Tòa án Liên bang vừa giáng một đòn mạnh vào hy vọng của người dân Torres Strait và các nhà hoạt động môi trường khi bác bỏ một vụ kiện về khí hậu mang tính lịch sử.
Vụ kiện được hai vị chủ đất truyền thống – Uncle Pabai Pabai và Uncle Paul Kabai – khởi kiện năm 2021, cho rằng chính phủ có nghĩa vụ chăm sóc người dân trên đảo, và việc không giảm khí thải đủ mức đã gây tổn hại đến cộng đồng của họ.
Thế nhưng, thẩm phán Michael Wigney tuyên bố chính phủ Úc không có nghĩa vụ như vậy trong vụ này.
“Nguyên đơn đã không thành công trong việc chứng minh cáo buộc sơ suất. Khối Thịnh vượng chung không – và chưa từng – có nghĩa vụ chăm sóc như các nguyên đơn nêu ra. Những quyết định liên quan đến việc đặt và công bố các mục tiêu cắt giảm khí thải của Úc, theo các nghĩa vụ quốc tế hay theo cách khác, đều mang tính chính trị cao và hiển nhiên thuộc về chính sách cốt lõi của chính phủ. Do đó, chúng không thể bị ràng buộc bởi các nghĩa vụ theo thông luật như nguyên đơn lập luận.”
Phán quyết được đưa ra trong bối cảnh các chuyên gia khí hậu cảnh báo thời gian dành cho quần đảo Torres Strait – còn gọi là Zenadth Kes – đang dần cạn kiệt. Đây là quần đảo bao gồm hơn 200 hòn đảo kéo dài từ mũi Cape York đến Papua New Guinea.
Unle Paul Kabai, thể hiện nỗi đau mà hiện nay nhiều người dân bản địa Úc đang cảm nhận, khi phải đối mặt trực tiếp với biến đổi khí hậu.
“Tôi đã nghĩ rằng phán quyết sẽ có lợi cho chúng tôi. Tôi thật sự sốc. Nỗi đau này không chỉ của riêng tôi, mà của tất cả mọi người – cả người bản địa và không bản địa – những người đã bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu," Uncle Kabai nói.
Uncle Paul Kabai nói với NITV rằng sau hàng ngàn năm sinh sống trên các hòn đảo này, giờ đây người dân Torres Strait đang chứng kiến nước biển dâng tràn vào nhà cửa, phá hủy mùa màng và làm xói mòn những nơi chôn cất tổ tiên linh thiêng.
“Chúng tôi đã mất tất cả. Vườn tược, cây trồng... Làm sao chúng tôi có thể dạy con cháu rằng đây là mùa trồng chuối, trồng khoai lang? Tất cả đều biến mất. Không còn luống vườn nào nữa vì đất quá mặn.”
Tòa án nghe bằng chứng cho thấy mực nước biển tại đây đang dâng cao gấp đôi tốc độ trung bình toàn cầu, và các cộng đồng ở đảo Boigu và Saibai có thể chỉ còn chưa đến 30 năm nữa trước khi nơi đây trở nên không thể sinh sống.
Thẩm phán Wigney bày tỏ sự đồng cảm với bằng chứng đáng báo động này, nhưng nhấn mạnh rằng kết luận pháp lý không nên bị hiểu sai là sự đồng tình với các chính sách khí hậu yếu kém của chính phủ.
“Những kết luận tôi đưa ra không nên bị hiểu nhầm rằng tôi chấp thuận hay biện minh cho các mục tiêu giảm khí thải hết sức khiêm tốn và thiếu tham vọng mà chính phủ đã đặt ra trong các năm 2015, 2020 và 2021. Quần đảo Torres Strait và người dân bản địa nơi đây đang là những người đầu tiên hứng chịu ảnh hưởng cuộc khủng hoảng khí hậu.
Nếu không có hành động ngăn chặn tình trạng ấm lên toàn cầu và các tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, nỗi sợ lớn nhất của nguyên đơn có thể sẽ thành hiện thực – họ sẽ mất đảo, mất văn hóa và cách sống, và trở thành những người tị nạn vì khí hậu.
Nhưng với những người kỳ vọng một phán quyết sẽ buộc chính phủ phải hành động mạnh mẽ hơn để giúp thế giới không vượt quá ngưỡng nhiệt độ 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, kết quả này là một sự thất vọng lớn.
Vụ kiện được nộp lên Tòa án Liên bang vào năm 2021, với hai người đàn ông Torres Strait lập luận rằng chính phủ đã không làm đủ để bảo vệ người dân và hòn đảo của họ khỏi biến đổi khí hậu.
Một năm sau, vào năm 2022, Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc ra phán quyết rằng việc Úc không hành động trong cuộc khủng hoảng khí hậu đã vi phạm quyền của người dân Torres Strait.
Isabelle Reinecke – người sáng lập và giám đốc điều hành tổ chức Grata Fund (tổ chức pháp lý phi lợi nhuận hỗ trợ vụ kiện) – cho biết vụ kiện này được mô phỏng theo một vụ kiện thành công tại Hà Lan, nơi Tòa án Tối cao buộc chính phủ Hà Lan phải cắt giảm khí thải để bảo vệ quyền con người của người dân.
“Vụ kiện này thực sự mang tính bước ngoặt và đang được theo dõi trên toàn thế giới. Nó được mô phỏng theo vụ kiện khí hậu thành công nhất trong lịch sử, nơi người dân Hà Lan đã kiện chính phủ về sự lơ là trong hành động khí hậu.”
Sau kết quả đáng thất vọng, bà Reinecke cho biết cuộc chiến chưa kết thúc. Người dân Torres Strait sẽ tiếp tục lên tiếng để bảo vệ cộng đồng của họ.
“Cộng đồng và các vị trưởng lão mà tôi làm việc cùng rất rõ ràng và quyết tâm. Họ biết mình đang đối mặt với điều gì, và tin rằng họ sẽ tiếp tục đấu tranh. Tôi thật sự tin rằng hôm nay chỉ là khởi đầu cho một chương mới trong cuộc chiến lâu dài của người dân Úc nhằm buộc chính phủ chịu trách nhiệm và đảm bảo rằng tất cả chúng ta được bảo vệ đúng mức.”
Uncle Pabai Pabai nói rằng trái tim ông tan nát, nhưng tình yêu dành cho cộng đồng sẽ tiếp tục là động lực để ông bước tiếp.
“Tôi đau lòng cho gia đình và cộng đồng của mình. Chính tình yêu đã dẫn dắt chúng tôi trong hành trình này suốt 5 năm qua – tình yêu dành cho gia đình và cộng đồng. Tình yêu ấy sẽ tiếp tục đưa chúng tôi tiến về phía trước.”
READ MORE
SBS Việt ngữ
