Bốn năm sau vụ bạo loạn ngày 6 tháng 1 ở Washington DC, luật sư Ed Martin không còn bào chữa cho những người bị buộc tội xông vào Điện Capitol nữa.
Ông đang làm việc tại Bộ Tư pháp nhưng vẫn luôn nhớ về ngày hôm đó.
"Tổng thống đã giao cho tôi một nhiệm vụ mới là Giám đốc Nhóm Công tác Vũ khí hóa, một nhóm đã hoạt động được khoảng hai tháng và tôi là một thành viên trong đó."
Một nhà hoạt động bảo thủ lâu năm, ông Martin đã giúp tổ chức phong trào gọi là “Stop the Steal” (hay còn gọi là "Ngăn chặn gian lận bầu cử", một nỗ lực thất bại nhằm gây áp lực lên các tòa án và các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa để đảo ngược thất bại của ông Donald Trump trước ứng viên Dân chủ Joe Biden trong cuộc bầu cử năm 2020.
Ông và các đồng minh từ lâu đã đưa ra những tuyên bố vô căn cứ, mô tả những người tham gia bạo loạn như nạn nhân của các vụ truy tố mang động cơ chính trị.
Và giờ đây, trong vai trò mới, ông Martin đang soạn thảo một báo cáo chưa từng được công bố trước đây, nhằm xem xét lại cuộc tấn công vào Điện Capitol.
"Vấn đề này trải rộng khắp cả nước và thực tế là trên toàn thế giới, nơi chính phủ bị lợi dụng để chống lại người dân, bị biến thành vũ khí chống lại nhân dân. Chúng ta có nhiệm vụ phải làm và chúng ta sẽ làm điều đó."
Trong khi bản báo cáo đó đang được chuẩn bị, ông Martin và các quan chức khác của Bộ Tư pháp đã có các cuộc nói chuyện riêng với ít nhất ba người bị buộc tội trong vụ tấn công Điện Capitol kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức.
Và trong những cuộc gặp đó, các bị cáo trước đây đã thúc giục các quan chức truy tố các công tố viên, đặc vụ FBI và thẩm phán đã chủ trì các vụ án của họ.
Ông Christopher Quaglin là một trong số họ.
Ông ta là thành viên của nhóm cực hữu Proud Boys, người mà các công tố viên đã nói trong hồ sơ tòa án rằng ông đã tấn công các sĩ quan cảnh sát nhiều lần vào ngày 6 tháng 1, sau khi vượt qua hàng rào cảnh sát.
"Tôi đã có mặt ở đó vào ngày 6 tháng 1 để lên tiếng. Tôi nghĩ nó sẽ lớn hơn nhiều so với thực tế, không chỉ là một cuộc biểu tình. Có những thông tin lan truyền trên internet và đủ thứ khác. Cuối cùng nó chỉ là một cuộc biểu tình. Vì vậy tôi nói: Được thôi, vậy thì cứ biểu tình đi."
Cuối cùng, ông Quaglin bị kết án 12 năm tù vì tội hành hung cảnh sát, cướp tài sản, cản trở công vụ và gây rối trật tự công cộng.
Nhưng người thợ điện đến từ New Jersey, hiện đang sống ở Florida, vẫn khẳng định rằng câu chuyện chính thức về vụ bao vây Điện Capitol đã bịa đặt, và ông quyết tâm viết lại nó.
"Hôm đó mọi người rất tức giận, và điều đó là hoàn toàn chính đáng. Nhưng gọi đó là một cuộc nổi dậy thì lại trái với tinh thần nước Mỹ."
Cuộc điều tra vụ bạo loạn tại Điện Capitol có sự tham gia của ít nhất 200 công tố viên liên bang, và ít nhất 46 người trong số họ đã bị sa thải hoặc từ chức kể từ khi ông Trump nhậm chức - bao gồm cả ông Matthew Beckwith.
"Chúng tôi cũng nhận ra rằng vị tân công tố viên liên bang sắp nhậm chức là người từng cổ súy cho lời nói dối “Stop the Steal”, và rồi khi vào vị trí, ông ta nói rằng chúng ta cần phải hành động ngay lập tức. Trước đó, ông ta từng là luật sư bào chữa cho các bị cáo liên quan đến sự kiện ngày 6 tháng 1. Chúng tôi cũng nhận ra và tôi bắt đầu nghi ngờ rằng có khả năng rất cao chúng tôi sẽ bị sa thải."
Ông ấy là một trong hơn nửa tá công tố viên phụ trách vụ bạo loạn ngày 6 tháng 1 đã lên tiếng, lo ngại rằng báo cáo và các nhà điều tra của ông Martin có thể cáo buộc sai phạm trên diện rộng đối với các công tố viên phụ trách vụ bạo loạn tại Điện Capitol, trong khi họ nói rằng họ chỉ đơn giản là làm theo bằng chứng, nhằm mục đích tìm kiếm sự công bằng không thiên vị.
