Khi chúng ta nuốt, thức ăn đi từ miệng xuống họng, qua thực quản rồi xuống dạ dày. Quá trình này liên quan đến nhiều cơ quan và phản xạ phức tạp.
Khi có sự trục trặc, thức ăn dễ bị nghẹn lại, người bệnh cảm thấy khó khăn khi nuốt, gọi là chứng khó nuốt - dysphagia.
Tình trạng này phổ biến hơn ở người lớn tuổi. Thống kê cho thấy khoảng 60% người cao niên sống trong viện dưỡng lão có vấn đề về nuốt.
Ngoài tuổi tác, các yếu tố làm tăng nguy cơ khó nuốt gồm:
- Trào ngược dạ dày - thực quản
- Hút thuốc lá nhiều
- Dị ứng, suy giảm miễn dịch
- Đột quỵ, bệnh Parkinson, Alzheimer
- Phẫu thuật vùng cổ hoặc thực quản
- Bướu cổ, bệnh tuyến giáp
Nguyên nhân thường gặp
Khó nuốt ở vùng họng (oropharyngeal dysphagia): thường có cảm giác vướng ngay khi mới nuốt, nguyên nhân có thể là bệnh lý thần kinh (đột quỵ, Parkinson, Alzheimer), bệnh về cơ, nhiễm trùng, bướu cổ hoặc khối u vùng cổ.
Khó nuốt ở thực quản (esophageal dysphagia): Người bệnh nuốt được nhưng nghẹn lại ở ngực, ngay sau xương ức. Nguyên nhân có thể là hẹp thực quản (do viêm, sẹo, trào ngược), khối u, dị ứng, di chứng sau phẫu thuật, hoặc có dị vật mắc kẹt.
Đáng chú ý, ung thư họng và ung thư thực quản cũng có thể bắt đầu bằng triệu chứng khó nuốt, nhất là khi nuốt thức ăn cứng.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Khó nuốt đi kèm với các triệu chứng sau được xem là nguy hiểm:
- Khó nuốt ngày càng nặng dần
- Sụt cân, thiếu máu
- Khạc ra máu, đi cầu phân đen
- Ho sặc khi ăn uống, dễ viêm phổi
- Tiền sử hút thuốc hoặc uống rượu nhiều
Khó nuốt có thể bắt nguồn từ nhiều bệnh, trong đó có cả ung thư. Vì vậy, nếu thấy nuốt nghẹn, nuốt đau, hay dễ bị sặc khi ăn uống, quý vị nên đi khám sớm để tìm ra nguyên nhân và điều trị kịp thời.Bác sĩ Brian Cung
Chẩn đoán và điều trị
Quy trình chẩn đoán thường bắt đầu bằng hỏi bệnh, khám họng và cổ, xét nghiệm máu, sau đó có thể làm các kỹ thuật chuyên sâu như: X-ray với thuốc cản quang (barium swallow), Nội soi thực quản - dạ dày (endoscopy) để phát hiện hẹp, viêm hay khối u.
Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân:
- Nếu khó nuốt do đột quỵ: bệnh nhân được hỗ trợ bởi chuyên gia ngôn ngữ trị liệu (speech pathologist) và điều chỉnh chế độ ăn.
- Nếu do trào ngược hoặc viêm: dùng thuốc chống trào ngược và điều trị viêm.
- Nếu do hẹp, u hoặc bất thường cấu trúc: có thể cần can thiệp nội soi hoặc phẫu thuật.
