Năm 1927, nhà máy khai thác than duy nhất được thành lập tại đây - cách biên giới Algeria 40 km về phía tây.
Trong nhiều thập niên, khai thác than đã là nguồn thu nhập chính của cộng đồng Bắc Phi đó.
Nhưng vào cuối những năm 1990, chính phủ Maroc đã quyết định đóng cửa các mỏ ở Jerada, khiến khoảng 9.000 công nhân thất nghiệp.
Vậy, tình hình hiện tại ra sao?
Mặc dù đã chính thức đóng cửa gần ba thập kỷ, các mỏ vẫn là nguồn thu nhập quan trọng cho phần lớn cư dân vẫn còn ở đó.
Trong một cuộc phỏng vấn độc quyền, SBS News đã trò chuyện với David Tiago Barbosa, một phóng viên ảnh đến từ Bồ Đào Nha.
"Khi tôi đến đó, tôi thực sự gặp khó khăn vì tôi là người duy nhất đến từ bên ngoài. Và khi đến nơi, tôi thấy một đám tang đang diễn ra - phải nói là hơi hỗn loạn."
Ông Barbossa đã đến đó vào năm 2023 để ghi lại những thực tế khắc nghiệt mà những người thợ mỏ này đang phải đối mặt. Ông nhớ lại ấn tượng đầu tiên của mình về Jerada.
"Họ đang làm việc trong mỏ nhưng không có thiết bị an toàn - rất nguy hiểm. Họ đi vào bên trong mà không có dây an toàn, họ sử dụng một cái bao, một bao ngô, và họ buộc bao ngô vào dây thừng."
Ông Barbossa đang định vào mỏ than để ghi lại công việc của họ thì chuyện này xảy ra.
"Một bao than lớn bay ra ngoài và suýt rơi. Vì vậy, tôi đã chụp ảnh hai, ba giây trước khi bao bị vỡ và suýt rơi trúng hai người thợ mỏ ở đó. Vì vậy, họ nói với tôi rằng vào bên trong rất nguy hiểm."
Tùy thuộc vào khu vực, mỏ có thể sâu tới 15-40 mét, và rộng tới 100 mét theo chiều ngang. Ông Hamid - người hướng đạo địa phương của phóng viên ảnh Barbosa tại Jerada cho biết việc khai thác mỏ vẫn diễn ra du không được phép.
"Các mỏ vẫn chính thức đóng cửa, nhưng hoạt động khai thác trái phép vẫn tiếp diễn, giống như trong bí mật, các hầm mỏ được đào bằng tay không có thiết bị an toàn, không có oxy, không có sự trợ giúp khẩn cấp. Và người dân biết rằng họ có thể chết bất cứ lúc nào, nhưng họ không còn cách nào khác để nuôi sống gia đình. Một số dự án của chính phủ đã được hứa hẹn, nhưng cảnh nghèo đói vẫn còn đó."
Theo báo cáo địa phương, ba người đã tử vong vào năm 2022 do ngạt khí carbon dioxide bên trong một giếng khai thác than.
Câu chuyện về những người thợ mỏ liều mạng để kiếm sống đã bị truyền thông đưa tin không đầy đủ.
Vào tháng 12 năm 2017, các cuộc biểu tình lớn đã nổ ra ở Jerada sau cái chết của hai anh em, 23 và 30 tuổi, trong một mỏ than.
Mới tháng trước [[17 tháng 10]], Bộ trưởng Tài chính Nadia Fettah Alaoui đã tuyên bố Maroc sẽ điều chỉnh ngân sách sắp tới để ưu tiên chi tiêu cho y tế và giáo dục, cũng như phân bổ thêm một số quỹ để giảm bất bình đẳng khu vực.
Vài ngày sau đó [[23 tháng 10]], Liên minh Năng lượng Thay thế Than [[PPCA]] đã công bố kế hoạch loại bỏ hoàn toàn than đá vào năm 2040 nếu nước này nhận được tài trợ khí hậu quốc tế.
Bộ trưởng Năng lượng Maroc được trích dẫn cho biết nước này đã ngừng lập kế hoạch xây dựng các nhà máy điện than mới.
