Xúc động trước một loạt các vụ tự tử xảy ra trong cộng đồng, họ cho biết nay là lúc phá vỡ sự yên lặng về chuyện sức khỏe tâm thần.
James Luak 23 tuổi lớn lên tại khu ngoại ô Dandenong ở Melbourne, với ký ức về tuổi thiếu niên của em thật cay đắng.
Nhiều bạn thân từ lúc thiếu thời, nay không còn nữa.
Lần đầu tiên em mất người bạn thân nhất, là vào năm 2007.
“Ông ta là anh của tôi, anh lâm bệnh và bắt đầu hướng đến các vấn đề tâm thần".
"Anh uống rượu thường xuyên, rồi hút thuốc nữa, chẳng ai khuyên bảo gì được".
"Gia đình chẳng hiểu rằng chúng tôi những người da đen có thể lâm vào tình trạng trầm cảm”, James Luak.
Luak di cư đến Úc vào lúc còn là một đứa bé.
Gia đình em lánh nạn chiến tranh và những khổ nạn tại Nam Sudan, cũng giống như những người cùng thế hệ, thì hầu hết trí nhớ của em là tại Melbourne.
“Vâng, ngay tại Dandenong nơi tôi lớn lên. Khi tôi mất đi người bạn thân, chuyện đó gây kinh ngạc nơi tôi và đó là lần đầu tiên tôi thấy được cái chết".
"Tôi đến đây lúc còn nhỏ, không trải qua thời kỳ chiến tranh và mọi thứ khổ đau, thế nhưng khi tôi hiểu được có những thứ trong đời sống mà chúng ta cần quan tâm đến nhiều, chúng ta là con người và chẳng ai có thể miễn được những chuyện đó”, James Luak.
Em cho biết vấn đề tự tử trở nên thông thường một cách đáng sợ trong số bạn bè và trong cộng đồng nói chung, con cái của những người tỵ nạn Nam Sudan đến đây để tìm một cuộc sống an bình khỏi ảnh hưởng cùa chiến tranh.
“Tôi mất khá nhiều những bạn thân từ hồi nhỏ, có đến 7 người tất cả. Hai chết do tai nạn xe cộ, còn 5 người khác là do trầm cảm".
"Chúng tôi không hề xem đó là một vấn đề lớn, thế nhưng nay thì những vụ tự tử đang xảy ra, tôi nghĩ đó là sự cảnh tỉnh cho toàn cộng đồng, để quan tâm đến chuyện nầy một cách nghiêm trọng”, James Luak.
Em mất một người bạn thân khác hồi tháng rồi.
“Đó là một trong những đứa khỏe mạnh cùng trang lứa khi tôi lớn lên, khỏe mạnh về thể xác lẫn tinh thần".
"Tôi không thể tin được rằng có những thứ như vậy xảy đến cho hắn ta. Tang lễ của hắn diễn ra hồi thứ bảy vừa qua”, James Luak.
Trong khi đó, ông David Jock một nhân viên phụ trách vấn đề thanh niên có trụ sở tại Adelaide nói rằng, vấn đề tự tử và tâm thần nói chung, ít được nói đến trong cộng đồng Nam Sudan.
“Vào giai đoạn nầy trong văn hóa của chúng tôi, thì vấn đề tâm thần là điều cấm kỵ khi bàn đến, quí vị không được nói tới chuyện đó".
"Vì vậy không có nhiều người hiểu biết về vấn đề đang phải đối diện về sự lo lắng, về trầm cảm nữa”, David Jock.
Thế nhưng tại văn phòng nhỏ tại Dandenong, khoảng nửa tá những người trẻ thuộc cộng đồng địa phương Nam Sudan đã gặp gỡ để tìm ra cách thay đổi chuyện nầy.
Hầu hết họ ở trong hạn tuổi đầu 20 và quá chán nản khi mất đi các bạn thân.
