đi phà, sẽ đến đảo Pari, dường như đẹp đến mức khó tin.
Thủ đô Indonesia với 10 triệu dân, giờ chỉ còn lại 1.500 người.
Trẻ em cả ngày, nô đùa chân trần trên những bãi biển cát trắng, trong khi làn nước biển xanh ngọc lam trong vắt vỗ về.
Rồi bạn sẽ thấy, những chiếc xích đu và bàn ăn dã ngoại nhô lên khỏi mặt nước.
Arif Pujianto sống cách biển khoảng 50 mét, trừ khi thủy triều lên cao.
“Khi thủy triều lên cao, hoặc gây lũ lụt, nước tràn thẳng vào nhà, ngập đến tận đây. Bạn vẫn có thể nhìn thấy những dấu vết. Khi thủy triều dâng, nước tràn vào đây, để lại tất cả những thiệt hại này, làm mọi thứ mục nát và đổ nát”, Arif Pujianto.
Người dân địa phương cho biết, cuộc sống trên hòn đảo này đã ổn định qua nhiều thế hệ, nhưng trong thập niên qua, nó đã trải qua một sự thay đổi mạnh mẽ.
Khắp bờ biển, những công trình từng nằm trên đất liền, giờ đây đã bị ngập vĩnh viễn.
Các nhà môi trường đang theo dõi đảo Pari cho biết, 11% diện tích đã bị biển nhấn chìm, một số người dự đoán toàn bộ hòn đảo sẽ chìm dưới nước, vào năm 2050.
Nếu điều đó xảy ra, những người dân địa phương như Pujianto cho biết, họ sẽ không còn nơi nào để đi.
“Vâng, đây là hòn đảo của tôi, nơi tôi đã sống từ khi còn nhỏ. Người ta dự đoán rằng, đến năm 2030 hoặc 2040, sẽ có thêm nhiều hòn đảo nhỏ bị chìm ,hoặc biến mất. Vì vậy, không phải không có khả năng những hòn đảo có người ở, cũng có thể bị chìm, hoặc bị hư hại quá mức, đến mức không thể sinh sống được, nếu điều đó xảy ra, mà tôi thực sự hy vọng là không. Đó là lý do tại sao tôi đã đệ đơn kiện này”, Arif Pujianto.
Thật khó để nêu tên một nơi nào, ít góp phần vào biến đổi khí hậu do con người gây ra, hơn đảo Pari.
Không có một chiếc xe hơi nào trên đảo, cộng đồng này tự trồng trọt và đánh bắt phần lớn lương thực, họ thậm chí còn trồng hàng ngàn cây ngập mặn, hấp thụ carbon dọc theo bờ biển, để bảo vệ nó khỏi bị xói mòn thêm.
Tuy nhiên, đây lại là một trong những nơi ở Indonesia, chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu.
Thủy triều dâng cao đã phá hủy nhà cửa, nước biển ấm lên đã phá hủy các trang trại rong biển từng sinh lời, và thời tiết thay đổi nhanh chóng, khiến hoạt động đánh bắt cá, phần lớn trở nên thua lỗ.
Cộng đồng hiện đang yêu cầu bồi thường thiệt hại, sau khi khởi kiện tập đoàn xi măng khổng lồ của Thụy Sĩ có tên là Holcim, về lượng khí thải carbon lịch sử của công ty này.
Người nông dân trồng rong biển Ibu Asmania, là một trong bốn nguyên đơn.
“Không phải chúng tôi đột nhiên quyết định kiện Holcim. Chúng tôi đã nghiên cứu vấn đề này rất lâu, trước khi chọn Holcim, bởi vì lượng khí thải của họ nằm trong số những công ty, có lượng khí thải cao nhất thế giới. Hiện tượng nóng lên mà chúng ta đang cảm nhận hiện nay, là do lượng khí thải khổng lồ mà họ đã thải ra, từ những năm 1950”, Ibu Asmania.
Được biết ngành công nghiệp xi măng, chiếm khoảng 8% lượng khí thải carbon toàn cầu hàng năm, chủ yếu là do nhiệt độ cực cao cần thiết để sản xuất clinker, một trong những thành phần chính của xi măng.
Holcim là công ty lớn nhất trong ngành, với giá trị tài sản hơn 75 tỷ đô la.
Asmania và các nguyên đơn khác, đang yêu cầu bồi thường khoảng 6.800 đô la mỗi bên, lập luận rằng Holcim chịu trách nhiệm cho 0,42% tổng lượng khí thải toàn cầu, kể từ năm 1950 và do đó phải bồi thường cho cùng một tỷ lệ thiệt hại, gây ra cho Đảo Pari.
“Điều chúng tôi yêu cầu trước tiên, là Holcim cắt giảm lượng khí thải, và thứ hai là khắc phục thiệt hại môi trường trên đảo Pari, thông qua việc phục hồi, giảm thiểu thiên tai, trồng lại rừng ngập mặn và xây dựng các đê chắn sóng. Điều này có nghĩa là, biển của chúng ta có thể phục hồi, cá có thể quay trở lại và toàn bộ hệ sinh thái, có thể được hồi sinh”, Edi Mulyono .
Asmania và chồng bà, Sartono, đã điều hành một trang trại rong biển nhỏ, ngay ngoài khơi Đảo Pari trong 20 năm.
Hầu như mọi gia đình trên đảo đều từng nuôi rong biển, nhưng hiện nay bà cho biết, chỉ còn năm gia đình vẫn đang nuôi rong biển.
Nhiệt độ nước biển tăng cao, đang làm bạc màu mùa màng của họ, khiến chúng phần lớn không thể thu hoạch được.