SBS News đã liên hệ với các nhà tổ chức và bộ ngành liên quan** tại Maroc để xin ý kiến, nhưng vẫn chưa nhận được phản hồi.
Tuy nhiên, người dân địa phương ở Jerada vẫn hoài nghi liệu điều này có thể thay đổi tình hình của cộng đồng họ hay không.
Dự án "Jerada: Thung lũng kiên cường" của David Tiago Barbosa - được trao giải khuyến khích tại Giải thưởng Nhiếp ảnh Quốc tế (IPA)* - mới chỉ được công bố gần đây [[tháng 10 năm 2025]].
Ông nhớ lại mình đã bị giám sát trong suốt thời gian ở đó, lo sợ cho sự an toàn của người hướng đạo, Hamid.
"Một cảnh sát đến đó và bắt đầu hỏi chúng tôi đang làm gì ở đó. Vì tôi sợ họ sẽ lấy ảnh và thẻ nhớ SD của tôi."
May mắn thay, ông đã sao lưu ảnh vào ổ cứng.
Trong thời gian ở đó, ông đã gặp Youssef, một thanh niên 25 tuổi, làm việc trong mỏ từ năm 14 tuổi và đang mắc bệnh phổi.
"Anh ấy kể với tôi rằng anh ấy bắt đầu làm việc từ năm 12 tuổi, khi đó cha anh ấy đang làm việc trong nhà máy cũ. Và rồi khi nhà máy đóng cửa, anh ấy cũng bắt đầu làm việc bất hợp pháp. Cha anh ấy bị phổi nhiễm silica 100%. Tình hình rất tệ, anh ấy phải dùng mặt nạ để thở, và Youssef cũng bắt đầu gặp vấn đề nghiêm trọng về phổi do silica."
Kể từ đó, Youssef đã bị bắt giữ ở Algeria, trong khi cố gắng vượt biển sang Tây Ban Nha bằng thuyền, để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Vậy, bụi silic là gì và nó được tạo ra như thế nào?
Giám đốc điều hành của Tổ chức Phổi Úc, Mark Brooke, thảo luận về những tác động đến sức khỏe của cộng đồng sống và làm việc tại các mỏ này.
"Bụi silic và các dạng vật liệu nguy hiểm khác trong các ngành công nghiệp, ví dụ như khai thác mỏ, được tạo ra khi chúng ta cắt, tạo hình hoặc nghiền bằng cách nào đó trong quá trình khai thác các khoáng chất đó, và chúng ta tạo ra bụi trong không khí, và bụi đó có thể chứa hoặc rất có thể chứa các hạt bụi có hại cho phổi của bạn."
Ông nói về tác hại của bụi silic đối với sức khỏe và lý do tại sao thợ mỏ than lại có nguy cơ cao.
Những gì chúng ta biết ở Úc là khoảng 15 năm trước, chúng ta đã từng chứng kiến sự bùng phát của bệnh phổi thợ mỏ, hay còn gọi là bệnh phổi đen, một căn bệnh mà chúng ta đã không thấy trong một thời gian.Mark Brooke
Ông cho biết nguyên nhân là do nhiều yếu tố, bao gồm quy định và giám sát yếu kém, việc thiếu trang bị bảo hộ cá nhân phù hợp, và phản ứng của các tập đoàn khai thác mỏ đối với sự an toàn của người lao động.
"Kể từ đó, chúng tôi đã áp dụng các biện pháp thực sự mạnh mẽ và nghiêm ngặt nhằm bảo vệ thợ mỏ, sức khỏe phổi và sức khỏe tổng thể của họ. Và điều đó là nhờ các chiến dịch của công đoàn. Đó là nhờ các tổ chức như Quỹ Phổi và Hiệp hội Lồng ngực đã cùng nhau làm nổi bật mức độ nguy hiểm của bụi tại nơi làm việc."
Ông cho biết bệnh phổi đen luôn được coi là một căn bệnh tích tụ. Vì vậy, về cơ bản, có thể có người đã làm việc trong các mỏ này nhiều năm nhưng không thấy những ảnh hưởng tức thời.
