"Ban đầu tôi tưởng đó là pháo hoa. Bạn hoàn toàn không thể ngờ chuyện kiểu này lại xảy ra ở Bondi.”
Đó là Josef Koscinski, một trong những nhân chứng vụ xả súng tại Bondi, khiến ít nhất 15 người thiệt mạng trong vụ xả súng chết người nhất tại Úc trong gần ba thập niên. Hai nghi phạm bị cáo buộc đã được Tổng thanh tra Cảnh sát New South Wales, Mal Lanyon, xác định là cha và con trai, với Thủ tướng xác nhận người con trai đã được ASIO biết đến.
“Người con trai lần đầu được chú ý vào tháng 10/2019. Anh ta được xem xét vì liên quan tới những người khác, và đánh giá được đưa ra rằng không có dấu hiệu nào về mối đe dọa đang diễn ra hay khả năng anh ta tham gia bạo lực.”
Tổng thanh tra New South Wales cũng tiết lộ một chi tiết bất ngờ về nghi phạm lớn tuổi.
“Người đàn ông lớn tuổi đã qua đời. Tôi được biết ông ta đã có giấy phép súng khoảng mười năm.”
Tổng thanh tra cho biết người 50 tuổi là thành viên của một câu lạc bộ súng và có sáu khẩu súng được cấp phép đứng tên.
“Chúng tôi xác nhận đã thu giữ sáu khẩu súng từ hiện trường hôm qua, và cả từ địa chỉ ở Campsie theo lệnh khám xét. Phân tích đạn đạo và điều tra pháp y sẽ xác định sáng nay rằng sáu khẩu súng này chính là những khẩu được cấp phép cho người đàn ông đó, và cũng đã được sử dụng trong vụ việc tại Bondi.”
Luật súng tại Úc là trách nhiệm của các tiểu bang và vùng lãnh thổ, vận hành dưới khung phối hợp gọi là Hiệp định Súng Quốc gia, được giới thiệu năm 1996 sau vụ thảm sát Port Arthur, nhằm quy định ai được sở hữu súng và vì lý do gì.
Thủ tướng cho biết luật này được xem là tấm gương về cải cách kiểm soát súng trên toàn thế giới.
“Rõ ràng luật súng của chính phủ Howard đã tạo ra sự khác biệt to lớn tại Úc, và là một khoảnh khắc đáng tự hào của cải cách. Điều này hoàn toàn xứng đáng. Đạt được thông qua Quốc hội với sự ủng hộ liên đảng.”
Tuy nhiên, với một số chuyên gia và nhà hoạt động, thảm kịch Bondi cho thấy không có chỗ cho sự chủ quan và còn nhiều điều cần cải thiện.
Tại New South Wales, các hồ sơ xin cấp giấy phép súng được xử lý bởi Gun Registry, cơ quan từng chịu sự giám sát gắt gao sau vụ án mẹ con chết vì bị giết và tự sát năm 2018, khi một người cha ly thân bắn chết các con tuổi teen của mình.
Bản tin SBS 2018: “Cuộc điều tra cho biết John Edwards có tiền sử bạo lực gia đình, cũng như hành vi bạo lực thể chất và tâm lý với phụ nữ trong đời và nhiều đứa con của ông trong hai thập kỷ qua. Nhưng các yếu tố quan trọng trong quá khứ của ông đã bị giấu khỏi nhân viên Gun Registry khi họ cấp giấy phép súng cho ông vào giữa năm 2017.”
Tim Quinn từ Cơ Quan Quản Lý Sử Dụng Súng Gun Control Úc Châu cho biết không phải tất cả các thay đổi được đề xuất sau cuộc điều tra Edwards đã được thực hiện, và ông lo ngại rằng Hiệp định Súng Quốc gia cũng bị suy yếu theo thời gian.
“Chúng ta cần xem xét tất cả các chi tiết có thể. Ngay cả sau báo cáo của điều tra viên Edwards, chúng ta vẫn chưa áp dụng đầy đủ tất cả các luật đó. Chúng ta cần cải cách về phân loại súng. Bạn vẫn có thể mua súng bắn nhanh dạng pump hoặc lever dưới Danh mục B, trong khi những người này chỉ đi săn. Hơn nữa, nhà sản xuất và nhà nhập khẩu vẫn đưa nhiều vũ khí bắn nhanh vào nước, và chắc chắn cuối cùng sẽ đến tay kẻ có mục đích xấu. Tôi bị sốc, kinh hoàng và thất vọng với tình trạng hiện nay của Úc.”
