50 năm trước, vào ngày 16 tháng 9 năm 1975, tại một buổi lễ ở Port Moresby, lá cờ Úc đã được hạ xuống lần cuối và thay thế bằng lá cờ của Papua New Guinea.
Tham dự buổi lễ khi đó có Thái tử Charles, Thủ tướng Úc Gough Whitlam, và Thủ tướng đầu tiên của Papua New Guinea – Michael Somare.
Với sự kiện này, Papua New Guinea tuyên bố độc lập khỏi Úc, quốc gia đã quản lý vùng lãnh thổ này từ năm 1946.
Trước đó, khu vực này từng bị cai trị bởi các cường quốc thực dân: phía Nam là Papua thuộc Anh, còn phía Bắc là New Guinea thuộc Đức.
Cha Paul Sireh, một linh mục Công giáo dòng Camêlô hiện sống tại Melbourne, khi đó còn là một đứa trẻ sống trên đảo Manus của Papua New Guinea vào thời điểm đất nước giành được độc lập.
"Tôi đang học lớp Một khi chúng tôi tổ chức đêm độc lập vào ngày 16 tháng 9 năm 1975. Là một đứa trẻ nhỏ, tôi cũng tham gia – có múa và đủ thứ – và đó là một trải nghiệm tuyệt vời."
Trong suốt tuần này, ông sẽ tham gia các sự kiện kỷ niệm tại Melbourne – nhiều hoạt động khác cũng đang diễn ra trên khắp nước Úc.
Taieta Viri-Dabiro đến vào năm 1993 và tin rằng Papua New Guinea có rất nhiều điều đáng tự hào.
"Đó là nền văn hóa phong phú của chúng tôi, những truyền thống và sự đa dạng tuyệt vời trong ngôn ngữ. Chúng tôi có hơn 700 ngôn ngữ. Điều đó cho thấy ngôn ngữ của chúng tôi phong phú và đa dạng đến mức nào. Ẩm thực tuyệt vời của chúng tôi – mà phần lớn là tinh bột! Rồi, như bạn đã biết, chúng tôi có nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, và đi kèm với đó là sức mạnh và sự kiên cường của người dân. Vì vậy, khi tôi nghĩ đến 50 năm, đó là những điều hiện lên trong tâm trí tôi."
Tiến sĩ Jonathan Ritchie, nhà sử học của Đại học Deakin, giải thích rằng việc đạt được sự thống nhất trong một khu vực có nhiều ngôn ngữ khác nhau, địa hình đồi núi hiểm trở và phần lớn dân số là nông thôn thực sự là một thành tựu to lớn.
"Trong khoảng ba năm trước khi Papua New Guinea giành được độc lập, đã diễn ra một cuộc tham vấn quy mô lớn. Người ta đi đến vùng cao nguyên, các hòn đảo, làng mạc khắp nơi để hỏi người dân về những điều nên được đưa vào. Có rất nhiều câu hỏi, và nhiều câu trong số đó rất chi tiết – như mối quan hệ đúng đắn giữa các cấp chính quyền nên như thế nào, mối quan hệ giữa ngành tư pháp với các cơ quan khác ra sao. Thậm chí có những câu hỏi tuy đơn giản hơn nhưng lại mang tính nền tảng sâu sắc, chẳng hạn như: ai nên được công nhận là công dân Papua New Guinea, và tiêu chuẩn để trở thành công dân là gì."
Năm mươi năm sau, đất nước vẫn phải đối mặt với những thách thức to lớn, bao gồm xung đột bộ lạc, tình trạng vô luật pháp, tham nhũng và tỷ lệ bạo lực gia đình và nạn mù chữ cao.
Nhưng, không giống như nhiều thuộc địa cũ, nền dân chủ của nước này vẫn tương đối ổn định và không có đảo chính chính trị.
Đây là điều mà Tiến sĩ Ritchie cho rằng nhờ vào các phong trào văn hóa và chính trị quan trọng xoay quanh việc xây dựng một câu chuyện quốc gia.
"Tôi nghĩ đó là một trong những lý do khiến Papua New Guinea duy trì được sự ổn định về mặt hiến pháp trong suốt 50 năm qua, bởi vì đã có một nỗ lực thực sự từ các nhà lãnh đạo Papua New Guinea, bao gồm Michael Somare. và một nhóm những người khác, nhằm đảm bảo rằng người dân Papua New Guinea cảm thấy họ thực sự làm chủ nền độc lập của mình — đặc biệt là bản hiến pháp, mà ngày nay đôi khi được gọi là “mama law”, tức là “luật quốc mẫu”."
Trong suốt 50 năm qua, mối quan hệ giữa Papua New Guinea và Úc vẫn luôn bền chặt.
Mối liên kết quân sự mật thiết giữa hai quốc gia được hình thành từ Thế chiến thứ Hai, khi Tiểu đoàn Bộ binh Papua đầu tiên được sáp nhập vào Quân đội Úc vào năm 1940.
Không chỉ hỗ trợ lực lượng bộ binh Úc trên đường mòn Kokoda, các binh sĩ của Papua New Guinea còn chiến đấu – và hy sinh – bên cạnh quân đội Úc trong các trận chiến chống lại quân Nhật kể từ năm 1942.
Vì vậy, tôi cho rằng mối quan hệ quân sự giữa Úc và Papua New Guinea bắt nguồn từ cảm giác về những gian nan đã cùng nhau trải qua, sự dũng cảm, lòng can đảm, và cả những tiếng cười chia sẻ — tất cả đều được hình thành qua những thử thách mà hai bên đã cùng nhau vượt qua.Tiến sĩ Jonathan Ritchie, nhà sử học của Đại học Deakin
Mối quan hệ đó đang được củng cố thêm thông qua việc ký kết một hiệp ước quốc phòng giữa Thủ tướng Úc, ông Anthony Albanese và người đồng cấp James Marape trong dịp kỷ niệm ngày độc lập tại Port Moresby.
Ông Albanese nói với đài ABC rằng thỏa thuận này sẽ nâng tầm đáng kể quan hệ hợp tác quốc phòng giữa hai quốc gia.
"Đây là một sự nâng cấp trong mối quan hệ an ninh của chúng tôi lên mức độ hiệp ước — tương đương với mức độ mà chúng tôi có với Hoa Kỳ và các đồng minh quan trọng khác."
Thỏa thuận này cũng sẽ cho phép công dân Papua New Guinea phục vụ trong quân đội Úc để đổi lấy cơ hội trở thành công dân tại đây.
Đối với Cha Paul, Úc đã đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử của Papua New Guinea.
"Điều tốt đẹp trong việc người dân Papua New Guinea giành được độc lập là chúng tôi không phải chiến đấu để có được điều đó. Không có đổ máu. Khi chúng tôi hạ lá cờ Úc xuống, chúng tôi không xé nó. Chúng tôi làm điều đó với sự tôn trọng và trân trọng những gì người Úc đã làm. Tôi nghĩ đó là một trong những điều mà người dân Papua New Guinea cảm thấy tự hào. Rằng, bất chấp những thăng trầm của đất nước, chúng tôi đã đi được đến ngày hôm nay với niềm tự hào và thành công."
