Cuộc đối đầu pháp lý giữa cơ quan cứu hỏa hàng đầu tiểu bang Victoria và nghiệp đoàn lính cứu hỏa đang đẩy mối quan hệ giữa hai bên vào một giai đoạn khủng hoảng mới.
Tâm điểm của vụ kiện không chỉ là những con số tài chính khô khan, mà là sự minh bạch trong việc sử dụng tiền thuế của dân và sự an toàn của những người ở tuyến đầu chống chọi với giặc lửa.
Góc khuất sau những khoản "phí dịch vụ" triệu đô
Cơ quan Cứu hỏa và Cứu hộ Victoria (Fire Rescue Victoria - FRV) đã chính thức đưa Công đoàn Lính cứu hỏa (United Firefighters Union - UFU) ra Tòa án Liên bang. Cáo buộc được đưa ra rất đanh thép: UFU đã có hành vi gian dối và gây nhầm lẫn để chiếm dụng khoảng 1,6 triệu đô la từ ngân sách công.
Theo hồ sơ tại tòa, số tiền khổng lồ này được tích lũy thông qua các khoản "phí dịch vụ" hàng tháng gắn liền với một chương trình bảo vệ thu nhập cho lính cứu hỏa. Điều đáng nói là thay vì được dùng để chi trả bảo hiểm cho những người không thể làm việc do ốm đau hay chấn thương, số tiền này lại được cho là đã chảy về túi của công đoàn để phục vụ các mục đích riêng.
Các tài liệu pháp lý cho thấy một sự tăng trưởng bất thường: mức phí dịch vụ hàng tháng đã nhảy vọt từ 30.000 đô la lên đến 60.000 đô la chỉ trong một thời gian ngắn kể từ năm 2023. Sự gia tăng gấp đôi này đã khiến các cơ quan giám sát tài chính phải đặt dấu hỏi lớn. Thậm chí, Ủy ban Công bằng Việc làm (Fair Work Commission) đã không ngần ngại dùng cụm từ "hoa hồng bí mật" để mô tả về bản chất của các khoản thanh toán này.
Tiếng nói từ người trong cuộc và trách nhiệm với ngân sách
Đứng trước những bằng chứng về sự thiếu minh bạch, Ủy viên Hội đồng Cứu hỏa Gavin Freeman đã thể hiện thái độ quyết liệt. Trong một cuộc phỏng vấn độc quyền với ABC, ông khẳng định việc khởi kiện không phải là một lựa chọn, mà là một nghĩa vụ đạo đức và pháp lý đối với cử tri.
"Rõ ràng là 1,6 triệu đô la đã bị chuyển hướng vào Công đoàn Lính cứu hỏa cho mục đích riêng của họ, vì vậy tôi có nghĩa vụ phải kiện hành động đó," ông Freeman nói.
Vị lãnh đạo FRV bày tỏ sự lo ngại sâu sắc về tính liêm chính của hệ thống quản lý tài chính trong nội bộ tổ chức và các đối tác liên quan. Đối với ông, mỗi đồng tiền từ ngân sách đều phải được giải trình rõ ràng, nhất là khi nó liên quan đến phúc lợi của nhân viên.
"Đây là tiền công quỹ. Đây là tiền của người đóng thuế Victoria mà chúng ta đang nói đến. Tôi có trách nhiệm đảm bảo nó được sử dụng một cách thích hợp," ông Freeman khẳng định.
Sự việc không dừng lại ở con số 1,6 triệu đô la. Ông Freeman còn tiết lộ một hậu quả kinh tế nặng nề khác: hóa đơn thuế bổng lộc (fringe benefits tax) của FRV đã bị đội lên thêm 10 triệu đô la mỗi năm. Nguyên nhân được xác định là do công đoàn đã sử dụng tiền vào các khoản chi phí không thuộc danh mục được miễn trừ của chương trình bảo vệ thu nhập.
Trước những diễn biến phức tạp, ông Freeman không loại trừ khả năng sẽ chuyển hồ sơ vụ việc sang các cơ quan giám sát chống tham nhũng để điều tra làm rõ liệu có hành vi trục lợi bất chính hay không.
Sự thay đổi nhà cung cấp “đầy nghi vấn” vào năm 2023
Để hiểu rõ nguồn cơn của vụ kiện, cần nhìn lại thời điểm cách đây hai năm. Vào năm 2023, theo yêu cầu của UFU – một nghiệp đoàn có tầm ảnh hưởng chính trị rất lớn – nhà cung cấp dịch vụ bảo vệ thu nhập lâu năm là ATC Insurer đã bị thay thế.
Đơn vị mới được chọn là một nhóm được điều hành bởi một quỹ ủy thác tự chọn (discretionary trust), do FRV tài trợ hoàn toàn. Theo cơ chế này, mỗi lính cứu hỏa vẫn nhận được khoản hỗ trợ 50 đô la mỗi tuần nếu gặp sự cố sức khỏe. Tuy nhiên, một "luồng tiền" song song đã xuất hiện: quỹ ủy thác này đều đặn trích ra tới 60.000 đô la mỗi tháng để trả cho UFU dưới danh nghĩa "phí dịch vụ".
Chính sự thay đổi cấu trúc thanh toán này đã tạo ra kẽ hở để 1,6 triệu đô la "đi lạc" khỏi mục tiêu ban đầu. Hiện tại, quỹ ủy thác đã tạm dừng các khoản thanh toán cho liên đoàn, và FRV đang nỗ lực đòi lại toàn bộ số tiền thông qua con đường tòa án.