Maya Arguello, chuyên gia pháp luật và tội phạm học tại Đại học Công nghệ Swinburne, nhận định rằng các tiết lộ về những tay súng sẽ gợi lên câu hỏi về lý do và cách người cha được cấp giấy phép súng, cũng như liệu tiền sử của người con với ASIO có được xem xét hay không.
“Một trong những khuyến nghị từ cuộc điều tra Edwards là thay đổi cách phân loại súng, và điều này ảnh hưởng trực tiếp đến việc đăng ký. Nếu bạn muốn đăng ký một khẩu súng thuộc một danh mục nhất định, bạn cần chứng minh lý do đặc biệt hoặc lý do chính đáng để sở hữu khẩu súng đó hoặc được cấp giấy phép trong danh mục đó. Vì vậy, câu hỏi sẽ được đặt ra là lý do đặc biệt hay yêu cầu gì đối với một cá nhân đã thực hiện những hành vi kinh hoàng tại Bondi?”
Trong khi đó, các cơ quan điều tra cảnh báo cần thận trọng khi tiến trình điều tra vụ xả súng đang được đẩy mạnh.
Mal Lanyon cho biết Cơ quan Sở hữu Súng Gun Registry đã nỗ lực hết sức để thực hiện đánh giá công bằng và toàn diện, và hiện vẫn còn quá sớm để xác định liệu có thất bại hệ thống nào dẫn đến thảm kịch này hay không.
“Thực ra có luật pháp quy định cách người dân được cấp giấy phép súng. Những gì tôi nói tới giờ và tôi sẽ không đi sâu hơn vào giai đoạn này là các cơ quan gần như không biết gì về hai người này. Người đó được xác định có quyền sở hữu giấy phép súng, và đã có giấy phép. Người này đã sở hữu giấy phép súng trong nhiều năm mà không có sự cố nào, và mọi thứ đều được quản lý.”
Tuy nhiên, Tim Quinn nhấn mạnh điều đó không thay đổi những gì đã xảy ra.
"Nhưng điều bạn có thể nói là, chúng ta biết họ sở hữu sáu khẩu súng, và họ đã ra nơi công cộng và bắt đầu bắn. Liệu ai đó có cần tới sáu khẩu súng hay không là điều hoàn toàn có thể bàn cãi. Và đây là các loại súng ngắn mạnh, bắn nhanh. Vì vậy, dù còn những khía cạnh chưa rõ, chắc chắn chính phủ có thể cải thiện cách chúng ta kiểm tra lý lịch người dân, những gì được phép sở hữu và cách quản lý chúng.”
Thủ hiến New South Wales, Chris Minns, cho biết ông sẽ ủng hộ việc sửa đổi luật súng của tiểu bang.
“Câu trả lời ngắn gọn là có. Chúng tôi đang xem xét điều đó ngay lúc này.”
Các lãnh đạo tiểu bang khác cũng bày tỏ sẵn sàng áp dụng các quy định nghiêm ngặt hơn, bao gồm Thủ hiến Victoria, Jacinta Allan.
“Tôi đồng tình với những gì họ nói. Tôi nghĩ sẽ cần xem xét lại khung pháp lý.”
Các luật mạnh hơn hiện đã được thảo luận trong một phiên họp khẩn cấp của Nội Các Quốc gia, và Thủ tướng cho biết ông sẽ sẵn sàng dẫn dắt chương trình cải cách.
“Chương trình bao gồm việc giới hạn số lượng súng mà mỗi cá nhân có thể sở hữu hoặc được cấp phép. Xem xét giấy phép theo từng thời kỳ. Hoàn cảnh của con người có thể thay đổi. Người ta có thể bị cực đoan hóa theo thời gian. Giấy phép không nên là vĩnh viễn. Và tất nhiên phải có các kiểm tra và cân bằng, bảo đảm mọi thứ được thực hiện đúng.”
