Có một cột mốc mà cha mẹ nào cũng phải bước qua, đó là khi con bước vào ngưỡng cửa của sự trưởng thành, không còn nhỏ nữa, nhưng chưa đủ lớn để tự chịu trách nhiệm với hành vi và quyết định của mình (13-16 tuổi).
Hãy chuẩn bị tâm thế cho sự thay đổi
Là một người mẹ có con ở tuổi thanh thiếu niên, Coach Hưng Vũ cho rằng cha mẹ nên có sự chuẩn bị trước giai đoạn này.
"Mình có hai bạn nhỏ, 10 tuổi và 13 tuổi. Là người đồng hành và theo sát con trong suốt thời thơ ấu cho đến khi con bước vào tuổi thanh thiếu niên mình nhận thấy sự thay đổi này khá rõ rệt.
Nhiều cha mẹ cảm thấy sự thay đổi này diễn ra quá đột ngột và khác với những kinh nghiệm về nuôi dạy con mà họ từng có trước đây. Chuyên gia khai vấn Hưng Vũ chia sẻ giai đoạn này là một hành trình trang bị cho con kỹ năng cần thiết trước khi cha mẹ có thể buông tay…
Sự thay đổi này diễn ra rõ rệt nhưng không quá đột ngột nếu như cha mẹ có sự tìm hiểu và chuẩn bị trước.
'Trước khi bước vào tuổi teens thì các bạn sẽ trải qua giai đoạn Pre-teens (9-12 tuổi) là giai đoạn bắt đầu có sự phát triển về mặt thể chất, cảm xúc và quan hệ xã hội.
Các con hình thành cảm giác muốn được độc lập, sự mong muốn này thể hiện qua việc các con coi trọng thế giới bên ngoài nhiều hơn là gia đình: quan tâm đến các mối quan hệ bạn bè, các hoạt động ngoại khóa.
Đến giai đoạn thiếu niên, tuổi teens (13-17 tuổi): Sự thay đổi này diễn ra một cách rõ rệt: các con đang học cách xác định mình là ai, phát triển các giá trị, những điều ưu tiên và mục tiêu của riêng con.
Các con bắt đầu có sự nhìn nhận rõ nét hơn về một cộng đồng và thế giới xung quanh. Đây là giai đoạn thiếu niên phát triển bản sắc riêng của mình, một bản sắc độc nhất tách biệt với bản sắc của cha mẹ'.
Một hành trình đầy thử thách và thú vị với cha mẹ
Một số thử thách có thể gặp :
Kỹ năng mới: Giai đoạn này đòi hỏi những kỹ năng khác với các kỹ năng khi con ở độ tuổi thơ ấu nên cha mẹ cần đầu tư về mặt thời gian và công sức cho việc học hỏi kiến thức và kỹ năng mới.
Thử thách về cảm xúc: Cha mẹ có sẵn sàng để con dần thực hành những trải nghiệm về việc đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về những quyết định của mình. Nhiều khi biết quyết định của con là chưa đúng, liệu cha mẹ có dũng cảm đồng ý cho con làm, nhận ra cái sai và rút ra kinh nghiệm từ những sai lầm đó hay không?
Giai đoạn này con sẽ có những thay đổi nhiều về mặt cảm xúc, vui buồn nóng giận vô cớ. Cha mẹ thường chỉ thấy vui vẻ khi con mình vui và hạnh phúc nhưng khó chấp nhận sự nóng giận và buồn bực của con. Hơn bao giờ hết, con cần cha mẹ những lúc như vậy.
Cha mẹ cần vững vàng trước những thay đổi về cảm xúc của con, là chỗ dựa tin cậy về mặt tinh thần và cảm xúc của con, là tấm gương cho con về việc nhận diện, đối mặt và điều hòa cảm xúc.
Thử thách về cái tôi cá nhân: Những bậc làm cha mẹ thường có mong muốn và kỳ vọng nhất định về con của mình, đây là giai đoạn các con phát triển bản sắc riêng, độc lập khác với những suy nghĩ của cha mẹ.
Đây là sự thử thách cho các bậc cha mẹ về việc nhìn nhận lại bản thân mình xem những mong muốn kỳ vọng đó có thực sự là tốt và phù hợp với con của mình hay đó xuất phát từ bản ngã, cái tôi cá nhân của mình.
Có những bậc cha mẹ muốn con của mình là một phiên bản của chính mình hoặc làm những điều mà mình chưa đạt được.
Thú vị là vì: Sẽ luôn có những điều bất ngờ xảy ra vì mỗi bản trẻ là một cá thể có bản sắc độc đáo duy nhất nên dù đã có kinh nghiệm hay có sự chuẩn bị thì luôn luôn có những điều bất ngờ xảy ra.
Đây cũng là cơ hội để cha mẹ tìm hiểu và khám phá những nét tính cách độc đáo của con, có thể học hỏi từ con để làm cho cuộc sống của cá nhân và gia đình trở nên thú vị hơn.
Ví dụ: con muốn chơi một môn thể thao mới hay tham gia một hoạt động nào đó mà cha mẹ chưa biết, đây chính là cơ hội để cha mẹ học hỏi thêm những điều mới, làm quen với những tổ chức mới…
Thú vị vì đây cũng là giai đoạn giúp cha mẹ có thể có kết nối với chính bản thân mình, nhìn nhận bản thân được tốt hơn, và phát triển bản thân từ quá trình nuôi dạy và đồng hành cùng con.
