Mỗi ngày, có hàng trăm khách hàng trên khắp nước Úc ghé thăm Kmart, thương hiệu bán lẻ nổi tiếng với các sản phẩm gia dụng giá rẻ.
Tuy nhiên, theo kết quả điều tra của cơ quan giám sát quyền riêng tư quốc gia, một số khách hàng có thể đã bị Kmart ghi lại hình ảnh khuôn mặt mà không hề hay biết.
Văn phòng Ủy viên Thông tin Úc phát hiện rằng từ tháng 6/2020 đến tháng 7/2022, Kmart đã triển khai công nghệ nhận diện khuôn mặt tại lối vào và quầy trả hàng ở 28 cửa hàng.
Công nghệ nhận diện khuôn mặt là một dạng công nghệ sinh trắc học, ghi lại hình ảnh kỹ thuật số khuôn mặt rồi chuyển thành dữ liệu sinh trắc.
Kmart cho biết mục đích sử dụng công nghệ này là để xử lý gian lận trong hoàn trả hàng, đồng thời lập luận rằng họ không cần xin sự đồng ý của khách hàng vì tin rằng điều khoản ngoại lệ liên quan đến hành vi bất hợp pháp hoặc sai phạm nghiêm trọng trong Đạo luật Quyền riêng tư cho phép điều đó.
Trong một tuyên bố, Ủy viên phụ trách Quyền riêng tư, bà Carly Kind, cho biết quá trình đánh giá của bà là phức tạp.
“Để hiểu việc công nghệ nhận diện khuôn mặt (FRT) phù hợp thế nào với các quy định trong Đạo luật Quyền riêng tư, tôi cần cân nhắc giữa hai phía: một bên là lợi ích của cá nhân trong việc được bảo vệ quyền riêng tư, và bên kia là lợi ích của các tổ chức trong việc thực hiện chức năng hay hoạt động của mình. Đối với công nghệ như nhận diện khuôn mặt, còn cần tính đến lợi ích công chúng trong việc bảo vệ quyền riêng tư.”
Giáo sư Edward Santow, giám đốc chính sách và quản trị tại Viện Công nghệ Con người thuộc Đại học Công nghệ Sydney, cho biết kết luận của Ủy viên phụ trách quyền riêng tư có những tác động quan trọng.
“Đây là một phán quyết mang tính bước ngoặt. Ủy viên phụ trách quyền riêng tư công nhận các nhà bán lẻ như Kmart có thể thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn gian lận và trộm cắp trong cửa hàng, nhưng họ phải làm điều đó theo cách tôn trọng quyền căn bản về quyền riêng tư của mọi người.”
Kmart cho biết chỉ trong giai đoạn từ tháng 8/2024 đến tháng 3/2025, các vụ khách hàng đe dọa liên quan đến hoàn trả hàng đã tăng 85%.
Tuy nhiên, Giáo sư Santow nhận định kết luận của Ủy viên phụ trách quyền riêng tư cho thấy Kmart nên ưu tiên các biện pháp khác để ngăn chặn gian lận trước khi áp dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt.
“Việc sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt để ngăn chặn trộm cắp và gian lận trong cửa hàng là một vấn đề đáng lo ngại thực sự, và tôi cho rằng phán quyết này cho thấy trước khi vội vàng áp dụng công nghệ đó, các công ty còn rất nhiều biện pháp khác có thể thực hiện để giải quyết mối lo chính đáng về gian lận và trộm cắp trong cửa hàng. Họ nên làm những biện pháp đó trước, vì chúng không ảnh hưởng đến quyền riêng tư của mọi người ở mức độ cao như công nghệ nhận diện khuôn mặt.”
Kmart là nhà bán lẻ thứ hai mà Ủy viên phụ trách quyền riêng tư xác định đã sử dụng bất hợp pháp công nghệ nhận diện khuôn mặt trong cửa hàng.
Năm ngoái, Bunnings cũng bị phát hiện vi phạm luật quyền riêng tư khi sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt tại 63 cửa hàng ở Victoria và New South Wales trong vòng bốn năm, đến năm 2021.
Phán quyết hiện đang được Tòa Xét duyệt Hành chính xem xét.
Bà Kind cũng cho biết mặc dù kết luận giữa Kmart và Bunnings tương tự nhau, nhưng cả hai quyết định này không cấm việc sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt.
Bà nhấn mạnh rằng, mặc dù hợp lý khi doanh nghiệp triển khai công nghệ mới để bảo vệ an toàn cho nhân viên, họ vẫn phải tuân thủ luật quyền riêng tư.
Lizzie O’Shea, người sáng lập tổ chức Digital Rights Watch, lưu ý rằng công nghệ nhận diện khuôn mặt là một trong những biện pháp ít được công chúng ưa chuộng nhất.
“Hầu hết người Úc không ưa công nghệ này; đa số người dân cho rằng họ không cần phải cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm để được sử dụng các dịch vụ bán lẻ.”
Kmart cho biết quyết định của Ủy viên phụ trách quyền riêng tư là điều đáng thất vọng và đang xem xét các phương án kháng cáo.
Bà O’Shea nhận định cũng đã đến lúc chính phủ cần cập nhật Đạo luật Quyền riêng tư.
“Đạo luật Quyền riêng tư của chúng ta đã quá hạn để được cải tổ. Nó không đề cập cụ thể đến loại công nghệ này. Có thể lập luận rằng luật nên được cập nhật để quản lý tốt hơn việc sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt. Tôi cho rằng đây sẽ là một bước đi hợp lý, và trong thời gian chờ đợi, ngành bán lẻ nên tạm ngừng sử dụng công nghệ này cho đến khi có hướng dẫn pháp lý rõ ràng cho phép.”
