Tháng 6 năm 2023.
Đó là chiến dịch cứu hộ thu hút sự quan tâm của toàn thế giới.
Chiếc tàu ngầm thuộc sở hữu của công ty OceanGate Expeditions, mang tên Titan, đã mất liên lạc với mặt nước trong lúc đang lặn xuống xác tàu Titanic ở độ sâu 3.810 mét.
Trên tàu khi đó có Giám đốc điều hành OceanGate – ông Stockton Rush, cùng bốn hành khách: tỷ phú người Anh Hamish Harding, doanh nhân người Anh gốc Pakistan Shahzada Dawood và con trai 19 tuổi của ông là Suleman, cùng nhà thám hiểm người Pháp Paul-Henri Nargeolet.
Mỗi hành khách đã trả 368.000 đô la Úc (tương đương 250.000 đô la Mỹ) cho trải nghiệm này.
Ngay sau khi mất liên lạc, Lực lượng Tuần duyên Hoa Kỳ đã khởi động một chiến dịch tìm kiếm quy mô lớn và cũng rất tốn kém.
Chuẩn Đô đốc John Mauger – người chỉ huy chiến dịch – thừa nhận đây là một nhiệm vụ vô cùng phức tạp, đòi hỏi phải huy động nhiều nguồn lực khác nhau.
“Đây là một nhiệm vụ hết sức phức tạp, và Tuần duyên không có đủ nguồn lực để tự tiến hành kiểu cứu hộ như thế này, dù khu vực này nằm trong vùng tìm kiếm của chúng tôi. Người điều phối chính trong chiến dịch này là Điều phối viên Nhiệm vụ Tìm kiếm và Cứu nạn. Nhiều khi, vai trò của chúng tôi là tập hợp mọi nguồn lực kỹ thuật có thể để phối hợp giải quyết vấn đề – từ điều hành máy bay, tàu thủy, đến kỹ thuật dưới biển.”
Chuyên gia tàu ngầm Pháp–Úc Eric Fusil, với 20 năm kinh nghiệm, cũng thừa nhận việc tìm kiếm là gần như bất khả thi.
“Thành thật mà nói, nó giống như tìm kim dưới đáy biển. Ở mặt nước, ta có thể dùng GPS, radar, radio. Nhưng dưới biển thì hoàn toàn không thể – sóng điện từ không truyền được xa dưới nước, nên ta chỉ có thể dựa vào cảm biến âm thanh để định vị môi trường xung quanh.”
Ngày 22 tháng 6, Chuẩn Đô đốc Mauger thông báo với báo giới rằng không còn hy vọng nào nữa.
“Sáng nay, một thiết bị điều khiển từ xa (ROV) từ tàu Horizon Arctic đã phát hiện phần đuôi của tàu ngầm Titan, cách mũi tàu Titanic khoảng 1.600 feet (gần 500 mét). ROV sau đó tiếp tục phát hiện thêm các mảnh vỡ khác – phù hợp với việc khoang áp suất đã bị phá hủy hoàn toàn.”
Ở độ sâu gần 4 km dưới mặt biển, áp suất lên tới 400 atm (tương đương 6.000 PSI) – tương đương sức nặng của 35 con voi đè lên người. Tất cả những người trên tàu có thể đã thiệt mạng ngay tức thì.
Sau đó, nhiều thông tin bắt đầu hé lộ rằng tàu Titan có nhiều vấn đề nghiêm trọng.
Nhà báo khoa học David Pogue, người từng có mặt trên tàu Titan trước đây, đã chia sẻ cảm giác bất an ngay từ lần đầu nhìn thấy chiếc tàu.
“Trước chuyến đi, chúng tôi chưa từng thấy con tàu, không có nhiều thông tin trên website – chỉ biết rằng đó là tàu ngầm làm bằng sợi carbon tiên tiến và độc nhất vô nhị. Tôi đâu biết rằng người ta điều khiển nó bằng tay cầm chơi game Xbox. Tôi cũng không biết rằng hệ thống ballast (điều chỉnh độ nổi) được làm bằng ống thép xây dựng. Khi tới nơi và thấy tận mắt những thứ đó, tôi bắt đầu lo lắng: ‘Ủa, đây là mức độ tinh tế và chuyên nghiệp của họ sao?’”
Giờ đây, sau hơn hai năm, Tuần duyên Hoa Kỳ đã công bố báo cáo chính thức về sự việc.
Những lo ngại của David Pogue hóa ra hoàn toàn có cơ sở.
Báo cáo cho thấy các quy trình an toàn tại OceanGate “có lỗ hổng nghiêm trọng”, và có sự khác biệt lớn giữa chính sách an toàn và thực tế thi hành.
Jason Neubauer – Chủ tịch Hội đồng Điều tra Hàng hải của Tuần duyên Hoa Kỳ – cho biết dường như OceanGate đã cố tình né tránh các quy định.
“Một trong những chiêu thức là không đăng ký tàu Titan với bất kỳ quốc gia nào. Như vậy thì sẽ không có cơ quan giám sát – điều lẽ ra phải có với bất kỳ tàu nào, dù là tàu giải trí. Trong 28 năm làm điều tra, tôi chưa từng thấy điều đó.
“Thứ hai là họ hoạt động ở khu vực quốc tế – không phải nơi con tàu được chế tạo – điều này khiến Tuần duyên Hoa Kỳ không có quyền kiểm soát. Họ lợi dụng khoảng trống giữa các quốc gia để hoạt động nhiều năm một cách công khai. OceanGate có danh tiếng tốt, và tôi nghĩ họ đã được tin tưởng một cách không xứng đáng.”
Báo cáo dài 300 trang kết luận rằng thiết kế không đạt chuẩn của tàu Titan là nguyên nhân chính dẫn đến vụ nổ sập.
Ông Neubauer cho biết nếu Giám đốc điều hành Stockton Rush còn sống, ông ấy có thể đã bị truy tố tội ngộ sát.
“Từ quan điểm của Hội đồng Hàng hải, chúng tôi đã sẵn sàng đề xuất chuyển hồ sơ sang Bộ Tư pháp để truy tố hình sự tội ngộ sát. Vì ông ấy là người chịu trách nhiệm chính cho sự an toàn, và đã cẩu thả khi không tuân thủ bất kỳ tiêu chuẩn nào, cũng như không duy trì con tàu đúng cách.”
Thảm họa này đã dẫn đến nhiều vụ kiện và lời kêu gọi ban hành quy định chặt chẽ hơn đối với ngành du lịch khám phá biển sâu tư nhân.
