Tim Quinn, Chủ tịch tổ chức Kiểm soát Súng tại Úc, nói:
“Người Úc rất tự hào về luật súng của mình. Nhưng trong cộng đồng đang xuất hiện sự tự mãn rằng mọi thứ đều ổn. Thực tế là luật đang bị xói mòn. Và chúng ta phải nhớ: 97% người Úc không hề bắn súng.”
Ông nhấn mạnh, các chính phủ và cảnh sát cần ưu tiên bảo vệ số đông người dân.
“Chúng ta cần bảo rằng các chính phủ, cảnh sát và tất cả những người có thẩm quyền trong lĩnh vực này phải bảo vệ 97% người Úc – chứ không phải nhượng bộ các nhóm vận động súng.”
Quan điểm này cũng được chia sẻ bởi Stephen Bendle, Điều phối viên Liên minh An toàn Súng nước Úc và cố vấn của Quỹ Alannah & Madeline – tổ chức được lập ra sau khi hai bé gái Alannah và Madeline cùng mẹ thiệt mạng trong vụ thảm sát Port Arthur năm 1996.
Ông Bendle cho biết có một nhóm vận động súng ở Úc đã thành công trong việc ngăn chặn các luật kiểm soát súng chặt chẽ hơn suốt hàng thập kỷ qua.
Hiện nay ở Úc có hơn 4 triệu khẩu súng được đăng ký, và chúng ta có một nhóm vận động súng rất hiếu chiến, giàu tài lực, tổ chức bài bản, đầy ảnh hưởng – và đang tìm cách đưa nhiều súng hơn vào tay nhiều người hơn.
Luật kiểm soát súng tại Úc vốn rất phức tạp vì chính quyền các tiểu bang và vùng lãnh thổ có trách nhiệm hiến pháp đối với phần lớn các quy định về súng, điều này khiến việc thống nhất luật pháp trong cả nước trở nên khó khăn trong một thời gian dài.
Sau vụ thảm sát ở Port Arthur năm 1996 khiến 35 người thiệt mạng, chính quyền liên bang và tiểu bang đã cùng ban hành Thỏa thuận Quốc gia về Súng, đồng thời tổ chức chương trình thu hồi vũ khí quy mô lớn dưới thời Thủ tướng John Howard.
Nhưng theo Tiến sĩ Alice Grundy, đồng tác giả nhiều nghiên cứu của Viện Úc, thì ngày nay số lượng súng tại Úc lại nhiều hơn trước vụ Port Arthur – trung bình 7 người dân thì có 1 khẩu súng. Đáng chú ý, phần lớn lại nằm ở các khu đô thị.
“Nghiên cứu của chúng tôi phát hiện rằng phần lớn súng nằm ở các khu vực đô thị, điều này theo tôi sẽ khiến nhiều người bất ngờ — đặc biệt là vì có một người sống ở khu vực đô thị Sydney đang sở hữu hơn 380 khẩu súng được cấp phép.”
Ông Tim Quinn cũng xác nhận có những hộ gia đình ở ngoại ô Sydney cất giữ hơn 300 khẩu súng trong nhà – tiềm ẩn nguy cơ bị đánh cắp, đưa thêm súng vào cộng đồng.
Tây Úc hiện là tiểu bang duy nhất áp dụng giới hạn – mỗi cá nhân chỉ được mua tối đa 10 khẩu súng.
Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng con số nhiều không đồng nghĩa với nhiều nguy hiểm.
Tiến sĩ Samara McPhedran, Đại học Griffith, cho biết: mặc dù giấy phép và số súng hợp pháp tăng đều qua nhiều thập kỷ, song số vụ giết người bằng súng lại giảm mạnh từ đầu thập niên 1980, và hiện duy trì ở mức thấp ổn định.
Ai là những người thường được cấp phép sử dụng súng?
Mỗi tiểu bang đều có loại giấy phép cho người trẻ, cho phép trẻ từ 12 tuổi được sử dụng súng hợp pháp dưới sự giám sát – nhằm hướng dẫn các em sử dụng an toàn.
Với người trên 18 tuổi, muốn có giấy phép phải đưa ra “lý do chính đáng”. Những lý do có thể bao gồm: tham gia câu lạc bộ bắn súng hoặc thi đấu, kiểm soát động vật gây hại, săn bắn giải trí, sản xuất nông nghiệp, hoặc sưu tầm súng lịch sử/cổ.
Tuy nhiên, một số cơ quan cho rằng điều khoản “lý do chính đáng” dễ bị lợi dụng. Hiện chỉ có New South Wales yêu cầu kiểm tra việc người sở hữu súng có thực sự dùng đúng mục đích đã khai hay không.
Tại tiểu bang này, một dự luật mới – do chính quyền Chris Minns ủng hộ – đang được trình quốc hội, trong đó công nhận “giấy phép săn bắn bảo tồn” như một lý do hợp pháp để sở hữu súng.
Stephen Bendle phản đối gay gắt:
“Dự luật gọi là ‘săn bắn bảo tồn’ đang trình lên Quốc hội New South Wales là một điều gây phẫn nộ. Nó bao gồm hàng loạt điều khoản như trao quyền được săn bắn, thành lập một vị trí bộ trưởng phụ trách săn bắn, và lập ra một cơ quan săn bắn mới sẽ trở thành một cơ quan tiếp thị được chính phủ tài trợ cho hoạt động săn bắn.”
Một mối lo khác đến từ công nghệ súng in 3D.
Tiến sĩ Grundy cho biết:
“Súng in 3D là một mối lo ngại lớn. Công nghệ này tương đối rẻ – để có được một máy in 3D tiên tiến hơn thì chỉ cần bỏ ra vài ngàn đô la. Hiện tại, chỉ có hai tiểu bang ở Úc coi bản thiết kế súng in 3D là bất hợp pháp, đó là New South Wales và Tasmania.
"Với một vài linh kiện bổ sung mua trên mạng, việc sản xuất một khẩu súng in 3D là tương đối đơn giản. Và điều đáng lo ngại không kém là súng in 3D cũng rất dễ bị tiêu hủy.”
Cảnh sát liên bang và tiểu bang đã lập một lực lượng đặc nhiệm để ngăn chặn tình trạng này.
Ngoài số lượng, địa điểm của súng cũng là mối quan tâm.
Tiến sĩ Grundy nhấn mạnh: Úc cần sự thống nhất hơn giữa các tiểu bang để quản lý, ngăn chặn tình trạng trộm cắp vũ khí và tình trạng súng rơi vào tay người không có giấy phép.
Một cơ sở dữ liệu quốc gia về súng đã được đề xuất từ sau Port Arthur, nhưng gần 30 năm trôi qua vẫn chưa hình thành.
Bà Grundy nói:
“Đã gần 30 năm trôi qua nhưng chúng ta vẫn chưa có hệ thống đó. Ban đầu, trách nhiệm xây dựng thuộc về Bộ Tư pháp, và theo lộ trình thì hệ thống sẽ được ra mắt vào năm 2028. Hiện nay, việc này đã được chuyển sang Bộ Nội vụ. Chúng tôi lo ngại rằng vẫn còn vài năm nữa mới triển khai, và trong khoảng thời gian đó có thể xảy ra rất nhiều vấn đề.”