Họ lo ngại rằng điều này sẽ tạo ra một cái cớ để khởi kiện họ hoặc để biện minh cho việc chính phủ chi trả cho những kẻ gây bạo loạn.
Ông Quaglin đã đệ trình một khiếu nại hành chính lên Bộ Tư pháp, đây là một yêu cầu bồi thường chính thức - yêu cầu 150 triệu đô la Mỹ (khoảng 227 triệu đô la Úc) vì những gì ông cho là vi phạm quyền công dân của ông sau khi được ông Trump ân xá.
"Ông Trump đã cứu mạng tôi... Nếu không có ông ấy, tôi đã không thể sống sót nổi 12 năm."
Các cựu công tố viên vụ ngày 6 tháng 1 cũng lo sợ bạo lực thể xác sẽ tiếp diễn.
Một phát ngôn viên của Bộ Tư pháp đã lên án bạo lực chính trị, nói rằng bất kỳ hành vi bạo lực nào nhắm vào các quan chức chính phủ đương nhiệm hoặc cựu quan chức đều là sai trái và cần phải bị truy tố đến cùng theo pháp luật.
Nhưng năm ngày sau khi bị sa thải, ông Matthew Beckwith cho biết những kẻ bạo loạn đã đăng một danh sách trên mạng xã hội X, trong đó nêu tên ông và ít nhất 88 công tố viên khác của vụ ngày 6 tháng 1, cùng với lời kêu gọi sa thải hoặc bỏ tù họ.
Ông Beckwith cũng cho biết một người dùng mạng xã hội X đã trả lời bằng một bức ảnh sợi dây thòng lọng, ám chỉ rằng các công tố viên nên bị treo cổ.
"Tôi hiểu rằng không ai cần phải thích công tố viên của mình. Việc một bị cáo không thích công tố viên hay không thích những gì đang xảy ra với họ là điều rất bình thường. Tôi hiểu điều đó. Nhưng việc những điều ấy đột nhiên xuất phát từ chính bên trong Bộ Tư pháp và việc một ví dụ phi thường về bạo lực chính trị lại được bình thường hóa và hợp thức hóa đó mới là điều khiến tôi cảm thấy sốc."
Một người biểu tình khác được ân xá là ông Treniss Evans.
Một bản tin vào đêm trước khi ông được Tổng thống Donald Trump ân xá đã nêu rõ một số hành động của ông vào ngày 6 tháng 1, bao gồm việc sử dụng loa phóng thanh để kêu gọi những người biểu tình bạo loạn khác vào bên trong Điện Capitol.
"Hồ sơ của FBI cho biết Evans đã trèo qua một cửa sổ bị vỡ của tòa nhà Quốc hội. Hồ sơ cáo buộc cho thấy anh ta đã chụp ảnh Fireball bên trong văn phòng của Nancy Pelosi."
Ông Evans đã gặp ông Martin và các quan chức khác của Bộ Tư pháp, mặc dù người phát ngôn của Bộ Tư pháp cho biết ông Martin “có thể đã gặp ông ấy vào một thời điểm nào đó nhưng không nhớ một cuộc gặp chính thức”.
Mặc dù Evans đã nhận tội vào năm 2022 về tội xâm nhập trái phép vào Điện Capitol, nhưng giờ đây ông lập luận rằng những người biểu tình bạo loạn là nạn nhân của một hệ thống pháp luật bị lạm dụng.
Ông đã thành lập Condemned USA, một nhóm vận động cho các bị cáo trong vụ khủng bố ngày 6 tháng 1.
"Không ai có ý định đốt cháy Tòa nhà Quốc hội cả. Đó là Tòa nhà Quốc hội của tôi, của các bạn, nó thuộc về mọi công dân Mỹ trên đất nước này, bất kể quan điểm chính trị, tín ngưỡng tôn giáo của các bạn là gì, v.v... Điều đã xảy ra và lời nói dối ở đây là rất nhiều người đã đến đó chỉ để biểu tình một cách ôn hòa."
Trong khi các cựu công tố viên vụ ngày 6 tháng 1 và một số quan chức thuộc cả đảng Cộng hòa và Dân chủ vẫn kinh hoàng trước những gì đang xảy ra tại Bộ Tư pháp, ông Ed Martin vẫn tiếp tục công việc.
Còn về Treniss, ông nói rằng điều hối tiếc duy nhất của ông là ly rượu whisky ông đã uống trong văn phòng của Nancy Pelosi - và màn trình diễn bài quốc ca Star-Spangled Banner kém cỏi mà ông đã thể hiện trong cuộc bạo loạn.
"Tôi xin lỗi vì đã uống loại rượu whisky rẻ tiền mà tôi đã chọn, rượu whisky quế Fireball và tôi cũng xin lỗi vì màn trình diễn quốc ca lạc điệu, tệ hại của mình. Nhưng tôi vẫn sẽ tự hào hát nó ở bất cứ đâu và bất cứ khi nào tôi muốn."
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
