Từ ngôi nhà ở Úc, Shahrzad Orang hiện cách Iran hàng nghìn kilômét.
Nhưng ba năm trước, cô từng xuống đường biểu tình phản đối luật bắt buộc đội hijab của chính quyền.
Những cuộc biểu tình đó bùng phát sau cái chết của Mahsa Jina Amini trong lúc bị giam giữ, khi cô bị “cảnh sát đạo đức” bắt với cáo buộc không tuân thủ quy định trang phục bắt buộc.
“Tôi đã nghĩ rằng cô ấy có thể là em gái hoặc một người bạn thân của mình. Vì thế tôi cảm nhận giống như những phụ nữ khác. Chúng tôi đã khóc. Chúng tôi xuống đường để nói rằng: cách mà các người đối xử với chúng tôi là sai trái.”
Shahrzad cho biết, hai người bạn của cô đã thiệt mạng trong cuộc nổi dậy, năm người khác vẫn đang bị cầm tù.
Bản thân cô từng bị Vệ binh Cách mạng Hồi giáo đe dọa, nên đã quyết định chạy sang Úc.
Cô kể rằng cô đã bị dọa giết.
“Họ kiểm tra điện thoại, các cuộc gọi, email – tất cả mọi thứ trong máy của tôi. Và họ nói rằng: mày sẽ phải chết. Chúng tao sẽ giết mày.”
Ba năm sau, phụ nữ Iran vẫn tiếp tục chống lại sự đàn áp theo nhiều cách khác nhau.
Trả lời SBS từ trong Iran, một phụ nữ (được thay đổi tên và giọng nói vì lý do an toàn), mà chúng tôi gọi là Reyhaneh, cho biết:
“Đó là một cuộc chiến hằng ngày, có thể là với hàng xóm, với chủ tiệm, với chính quyền, với cảnh sát đạo đức, với giám đốc ngân hàng – với bất kỳ ai mà bạn có thể hình dung. Hijab chỉ là cái cớ cho vô số hạn chế khác. Nó không chỉ đơn thuần là hai hay ba mét vải choàng trên đầu.”
Một phái bộ tìm kiếm sự thật của Liên Hợp Quốc hồi tháng 3/2025 báo cáo rằng chính quyền Iran đã tìm ra những cách mới để đàn áp phụ nữ.
Các biện pháp bao gồm: sử dụng công cụ giám sát kỹ thuật số và tung ra ứng dụng di động do nhà nước hậu thuẫn, khuyến khích công dân báo cáo phụ nữ vi phạm luật hijab.
Theo chuyên gia Trung Đông Dara Conduit, Đại học Melbourne, chính quyền Iran đã tìm cách ứng dụng công nghệ để nhận diện phụ nữ không đội khan hijab.
“Chính quyền đã tìm cách sử dụng công nghệ để kiểm soát vấn đề này. Họ tung ra các video khẳng định rằng hiện đang dùng camera thông minh, hay camera tích hợp trí tuệ nhân tạo, có thể nhận diện những phụ nữ trên đường phố không đội hijab. Những người đó sẽ tự động bị hệ thống xác định, sau đó nhận tin nhắn, bị phạt tiền hoặc bị yêu cầu ra tòa.”
Tuy vậy, phụ nữ cũng sử dụng công nghệ để “phản công”: họ ghi nhận và báo cáo các vụ quấy rối qua ứng dụng do phụ nữ phát triển có tên “HarassWatch”, hoặc chia sẻ vị trí của cảnh sát đạo đức qua các ứng dụng khác trên điện thoại.
Shadi Rouhshahbaz, nghiên cứu viên tại Viện Alfred Deakin về Quyền Công dân và Toàn cầu hóa (Đại học Deakin), cho biết
“Điều khiến việc ghi nhận trở nên quan trọng là ở chỗ – bằng cách lưu lại từ những bước phòng ngừa cho đến cả các báo cáo về nữ giới bị sát hại và mất mạng – chúng tôi thực sự buộc hệ thống phải chịu trách nhiệm.”
Nhiều phụ nữ Iran, như Reyhaneh, ví cuộc sống dưới chế độ hiện tại như một “cuộc chiến hằng ngày”.
Thế nhưng họ vẫn mơ về một tương lai nơi những khát vọng của mình được lắng nghe.
Reyhaneh nói rằng, ngay cả khi chế độ này sụp đổ, cô vẫn sẽ giữ lại một, hai chiếc khăn trùm đầu như một kỷ vật:
“Tôi vẫn còn giữ những chiếc khăn trùm đầu của mình. Ngay cả khi chế độ này sụp đổ, tôi nghĩ sẽ giữ lại một hoặc hai chiếc như một biểu tượng của thời kỳ mà chúng tôi phải chịu đựng. Như một kỷ vật của quãng thời gian chúng tôi đã trải qua chỉ vì chiếc khăn này.”
READ MORE
SBS Việt ngữ