Nguồn thu nhập chính khác của cộng đồng là đánh bắt cá, cũng không thoát khỏi tác động của biến đổi khí hậu.
Bang Bobby là một nguyên đơn khác, trong vụ kiện Holcim.
Anh nhớ lần đầu tiên ra khơi cùng bố mẹ vào năm thứ năm học tiểu học.
Giờ đã 53 tuổi, anh cho biết mình đã đánh bắt cá ở vùng biển ngoài khơi đảo Pari kể từ đó.
“Hồi đó, chúng tôi vẫn có thể dự đoán được mùa, bao gồm cả hướng gió từng tháng. Ngày xưa, vào những cơn gió đông khoảng tháng 8, chúng tôi thường đánh bắt được cá thu ngừ, cá thu và cá nục. Sau đó, khi chuyển mùa sang gió tây, vào khoảng tháng 3 hoặc tháng 4, chúng tôi thường đánh bắt được cá thu Tây Ban Nha, cá ngừ con và nhiều loại khác. Giờ đây, dù đã có kinh nghiệm, chúng tôi không thể dự đoán được thiên nhiên nữa, mọi dự báo đều hoàn toàn sai lệch”, Bang Bobby.
Ông cho biết, quần thể cá đã suy giảm trên khắp hòn đảo, điều này có nghĩa là ngư dân địa phương phải đi xa hơn ra khơi, để đánh bắt cá hàng ngày.
Trong mùa mưa kéo dài tám tháng của khu vực, khi những cơn bão bất ngờ và dữ dội xảy ra, họ thường phải quay trở lại, trước khi bắt được bất cứ thứ gì.
Sự chênh lệch thu nhập của Bobby rất đáng kể, anh từng kiếm được khoảng 500-600 đô la mỗi tháng, nhưng giờ đây, anh nói rằng mình may mắn, khi kiếm được 150 đô la.
“Đây là điều chúng ta phải làm. Mặc dù Đảo Pari nằm rất xa các nhà máy của Holcim, nhưng khí thải mà họ thải ra, đã gây ra biến đổi khí hậu và ảnh hưởng đến chúng ta ngày nay. Hãy tưởng tượng một cái ao lớn chứa đầy nước, chỉ cần thả một viên đá nhỏ vào đó, nó vẫn tạo ra những gợn sóng lan tỏa khắp nơi. Khí thải cũng vậy. Bạn không thể nhìn thấy chúng bằng mắt thường, nhưng tác động của chúng là có thật và chúng ta có thể cảm nhận được”, Bang Bobby.
Được biết chưa từng có cộng đồng nào, kiện thành công một tập đoàn ở lục địa khác, về lượng khí thải carbon của họ.
Một nông dân Peru đã dành gần một thập niên, để cố gắng khởi kiện tập đoàn năng lượng khổng lồ của Đức là RWE, với lý do khí thải carbon của tập đoàn này, đã góp phần gây ra lũ lụt băng hà ở quê nhà ông, nhưng tòa án đã bác bỏ đơn kiện của ông nầy vào tháng Năm.
Còn Mas Bagus từ Diễn đàn Môi trường Indonesia, đơn vị đang hỗ trợ cộng đồng Đảo Pari trong vụ kiện, cho biết nếu thành công, vụ kiện có thể tạo ra tiền lệ quan trọng cho các cộng đồng khác, đang tìm kiếm công lý về khí hậu.
“Chúng tôi biết rằng khí thải và do đó là cuộc khủng hoảng khí hậu, không thể bị giới hạn trong phạm vi hành chính. Chúng góp phần gây ra những tác động ở những khu vực xa hơn nhiều, so với nơi chúng được tạo ra. Tất nhiên, các tập đoàn khác cũng phải chịu trách nhiệm. Chúng tôi kêu gọi các bên khác cùng làm như vậy. Hôm nay là Holcim, ngày mai có thể là các công ty khác, cũng phải chịu trách nhiệm”, .Mas Bagus
Các nguyên đơn ở Đảo Pari đã đến Thụy Sĩ vào tháng 9, để trình bày vụ việc và hiện đang chờ quyết định của tòa án về việc ,có nên xem xét đơn khiếu nại của họ hay không.
Trong một tuyên bố với SBS News, người phát ngôn của Holcim cho biết, "Theo quan điểm của chúng tôi, câu hỏi ai được phép thải ra bao nhiêu CO2, là vấn đề của cơ quan lập pháp, chứ không phải của tòa án dân sự... Chúng tôi đang chờ đợi quyết định của tòa án, nhưng bất kể kết quả thế nào, Holcim vẫn cam kết hoàn toàn đạt được mức phát thải ròng bằng 0, vào năm 2050”.
Đến lúc đó, người dân Đảo Pari lo sợ rằng, sẽ quá muộn.
Edi Mulyono là nguyên đơn thứ tư và cũng là nguyên đơn cuối cùng, trong vụ kiện chống lại Holcim, nói rằng ông làm điều này vì con cái mình.
“Tôi không biết mình sẽ sống được bao lâu; có thể tôi sẽ chết ngày mai, nhưng tôi có ba đứa con; đứa lớn nhất đang học trung học, đứa nhỏ nhất vẫn đang học mẫu giáo. Điều tôi lo sợ nhất là điều gì sẽ xảy ra, khi các con tôi lớn lên và có con riêng. Chúng sẽ sống ở đâu, nếu hòn đảo này tiếp tục bị xói mòn và biến mất, do xói mòn bờ biển và lũ lụt do thủy triều? Đó là điều tôi luôn trăn trở. Đó là lý do tại sao tôi vẫn đang làm mọi cách, để bảo vệ hòn đảo này khỏi bị chìm”, Edi Mulyono.
READ MORE
SBS Việt ngữ