"Một số quỹ đã được sử dụng cho những việc khác ngoài bảo vệ thu nhập... điều này đã làm phát sinh thuế đối với người dân, làm tăng 10 triệu đô la mỗi năm cho nghĩa vụ thuế của chúng ta, và đó là thứ mà người dân Victoria phải trả. Tôi nghĩ người dân Victoria nên phẫn nộ.”
“Người dân Victoria đang trả tiền cho việc này, và tôi hoàn toàn ủng hộ việc cung cấp các quyền lợi mà nhân viên của chúng tôi xứng đáng và được hưởng.”
“Họ, những lính cứu hỏa làm một công việc tuyệt vời, nhưng nếu số tiền đó được sử dụng cho bất kỳ mục đích nào khác ngoài mục đích đã định, thì điều đó là không đúng," ông Freeman chia sẻ sự bức xúc thay cho người dân.
Phản ứng từ phía công đoàn: An toàn hay là sự né tránh?
Trong khi FRV và dư luận đang xoáy sâu vào các con số tài chính, Thư ký UFU Peter Marshall lại chọn một cách tiếp cận khác. Tại cuộc họp báo mới nhất, ông Marshall đã liên tục từ chối trả lời trực tiếp các câu hỏi liên quan đến cơ chế phí dịch vụ hay những cáo buộc gian dối tại tòa.
Thay vào đó, ông chuyển hướng dư luận sang vấn đề điều kiện làm việc và sự an toàn của lính cứu hỏa – những chủ đề vốn luôn nhận được sự đồng cảm lớn từ công chúng. Ông Marshall cho rằng FRV đang lãng phí công quỹ vào việc kiện tụng thay vì đầu tư cho trang thiết bị.
"Có rất nhiều vấn đề đang diễn ra vào lúc này. Rất nhiều tiền công quỹ đang được chi để kiện tụng lính cứu hỏa, đó chỉ là một ngày bình thường trong thực tế của chúng tôi," ông Marshall nói.
Khi các phóng viên cố gắng truy vấn về chương trình bảo vệ thu nhập, ông Marshall khẳng định: "Vấn đề quan trọng nhất là an toàn của lính cứu hỏa.”
Vị thư ký liên đoàn cũng nhân cơ hội này để công kích chính quyền tiểu bang và FRV về những thiếu sót trong hạ tầng. Ông yêu cầu một cuộc điều tra quốc hội về các vấn đề kết nối vô tuyến trong đường hầm Metro và West Gate, đồng thời đưa ra bức tranh ảm đạm về thực trạng của lực lượng cứu hỏa hiện nay.
"Dịch vụ cứu hỏa đang trong tình trạng khủng hoảng. Vô tuyến không hoạt động, thiết bị thở [không hoạt động], 60% xe tải đáng lẽ phải ngừng hoạt động," ông Marshall tuyên bố, đồng thời yêu cầu Thủ hiến Jacinta Allan phải lên tiếng xin lỗi.
Tương lai của dịch vụ cứu hỏa giữa vòng xoáy pháp lý
Vụ kiện 1,6 triệu đô la này chỉ là "phần nổi của tảng băng" trong cuộc tranh chấp công nghiệp kéo dài và căng thẳng giữa UFU, FRV và chính quyền tiểu bang Victoria. Các cuộc đàm phán về lương bổng và điều kiện làm việc đã bị đình trệ từ lâu, nay lại thêm những cáo buộc về sự thiếu minh bạch tài chính.
Trước sự lo ngại của công chúng về việc liệu cuộc chiến pháp lý này có ảnh hưởng đến khả năng ứng cứu khẩn cấp hay không, Ủy viên Gavin Freeman đã lên tiếng trấn an. Ông khẳng định rằng dù có những mâu thuẫn ở cấp quản lý và nghiệp đoàn, năng lực tác chiến của đội ngũ lính cứu hỏa vẫn được đảm bảo ở mức cao nhất.
Về phía chính quyền tiểu bang, một phát ngôn viên đã khẳng định quan điểm không khoan nhượng đối với sai phạm tài chính:
"Chúng tôi kỳ vọng công quỹ được sử dụng một cách thích hợp và hành động nhanh chóng được thực hiện khi có bất kỳ dấu hiệu nào khác thường.”
“Chúng tôi hoàn toàn tin tưởng vào sự lãnh đạo và các quyết định của Fire Rescue Victoria, và chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với ủy viên để giải quyết các vấn đề ảnh hưởng đến lực lượng lao động," phát ngôn nhân tiểu bang Victoria tuyên bố.
Đồng thời, chính quyền cũng gửi đi một thông điệp xoa dịu tới các lính cứu hỏa đang lo lắng về quyền lợi của mình: "Cả chính phủ và FRV đều không có ý định làm yếu đi hoặc loại bỏ quyền tiếp cận các khoản phụ cấp bảo vệ thu nhập cho lính cứu hỏa."
Vụ kiện tại Tòa án Liên bang sắp tới chắc chắn sẽ thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận. Kết quả của nó không chỉ định đoạt số phận của 1,6 triệu đô la công quỹ, mà còn có thể định hình lại toàn bộ mối quan hệ giữa các tổ chức công quyền và các nghiệp đoàn tại Victoria.
Khi khói bụi của những tranh cãi về thiết bị hỏng hay xe tải cũ qua đi, câu hỏi cốt lõi vẫn nằm ở tính minh bạch: Liệu tiền của người đóng thuế có đang thực sự được dùng để bảo vệ những người đi cứu người, hay đang bị biến thành lợi khí trong những trò chơi quyền lực?
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