"Một trong những điều chúng ta biết về bệnh phổi đen là việc chẩn đoán thường diễn ra ở những năm sau đó. Hiện nay, như chúng ta đã thấy với sự gia tăng nhanh chóng của bệnh, số lượng bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi silic ở Úc ngày càng tăng, liên quan đến quy trình sản xuất, loại đá được khai thác, dụng cụ cắt được sử dụng và mức độ bảo hộ cá nhân được cấp cho nhân viên."
Ông Brooke cho biết chúng ta ngày càng thấy - không chỉ ở Úc mà trên toàn thế giới - rằng thời gian tiếp xúc với bụi đang giảm đáng kể trước khi những người chỉ tiếp xúc trong một năm bị các bệnh phổi nghiêm trọng.
Ông chia sẻ suy nghĩ của mình về những gì các quốc gia đang phát triển có thể làm để ngăn ngừa điều này.
"Tổ chức Y tế Thế giới gần đây đã công bố một nghị quyết toàn cầu về sức khỏe phổi. Và một trong những lĩnh vực mà nghị quyết của Tổ chức Y tế Thế giới Mới về chăm sóc tích hợp và sức khỏe phổi đề cập đến là phơi nhiễm nghề nghiệp. Mọi quốc gia trên thế giới nên xem xét phơi nhiễm nghề nghiệp và sức khỏe phổi của mình, đồng thời thiết lập các khuôn khổ, quy định, chính sách và quy trình."
Stephen Smyth là Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Khai khoáng và Năng lượng tại Úc.
Ông nói với SBS News rằng một trong những yêu cầu đầu tiên ở tất cả các quốc gia đối với bất kỳ ngành khai khoáng nào trên thế giới liên quan đến sức khỏe và an toàn - đặc biệt là ở các nước đang phát triển - là việc áp dụng Công ước 176 của ILO [[Tổ chức Lao động Quốc tế]]. Và điều thực sự đáng báo động là rất nhiều quốc gia chưa áp dụng Công ước 176 của ILO.
Chắc chắn là đáng báo động khi họ sử dụng những biện pháp thô sơ để có thể tự mình làm việc mà không thực sự nhìn thấy hoặc trải nghiệm những gì họ đang làm. Bạn thực sự lo ngại. Thực tế là nếu họ sử dụng, theo lời tôi, những biện pháp thô sơ - bạn phải nói rằng điều kiện làm việc trong chính mỏ sẽ rất tồi tệ, sẽ rất nguy hiểm. Và chúng ta chắc chắn thiếu luật pháp cơ bản về sức khỏe và an toàn, nhưng lại thiếu các yêu cầu để thực hiện công việc.Stephen Smyth
Ông nói rằng mặc dù Úc có nhiều tiềm năng để cải thiện - nhưng nước này có một trong những thực hành hàng đầu thế giới về sức khỏe và an toàn - và sử dụng toàn bộ máy móc cơ khí.
"Nếu so sánh với Úc hay các nước khác, chúng ta có tiêu chuẩn về thiết bị nâng, tiêu chuẩn về máy kéo, và cả việc khai thác tất cả các cơ chế đó nữa. Thật đáng báo động và lo ngại khi công nhân đang liều mạng chỉ để vào mỏ, chứ chưa nói đến việc làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, nguy hiểm, mỗi ngày."
Các nhóm nhân quyền cũng từng bày tỏ quan điểm tương tự trong quá khứ - bảo vệ những người biểu tình ở thành phố Jerada, miền đông nước này.
Không lối thoát
Người hướng đạo của phóng viên nhiếp ảnh Barossa là ông Hamid chia sẻ thực tế của những người thợ mỏ trên thực địa.
"Nhiều thanh niên đã thiệt mạng trong các mỏ này do lũ lụt, nổ, sập hầm, thiếu oxy. Gia đình mất cha, mất anh em hay con trai."
Ông nói rằng ngay cả các bé gái cũng làm việc tại các mỏ này. Mặc dù phụ nữ không được làm việc trong mỏ, nhưng họ có thể giúp chọn than.
"Thậm chí một số em gái từ 12 đến 16 tuổi cũng đi làm ở đó, và nếu có bảo hiểm thì cũng không, chỉ có một số hỗ trợ từ chính phủ. Không, không có bảo hiểm, không có gì cả."