Coach Hưng Vũ từ Melbourne.
Một cá thể với bản sắc độc đáo đang thành hình
Có người mẹ tâm sự: “Bây giờ đã qua cái thời mình phải hò hét gọi con đi tắm, ăn mặc cho đàng hoàng lúc khách khứa tới nhà hay đi ra đường. Con gái của mình chỉ mới 13 tuổi mà đã biết cách trang điểm còn điêu luyện hơn cả mẹ. Mình thấy vui khi con biết chăm chút cho bản thân, nhưng lo lắng nhiều hơn khi con dành quá nhiều thời gian để lên Instagram học theo cách trang điểm quá lố, lo lắng về ngoại hình quá mức. Có một thời gian bạn nhịn ăn cả 2 tuần để… giảm cân. Mẹ mà góp ý thì rất dễ cáu giận, nhiều lúc còn hỗn, cãi tay đôi với cả mẹ…
Con kỳ vọng cao vào bản thân nhưng thiếu tự tin nếu có bạn bè, hay ai đó đồng trang lứa đánh giá về mình. Cảm xúc con thay đổi thất thường và rất dễ bị tác động bởi bạn bè, ít trò chuyện với cha mẹ hơn; đôi khi hỗn hào hoặc tức giận bất chợt."
Đây là độ tuổi mà các con bắt đầu để ý hơn về ngoại hình bởi vì các con đang trong quá trình khám phá thể hiện bản thân mình để dần hình thành con người độc lập với bản sắc độc đáo của chính con.
Nhiều bậc cha mẹ khi gặp trường hợp này thì rất sốt ruột muốn thay đổi ngay hành vi của con, nhưng phần lớn là không thành công và dẫn đến mâu thuẫn giữa con cái và cha mẹ.
Ngoài nguyên nhân chung do sự thay đổi và phát triển về cơ thể khiến các con để ý hơn về ngoại hình thì còn có nguyên nhân về mặt tâm lý. Có thể con muốn thể hiện bản thân mình như là một người lớn, muốn thể hiện sự độc lập đối với cha mẹ, muốn gây sự chú ý với bạn bè, hay thậm chí là muốn được thừa nhận, nhìn nhận của bạn bè.
Điều mà cha mẹ có thể làm trong trường hợp này không phải là đưa ra quan điểm và lời khuyên cho con về việc trang điểm đậm nhạt hay hình thể béo gầy. Việc trước tiên là cần trò chuyện quan tâm hơn đến con để tìm hiểu nguyên nhân tâm lý dẫn đến hành vi trang điểm đậm hoặc nhịn ăn để giảm cân. Đây là cách tiếp cận theo hướng giải quyết tận gốc của vấn đề.
Thay vì nhổ cỏ thì hãy trồng hoa. Thay vì muốn sửa đổi những hành vì chưa tốt của con thì mình hướng con làm những việc tốt. Điều này có tác dụng bền vững và lâu dài đối với con
Để tìm hiểu nguyên nhân tâm lý đứng đằng sau hành vi này cha mẹ có thể tìm hiểu những người bạn thân của con là ai, thần tượng của con là ai, con thích xem những chương trình gì, theo dõi những người nổi tiếng nào…
Cha mẹ cũng nên nhìn nhận lại sự kết nối giữa con cái và cha mẹ trong suốt thời thơ ấu bởi nhiều biểu hiện của con ở tuổi thanh thiếu thiên phản ánh sự gắn kết thấu hiểu giữa con cái và cha mẹ trong thời thơ ấu..
Qua việc tìm hiểu và nắm bắt được nhu cầu tâm lý của con thì cha mẹ có thể hướng dẫn con làm những việc khác để thỏa mãn nhu cầu tâm lý một cách lành mạnh và có ích.
Chuyên gia khai vấn Hưng Vũ và hai con 10 tuổi và 13 tuổi.
Khuyến khích con tham gia vào các hoạt động đội nhóm tích cực (thể thao, văn nghệ, hướng đạo sinh…) trong và ngoài trường học. Việc được tham gia vào những môi trường tích cực này sẽ giúp các con thỏa mãn những nhu cầu tâm lý theo hướng tích cực.
Có một câu nói mà mình và chồng mình rất tâm đắc trong quá trình nuôi dạy con đó là: Thay vì nhổ cỏ thì hãy trồng hoa. Thay vì muốn sửa đổi những hành vì chưa tốt của con thì mình hướng con làm những việc tốt. Điều này có tác dụng bền vững và lâu dài đối với con.
Mời quý vị nhấn vào audio để nghe phỏng vấn với khách mời.
Đôi dòng về khách mời:
Chuyên gia Khai vấn (Life coach) Hưng Vũ là mẹ của hai con đang ở tuổi thiếu niên. Chị cũng là giáo viên hướng dẫn Kundalini Yoga.
Chị đến với công việc khai vấn với mong muốn giúp các cá nhân, cặp đôi và các bậc cha mẹ đạt được sự thấu hiểu bản thân, cân bằng cuộc sống và xây dựng mối quan hệ hòa hợp, tràn ngập yêu thương với những người thân yêu.
Bên cạnh công việc khai vấn, chị hiện là Tiến sĩ, nhà nghiên cứu khoa học môi trường tại đại học RMIT Melbourne.
