Sir Michael Somare là vị Thủ Tướng phục vụ lâu năm nhất tại Papua Tân Ghinê và được xem là vị cha già dân tộc.
Sau hơn 70 năm sống dưới sự cai trị của Úc, ông đã đoàn kết một đất nước gồm 3 triệu dân luôn chia rẽ và gồm hơn 700 nhóm ngôn ngữ khác nhau.
Ông cổ võ cho sức mạnh qua sự độc lập chứ không phải là tự nhiên mà có, như có lần ông tuyên bố sau khi đất nước được độc lập hồi năm 1975.
"Nhiều người trong nước không nghĩ rằng chúng ta có thể giành được độc lập, họ đã bàn luận chuyện nầy trong 2 đến 3 thập niên, trong khi tôi chỉ nói trong 2 đến 3 năm mà thôi”, Sir Michael Somare.
Ông lãnh đạo đất nước trong 4 lần và là nhà lãnh đạo lâu năm nhất của Papua Tân Ghinê với tổng số là 17 năm, cũng như là người đứng đầu các Bộ Trưởng, trước khi giải phóng đất nước khỏi nạn thực dân năm 1975.
Trong một bản tuyên bố, gia đình thông báo ông qua đời vì chứng ung thư tuỵ tạng tại một bệnh viện ở Port Moresby.
“Với lòng thương tiếc sâu xa, chúng tôi loan báo Sir Michael Somare qua đời lúc 12 giờ trưa, ngày thứ sáu 25 tháng 2 năm 2021".
'Ông chỉ chẩn đoán với chứng ung thư tụy tạng vào đầu tháng 2 và được đưa vào bệnh viện hôm thứ sáu ngày 19 tháng 2 năm 2021".
"Gia đình chúng tôi chỉ có 2 tuần lễ để chữa trị cho ông".
"Chúng tôi xúc động, khi nhiều người dân Papua Tân Ghinê, xem Sir Michael Somare là vị cha già dân tộc”, Thông báo của gia đình.
Sự nghiệp chính trị của ông trải dài hơn 5 thập niên, khi đồng sáng lập đảng Pangu dẫn đến việc thành lập chính phủ đầu tiên, của một quốc gia có chủ quyền với tư cách Thủ Tướng.
Ông luôn xuất hiện, với tư cách là người nắm giữ trung tâm quyền lực.
Ký giả Sean Dorney là thông tín viên tại Papua Tân Ghinê của đài ABC và biết rõ ông, trước khi nước nầy được độc lập.
“Ông được yêu mến tuyệt vời và có thể đoàn kết mọi người với nhau, ông quả là một con người hết sức tài năng”, Sean Dorney.
Là một trong số ít những người được hấp thụ giáo dục Tây Phương, Sir Michael được biết đến như là một người luôn tạo sự đồng thuận và trở thành vị lãnh đạo chịu đựng nhất của đất nước.
“Tôi nghĩ di sản lớn nhất là Papua Tân Ghinê vẫn còn là một quốc gia thống nhất, sau cuộc tranh đấu giành độc lập lâu dài, với nhiều nhóm ngôn ngữ khác nhau và nền văn hóa dị biệt”, Sean Dorney.
Ông trở thành một gương mặt có nhiều ảnh hưởng trong giới chính trị, thuộc vùng Thái Bình Dương.
Ông thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc và làm trung gian điều giải hiệp ước cấm nguyên tử, tại vùng Nam Thái Bình Dương hồi đầu thập niên 1980, tại Diễn đàn Đảo quốc Nam Thái Bình Dương.
Là một người bạn thân thiết với nước Úc, ông thường có mặt bên cạnh các Thủ Tướng Úc như Gough Whitlam, Malcolm Fraser, Bob Hawke, John Howard và cuối cùng là Kevin Rudd.
“Sự kiện Papua Tân Ghinê và nước Úc vẫn duy trì mối quan hệ thân hữu và là người bạn thân thiết nhất, là do sự đóng góp của chính Sir Somare".
"Đó là điều đáng kể nếu xét đến tính chất lịch sử của mối quan hệ nầy, vốn mang sắc thái thực dân và tân thực dân".