Một số người đã rời đến Oudja ở miền đông Maroc để làm việc. Nhưng ông Hamid nói rằng hầu hết họ ở lại vì đó là quê hương của họ và họ không còn nơi nào để đi.
"Vì vậy, cộng đồng tồn tại bằng cách dựa vào nhau. Chia sẻ thức ăn, tiền bạc và sự hỗ trợ. Một số gia đình thu gom than và bán cho người trung gian. Vì vậy, người chịu thiệt hại thì không kiếm được nhiều tiền, nhưng người trung gian thì lại kiếm được nhiều tiền mà không cần làm việc gì cả. Anh ta cứ mua rồi lại bán."
Ông nói rằng người dân địa phương muốn có việc làm thực sự, chứ không phải những lời hứa suông từ chính phủ.
"Họ không muốn chết trong những cái hố này. Họ không muốn nhà máy, dự án, hay mỏ hợp pháp với sự an toàn và quyền lợi. Họ muốn làm việc một cách đàng hoàng, chứ không phải trong sợ hãi."
Thêm vào đó, họ không còn lựa chọn nào khác.
Không ai vui vẻ làm việc này. Họ phải xuống hầm mỏ, vì họ không còn lựa chọn nào khác. Mỗi lần vào hầm mỏ, họ đều phải nói lời tạm biệt với gia đình. Đó có thể là lần cuối cùng. Vì vậy, họ làm việc trong sợ hãi, chứ không phải hy vọng.Hamid
Ông nói một thợ mỏ có thể kiếm được từ 60 dirham (10 đô la Úc) đến 120 dirham (20 đô la Úc) mỗi ngày - tùy thuộc vào lượng than họ khai thác được.
Ông Hamid cho biết số tiền họ kiếm được đủ để trang trải các nhu cầu thiết yếu như bánh mì, đường, thực phẩm và tiền thuê nhà.
Có một nhà máy được xây dựng là một hợp đồng giữa một công ty Trung Quốc và chính phủ Maroc, trị giá hơn [[AUD]] 465 triệu đô la Úc [[300 triệu đô la Mỹ (USD)]].
Nhà máy đã tồn tại -- như ảnh chụp của ông Barbosa -- với nghĩa trang ở phía trước.
Công ty này đã tạo ra một số việc làm, nhưng không đủ để tuyển dụng phần lớn những người vẫn không còn lựa chọn nào khác và phải làm việc bất hợp pháp, liều mạng sống của mình.
"Công ty Trung Quốc thì khác, vì họ đã đầu tư rất lớn vào đó và xây dựng một nhà máy mới, nhưng họ lại không có nhiều việc làm. Ví dụ, 90% người dân Jerada là thợ mỏ bất hợp pháp, và có lẽ với một nhà máy mới, chỉ có 10% có việc làm tại công ty Trung Quốc. Còn phần trăm còn lại, một số người nói rằng các công ty châu Âu đã đến đó và nói, này, nếu các anh muốn kiếm thêm, tôi có thể cung cấp cho các anh một số công cụ và các anh có thể khai thác rồi đưa cho tôi."
Ông Hamid nói rằng mối nguy hiểm không bao giờ chấm dứt.
"Một số người trong số họ chỉ dùng khăn xếp hay gì đó. Không có oxy. Đường hầm bị sập, lũ lụt giết chết trẻ vị thành niên. Không có bệnh viện hay đội cấp cứu, không có sự bảo vệ pháp lý hay bảo hiểm. Và cảnh sát truy đuổi họ vì điều đó là bất hợp pháp và điều đó đã từng xảy ra với cá nhân tôi khi tôi ở cùng David."
Tại đó không có các trung tâm y tế tốt, nếu thợ mỏ gặp vấn đề về silica, họ cần phải đến Casablanca hoặc một thành phố lớn khác để điều trị.
Ông Hamid kể một thợ mỏ ở Jerada đã mô tả cuộc sống của họ không có lối thoát.
"Bạn tôi sống ở Jerada, anh ấy nói với tôi rằng ở đó có một câu nói. Họ nói rằng chúng tôi tự đào mồ chôn mình để sống sót."
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