Hầu hết chưa bao giờ nói chuyện công khai về sức khỏe tâm thần và tự tử trước đây.
Họ muốn động não và nói đến những vấn đề đằng sau hiện tượng nầy, họ cho biết trong ngôn ngữ Dinka, không có từ ngữ về trầm cảm.
Họ cũng cho biết thật khó khăn để nêu vấn đề nói trên với cha mẹ, vốn trải qua các trường hợp khác biệt với họ khi lớn lên, đặc biệt đánh dấu bằng chiến tranh và các thảm kịch.
Đây là cô Jackie Tut.
“Hiện có sự nghi ngờ về chuyện trầm cảm, khi những đứa trẻ cảm thấy chuyện nầy là không hề có, tương tự như cha mẹ chúng".
"Do quí vị biết rõ cha mẹ chúng đã trải qua những điều tệ hại hơn nữa về các chuyện trong đời, họ không nghĩ chuyện nầy là có giá trị".
"Và tôi không nghĩ chuyện trầm cảm là có thực, thì làm sao tôi có thể nói với quí vị về chuyện đó được”, Jackei Tut.
“Thực sự tôi chẳng muốn tham dự bất cứ một tang lễ nào nữa thuộc cộng đồng Nam Sudan, chúng tôi cần được giúp đỡ, cần có một cách thức để đối phó với chuyện nầy và chúng tôi cũng cần có tài nguyên để có thể xử dụng”, Nikki Deng.
Một phụ nữ khác là Jessica Oyay nói về những người trẻ lớn lên, bị kẹt giữa hai nền văn hóa và không cảm thấy hoàn toàn thuộc về mộtm trong hai nền văn hóa nào cả.
“Tôi sinh ra ở đây và mặc dù tôi đi học với rất nhiều đứa trẻ khác, nhưng tôi chẳng phải là đứa trẻ da trắng, tôi vẫn có quan niệm về tâm thần là chuyện xa lạ".
"Tôi cũng cảm thấy các bậc cha mẹ chẳng hiểu được chuyện cần thiết nầy nữa”, Jessica Oyay.
Rồi họ bị thất nghiệp, cô Kush Kuiy cho biết những người trẻ đặc biệt phấn đấu tìm việc làm, ngay cả với những người có trình độ học vấn, chuyện nầy có thể làm băng hoại ý chí muốn tự lập của họ.
“Thất nghiệp là một yếu tố và rõ ràng là như vậy, nếu chúng ta nhìn nó trên một bình diện rộng lớn".
"Nó cũng giống như một tình cảm sâu xa về chuyện chẳng thích hợp trong xã hội, khi tôi chẳng đủ giỏi giang để tìm ra một công việc”, Kush Kuiy.
Thế rồi giới truyền thông đề cập đến các băng đảng được gọi là Nam Sudan, cùng với một số bình luận tiêu cực của một số chính trị gia nổi tiếng.
Em Titan Debiriroun nói rằng hình thức kỳ thị hiện ảnh hưởng toàn thể cộng đồng của em.
“Đúng 100 phần trăm, tôi không nghĩ là quí vị có thể tranh luận rằng họ chẳng có chuyện phân biệt".
"Khi cảm thấy đa số có một nhận thức nhất định về việc anh là ai, đó là chuyện bất công và không công bằng, rõ ràng có một hậu quả lên chính sức khỏe của bạn nói chung”, Titan Debiriroun.
Lắng nghe mọi chuyện là bà mẹ có 5 con, nhân viên xã hội có trụ sở tại Dandenong là bà Mary Riek.
“Có nhiều chuyện tiêu cực về cộng đồng Nam Sudan, thế nhưng chúng tôi thực sự là không tệ lắm, không xấu xa đâu”.
Bà cho biết đã dự 4 đám tang của những người trẻ, đã tự tử hồi năm rồi và còn 2 em nữa trong năm nay.