"Thế nhưng chúng ta đã duy trì mối quan hệ tốt đẹp với quốc gia láng giềng gần nhất ở phương bắc và ông Michael Somare đã đóng góp nhiều cho chuyện nầy, cũng như bảo vệ mạnh mẽ cho quyền lợi kinh tế của nước ông”, Kevin Rudd.
"Tôi đã cống hiến những năm tháng tuyệt vời của tôi, cho đất nước nầy với tư cách một chính trị gia và tôi hy vọng mỗi người sẽ đạt được ước mơ, về một đất nước Papua Tân Ghinê vĩ đại. Cảm ơn ông Chủ tịch Quốc Hội”, Sir Michael Somare.
Thủ Tướng Scott Morrison gởi lời phân ưu qua twitter.
“Sir Michael Somare, vị cha già dân tộc tranh đấu cho dân chủ và độc lập của Papua Tân Ghinê và là người bạn thân thiết của nước Úc".
"Lời phân ưu chân thành nhất của tôi gởi đến gia đình ông, Thủ Tướng Marape và người dân Papua Tân Ghinê".
"Người dân Úc luôn sát cánh với quí vị trong giờ phút đau buồn nầy, trong lời cầu nguyện cho ông được an nghỉ nơi cỏi vĩnh hằng”, Scott Morrison.
Thế nhưng không phải mọi chuyện là những nụ cười suôn sẻ, trong quan hệ với Úc.
Ông đã bác bỏ các chỉ trích từ Úc, về số tiền viện trợ hàng trăm triệu đô la, từ những nhà tài trợ lớn nhất của Papua Tân Ghinê, đã không được giao nhận.
Mối quan hệ giữa hai nước xuống đến mức thấp nhất, khi Sir Michael bị ra lệnh phải tháo giầy khi đến phi trường Brisbane, để kiểm tra an ninh hồi năm 2005, trong thời gian ông John Howard đang nắm quyền.
Ông cũng chống lại việc sử dụng đảo Manus làm nơi giam giữ người tầm trú, theo giải pháp Thái Bình Dương của ông Howard, do chính phủ của Sir Mekere Morauta ký kết, ông nầy cũng qua đời hồi đầu năm nay.
“Chúng ta sẽ không nhận hơn một ngàn người tỵ nạn, đây là thỏa ước mà chính phủ trước đã ký và chúng tôi tôn trọng việc nầy”, Sir Michael Somare.
Vào năm 2010, sự nghiệp chính trị của ông tưởng đâu kết thúc, khi ông bị loại khỏi chức vụ Thủ Tướng bằng người kế nhiệm là ông Peter O’Neil và việc nầy dấy lên cuộc khủng hoảng về Hiến Pháp.
Sau đó, ông trở lại chức vụ vào năm 2011.
Ký giả Sean Dorney hồi tưỡng lại thời kỳ có nhiều biến động.
“Nếu ông bị thất bại là do chuyện nầy kéo dài quá lâu".
"Nhiệm kỳ đầu tiên của ông với tư cách Thủ Tướng đã đạt nhiều thắng lợi, thế nhưng ở nhiệm kỳ sau đó ông không có thẩm quyền tương tự, trong việc đoàn kết các phe phái như lúc ban đầu”, Sean Dorney.
Sir Michael vẫn ở trong Quốc Hội, thế nhưng các tai tiếng tham nhũng làm mờ đi hình ảnh của ông trong những năm sau đó.
Ông bác bỏ bất cứ sai phạm nào và về hưu năm 2016, với những lời nhắn nhủ sau cùng trong bài diễn văn trước Quốc Hội.
"Tôi đã cống hiến những năm tháng tuyệt vời của tôi, cho đất nước nầy với tư cách một chính trị gia và tôi hy vọng mỗi người sẽ đạt được ước mơ, về một đất nước Papua Tân Ghinê vĩ đại. Cảm ơn ông Chủ tịch Quốc Hội”, Sir Michael Somare.
Thêm thông tin và cập nhật Like SBS Vietnamese Facebook
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại sbs.com.au/vietnamese
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại sbs.com.au/vietnamese
