Trong Thế chiến Thứ Hai, Mỹ đã tạo ra một loại vũ khí mà không quốc gia nào khác có được. Và mục tiêu đầu tiên của loại vũ khí này chính là thành phố Hiroshima của Nhật Bản.
Mỹ đã mất ba năm để chế tạo vũ khí hạt nhân trong bí mật, nhưng trật tự toàn cầu đã thay đổi kể từ ngày 6 tháng 8 năm 1945.
Phó Giáo sư Tilman Ruff, đồng sáng lập Chiến dịch Quốc tế Xóa bỏ Vũ khí Hạt nhân (ICAN), nói:
“Bí mật đã không thể giữ được nữa kể từ khi quả bom được sử dụng ở Hiroshima.”
Tiến sĩ James Dwyer, giảng viên nghiên cứu chiến lược tại Đại học Tasmania, cho biết rằng khi Chiến tranh Lạnh bắt đầu, cuộc đua toàn cầu chế tạo bom hạt nhân cũng được khởi động – và rất nhanh chóng.
“Chúng ta đã chứng kiến kho vũ khí hạt nhân tăng từ vài đầu đạn lên đến hàng nghìn.”
Hiện có 9 quốc gia được cho là sở hữu vũ khí hạt nhân: Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh, Triều Tiên, Israel, Ấn Độ và Pakistan.
Kho dự trữ toàn cầu hiện có hơn 12.000 đầu đạn, trong đó Mỹ và Nga chiếm khoảng 90%.
Chỉ có Israel là quốc gia duy nhất từ chối xác nhận mình có vũ khí hạt nhân, và theo đuổi chính sách mơ hồ chiến lược.
Đó là một nước cờ chiến lược của Israel. Họ có thể tạo ra mối đe dọa hạt nhân đối với các đối thủ tiềm tàng mà không cần công khai tuyên bố là một quốc gia hạt nhân – điều có thể khiến họ bị trừng phạt.Tiến sỹ Dwyer
Iran, một quốc gia ký kết Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), bị Cơ quan giám sát của Liên Hiệp Quốc nghi ngờ đã tích trữ uranium được làm giàu gần ngưỡng có thể chế tạo bom.
Hoạt động này tăng tốc sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran vào năm 2018.
Vào tháng 6, Israel và Mỹ đã tìm cách phá hủy chương trình hạt nhân của Iran, dù Iran từ lâu luôn khẳng định chương trình này chỉ phục vụ mục đích dân sự.
Hiện vẫn chưa rõ mức độ thiệt hại, nhưng nhiều nhà phân tích tin rằng uranium đã được di chuyển trước đó, và điều này có thể khiến khả năng Iran chế tạo vũ khí hạt nhân tăng lên.
“Giờ đây, họ có khả năng phát triển năng lực hạt nhân trong bí mật hơn trước đây. Tôi cho rằng đây là một rủi ro nghiêm trọng mà cuộc tấn công đã làm trầm trọng thêm," phó giáo sư Ruff.
Tiến sỹ Dwyer nói thêm:
“Từ góc nhìn của Iran, thứ duy nhất có thể bảo đảm sự tồn tại lâu dài của chính quyền hiện tại chính là năng lực hạt nhân, là khả năng răn đe bằng vũ khí hạt nhân. Liệu điều này có thể ngăn cản Iran hay không? Tôi nghi ngờ điều đó và thực sự nghĩ rằng tình hình sẽ diễn biến theo hướng ngược lại.”
Kể từ những năm 1960, đã có nhiều hiệp ước được thiết lập nhằm hạn chế phổ biến vũ khí hạt nhân.
Hiệp ước quan trọng nhất là Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), chính thức có hiệu lực vào năm 1970 và hiện có 191 quốc gia tham gia ký kết.
“Bản chất của thỏa thuận là 5 quốc gia đã có vũ khí hạt nhân Pháp, Mỹ, Anh, Liên Xô sẽ dần loại bỏ kho vũ khí của mình, đổi lại phần còn lại của thế giới sẽ không phát triển vũ khí hạt nhân," phó giáo sư Ruff.
Một nghiên cứu công bố tháng trước cho thấy Trung Quốc đang tích trữ vũ khí hạt nhân với tốc độ nhanh nhất thế giới.
Trước đây nước này tụt hậu so với các cường quốc hạt nhân khác, nhưng hiện đã có 600 đầu đạn, với 100 đầu đạn được bổ sung chỉ trong hai năm qua.
Nếu giữ vững tốc độ này, đến năm 2035, Trung Quốc có thể sở hữu 1.500 đầu đạn, gần ngang với Mỹ và Nga – hai nước đang có số lượng vũ khí hạt nhân sẵn sàng sử dụng nhiều nhất.
“Chúng ta đang chứng kiến việc gia tăng đầu tư vào việc hiện đại hóa vũ khí hạt nhân — không phải là giải trừ như những gì đã hứa suốt hàng thập kỷ. Các quốc gia đang phát triển những loại vũ khí hạt nhân tàng hình, tầm xa, chính xác hơn, linh hoạt hơn. Đây không phải là dấu hiệu cho thấy họ đang nghiêm túc với nghĩa vụ giải trừ vũ khí," phó giáo sư Ruff.
Những nỗ lực giải trừ đã đình trệ, và sự trỗi dậy của Trung Quốc như một cường quốc hạt nhân đã khiến việc đàm phán một hiệp ước mới vào năm sau trở nên phức tạp hơn.
“Tôi nghĩ nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân sẽ ngày càng lớn nếu căng thẳng giữa Trung Quốc và các nước khác ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục leo thang. Nếu Mỹ tiếp tục hành xử thất thường hoặc các đồng minh mất niềm tin vào ‘ô hạt nhân’ mà Mỹ cam kết bảo vệ," tiến sỹ Dwyer.
Hiện cũng có lo ngại rằng việc Mỹ tuyên bố phát triển hệ thống phòng thủ mới đầy tham vọng — bao gồm các thành phần trên không gian — sẽ càng làm gia tăng cuộc chạy đua vũ trang.