“Vâng đó là một cuộc khủng hoảng lớn lao, rõ ràng như vậy quả là một cuộc khủng hoảng".
"Những người trẻ có nhiều thứ trong đời, thế nhưng lấy đi sinh mạng là chuyện không bình thường trong cộng đồng chúng tôi tại quê nhà”, Mary Riek.
Bà muốn mọi cấp chính phủ, địa phương, tiểu bang và liên bang, hiểu biết là đang có vấn đề.
Bà cũng muốn thấy có những thay đổi trong cộng đồng.
Theo bà, càng có thêm thảo luận, thì ít đi sự cấm kỵ và ít xấu hỗ hơn
“Đó là một chuyện rất được giữ kín, quả là một chuyện gây kinh ngạc trong cộng đồng và là những thứ mà người ta chẳng biết phải làm gì. Hồi năm rồi tôi tổ chức một nhóm những người trẻ và cha mẹ của họ đến và thực sự nói chuyện với chúng tôi những gì đang xảy ra".
"Chúng tôi đã tổ chức 2 buổi hội thảo, dĩ nhiên là thiếu các tài liệu các tài nguyên, tôi chỉ làm việc với một số ít phụ nữ mà tôi tiếp cận".
"Đối với chúng tôi mỗi lần dự đáng tang của con cháu chúng ta, thực sự không phải là chuyện tốt và chúng ta phải làm chuyện gì và hãy cho họ biết những gì đang xảy ra”, Mary Riek.
Được biết tòa án về Điều tra Hậu Tử tại Victoria hiện điều tra về các cái chết không tự nhiên và theo dõi con số tự tử, trong cố gắng nhầm xác định các nhóm nào có nguy cơ cao.
Khi đài SBS hỏi về việc liệu họ có thấy bất cứ khuynh hướng nào trong số cộng đồng Nam Sudan hay không, họ gởi ngay hồi đáp.
“Không may, chúng ta chẳng có bất cứ dữ kiện nào cả liên quan đến vụ tự tử trong cộng đồng Nam Sudan ở Victoria và Đội Phòng Chống hiện chỉ có khả năng phụ giúp cho chuyên viên điều tra hậu tử trong các cuộc điều tra tích cực”.
Tiến sĩ Melanie Baak, một nhà nghiên cứu tại đại học Nam Úc cho biết, họ có ít dữ kiện trong lãnh vực nầy.
“Vào lúc nầy, mọi thứ chúng ta có chỉ là các tài liệu rải rác từ cộng đồng. Bất chấp một phúc trình của Quốc hội hồi năm 2011 đề nghị việc thu thập các dữ kiện như sắc tộc và văn hóa, cho những người qua đời do tự tử, thế nhưng chuyện nầy chưa bao giờ hoàn thành”, Melanie Baak.
Thế nhưng nhóm trẻ ở Dandenong cho biết, đây là một vấn đề thực sự và trong một cộng đồng nhỏ, nó ảnh hưởng đến mọi người.
Còn cô Nikki Deng 21 tuổi cho biết, cô là người mà bạn bè tìm đến để chia sẻ khi họ cảm thấy xuống tinh thần.
Cô mất 4 người trong số các bạn bè và cảm thấy sợ hãi về những gì xảy ra kế tiếp.
“Thực sự tôi chẳng muốn tham dự bất cứ một tang lễ nào nữa thuộc cộng đồng Nam Sudan, chúng tôi cần được giúp đỡ, cần có một cách thức để đối phó với chuyện nầy và chúng tôi cũng cần có tài nguyên để có thể xử dụng”, Nikki Deng.
Muốn tìm sự giúp đỡ, có thể liên lạc với đường giây Lifeline ở số 13 11 14 hay Beyond Blue ở số 1300 22 46 36.
Thêm thông tin và cập nhật Like SBS Vietnamese Facebook
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại sbs.com.au/Vietnamese
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại sbs.com.au/Vietnamese
