“Vâng, tôi biết rõ những con số thống kê. Nhưng khi những con số ấy có khuôn mặt có tên tuổi, như em Sandra, cô bé 13 tuổi tôi gặp 2 ngày trước, mất một chân vì mìn bẫy, thì sự thật đau thương ấy mới thực sự đánh động vào trái tim tôi. Cuộc đời em rồi đây sẽ không bao giờ như xưa nữa. Chúng ta phải dứt khoát ngăn chặn nạn mìn, nếu có thể”, Công nương Diana.
Gần 3 thập niên đã trôi qua, kể từ ngày Công nương Diana với tấm kính che mặt và áo giáp chống đạn, bước chân vào bãi mìn đầy chết chóc tại Angola, mảnh đất vẫn còn rải rác những vũ khí chết người từ cuộc nội chiến dài đăng đẳng.
Bà cho biết tiếp.
“4 ngày vừa qua là một trải nghiệm hết sức căng thẳng. Tôi đã chứng kiến rất nhiều, những con người bị thương vì mìn, những quả mìn còn nằm đó. Angola thực sự là một tấm gương cho thấy Hồng Thập Tự có thể làm được những gì, khi có sự chung tay từ các tổ chức nhân đạo và chính quyền sở tại”, Công nương Diana.
Chuyến viếng thăm đã khơi nguồn cho cả thế giới bàn luận về thảm họa mìn và gián tiếp đưa tới việc ký kết Hiệp ước Ottawa năm 1997, cam kết loại bỏ mọi loại mìn sát thương cá nhân, tuy nhiên vấn nạn mìn bẫy vẫn chưa hề kết thúc.
Theo Bộ Chỉ Huy Chiến lược Quốc phòng NATO, hiện còn khoảng 110 triệu quả mìn chưa nổ trên toàn thế giới.
Riêng trong năm 2023, hơn 5.700 dân thường bị chết hoặc thương tật vì mìn, theo tổ chức từ thiện HALO Trust, vốn là một đơn vị tiền tuyến trong công tác dọn mìn thế giới.
Tuy nhiên mới đây, một sáng kiến từ Úc hứa hẹn thay đổi cuộc diện với thiết bị do công ty MRead, viết tắt từ ‘Magnetic Resonance of Explosives and Drugs’ tạm dịch là ‘Cộng hưởng Từ của Chất nổ và Ma túy’, phối hợp cùng Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Kỹ thuật Úc CSIRO phát minh.
Ông John Shanahan, Giám đốc điều hành MRead, cho biết.
“Phương pháp cũ và thực ra vẫn đang được dùng hiện nay, là máy dò kim loại hoặc ra-đa xuyên đất. Nhưng chúng chỉ phát hiện ‘vật lạ’, mà ‘lạ’ có thể là mìn, cũng có thể chỉ là một khối sắt vụn. Phải đào đến 30 chỗ, mới tìm ra được một quả mìn. Còn thiết bị của chúng tôi gửi sóng vô tuyến tần số thấp vào lòng đất, dò tìm đúng đặc tính từ của cấu trúc chất nổ, như RDX hay TNT, tức là xác định đúng đó là mìn, chứ không phải suy đoán”, John Shanahan.
Được biết thiết bị cầm tay này có khả năng nhận diện chính xác ‘dấu vân tay’ phân tử của các loại chất nổ, một đột phá công nghệ được ông Nick Cutmore, Giám đốc Kỹ thuật của công ty, gọi là ‘một phát minh có tính cách mạng’.
“Chúng tôi đang thử nghiệm tại các bãi mìn ở Angola cùng tổ chức HALO. Kết quả ban đầu cho thấy thiết bị có thể tăng tốc độ dọn mìn thêm ít nhất 30%. Tuy nhiên, thử nghiệm thực địa vẫn cần thiết, vì một công nghệ chỉ hoạt động 50% thì không ai dám tin cậy, chỉ cần sót một quả mìn cũng là một mạng người”, Nick Cutmore.
Theo Liên Hiệp Quốc, hơn 100 triệu người tại hơn 60 quốc gia vẫn sống chung với hiểm họa mìn bẫy.
Chính phủ Angola ước tính cần 240 triệu đô-la để dọn 1.000 bãi mìn còn sót lại từ cuộc nội chiến kết thúc năm 2002.
Cũng ông Nick Cutmore cho biết thêm.
“Tác hại của mìn không chỉ là tính mạng người dân. Ở Angola, nhiều người phải sống bằng cách đốt rừng làm ruộng, do bị giới hạn không gian sinh tồn. Điều đó không chỉ tác động đến một nước, mà còn góp phần vào mất rừng và biến đổi khí hậu toàn cầu”, Nick Cutmore.
Được biết MRead dự định trở lại Angola năm 2026 để thử nghiệm thêm ba tháng và dự trù ra mắt phiên bản hoàn chỉnh vào năm 2027.
Trở lại với ông John Shanahan Giám đốc điều hành Mread cho biết thêm.
“Chúng tôi đã trở lại chính nơi Công nương Diana từng bước qua năm xưa. Và khi thấy cả một vùng đất bị bỏ hoang lâu nay được trả lại cho dân để trồng trọt, phát triển kinh tế hay du lịch, thì mới hiểu công tác dọn mìn không phải chỉ là một nhiệm vụ, mà là sự đổi thay cuộc sống. Chúng tôi rất trân quý mối hợp tác với HALO Trust”, John Shanahan.
Bước tiếp theo, MRead đang nghiên cứu cảm biến TNT vốn là loại chất nổ được dùng nhiều nhất trong các quả mìn.
Ông Shanahan tin rằng, nếu thiết bị nhận dạng được TNT và RDX, thì có thể đã giải quyết được trên 90% số mìn hiện có trên thế giới.
“Cả thế giới chưa hề có một cảm biến như vậy. Nếu chúng tôi làm được vào năm 2027–28, đó sẽ là bước nhảy vọt có ý nghĩa vô cùng to lớn”, John Shanahan.
Được biết Hiệp ước Ottawa từ năm 1997 đã khiến hơn 50 triệu quả mìn bị tiêu hủy, song một số quốc gia lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nga, Israel chưa ký tham gia. Trong khi đó Ukraine được xem là quốc gia có mật độ mìn dày đặc nhất, mới đây cũng tuyên bố tạm rút khỏi hiệp ước.
Ông Shanahan hy vọng Ukraine sẽ giải quyết được khó khăn nầy.
“Tháng 9 năm nay tôi sẽ tới Ukraine, để tìm hiểu thực trạng mìn nơi đó. Vấn đề ở đây khác xa Angola, nhưng chúng tôi tin rằng, khi thiết bị đã hoàn thiện sau khi thử nghiệm trở về, chúng tôi có thể mang lại một giải pháp thực sự hiệu quả cho Ukraine, một quốc gia đang mang nhiều thương tích chiến tranh”, John Shanahan.
READ MORE
SBS Việt ngữ
