48 năm trước, vào ngày 31 tháng 10 năm 1975, chính phủ đảng Lao động của Gough Whitlam đã thông qua Đạo luật Phân biệt chủng tộc nhằm nỗ lực bảo đảm mọi người ở Úc đều được đối xử bình đẳng và có cơ hội như nhau, bất kể xuất thân của họ.
Thế nhưng, đạo luật đó có hiệu quả như thế nào và tại sao sự phân biệt chủng tộc vẫn tồn tại?
Chủ tịch Ủy ban Nhân quyền Úc (AHRC) và Quyền Ủy viên về Phân biệt chủng tộc, Giáo sư danh dự Rosalind Croucher cho biết đạo luật này là bước quan trọng đầu tiên trong việc giải quyết vấn đề phân biệt chủng tộc mang tính cơ cấu.
“Đạo luật chống phân biệt chủng tộc rất quan trọng vì đây là phần đầu tiên của luật chống phân biệt đối xử của liên bang. Đó là khung pháp lý để xây dựng Ủy ban Nhân quyền Úc sau này. Giai đoạn đầu tiên là quy định việc đối xử bất công với bất kỳ ai vì chủng tộc, màu da, nguồn gốc quốc gia hoặc dân tộc, tình trạng nhập cư đều là bất hợp pháp."
Đạo luật phân biệt chủng tộc đã được cập nhật vào năm 1995 để bổ sung một điều khoản quy định việc xúc phạm, hoặc làm nhục một người dựa trên nền tảng văn hóa hoặc màu da của họ cũng là bất hợp pháp.
Đạo luật này tạo cơ hội cho các nạn nhân của nạn phân biệt chủng tộc khiếu nại lên Ủy ban Nhân quyền Úc, cơ quan cố gắng giải quyết vấn đề trước khi đưa ra thủ tục tố tụng tại tòa án.
Giáo sư Croucher cho biết AHRC nhận được 15.000 yêu cầu mỗi năm, trong đó có khoảng 2.000 yêu cầu là khiếu nại được tổ chức của họ giải quyết.
Bà cho biết đây là một quá trình tự nguyện nhưng các nhà hòa giải sẽ cố gắng hết sức để tìm ra công lý cho nạn nhân.
“Đây là một phần của quy trình hòa giải, không ai bị buộc phải hòa giải. Đó là một quá trình tự nguyện. Đôi khi có yếu tố tài chính trong quá trình giải quyết sự việc. Nhưng sức mạnh của lời xin lỗi cũng có tác dụng khá mạnh mẽ, cho dù đó là lời xin lỗi công khai hay lời xin lỗi chân thành với người liên quan”
Bất chấp các luật như R-D-A cấm phân biệt đối xử rõ ràng ở nơi làm việc và các tổ chức, vẫn có một lượng lớn - và trong một số trường hợp còn tăng lên - số lượng báo cáo về sự phân biệt đối xử cả ở nơi làm việc và trong quá trình tuyển dụng.
Một nghiên cứu kéo dài hơn hai năm của Đại học Monash được công bố vào tháng 7 cho thấy rằng người dân tộc thiểu số nhận được cuộc gọi lại từ nhà tuyển dụng ít hơn 57% so với những ứng viên có tên tiếng Anh cho các vị trí lãnh đạo.
Đối với các vị trí không phải lãnh đạo, người dân tộc thiểu số nhận được ít cuộc gọi lại hơn 45%.
Chỉ số hòa nhập tại nơi làm việc năm 2023 của Hội đồng Đa dạng Úc cũng cho thấy tỷ lệ phân biệt đối xử hoặc quấy rối tại nơi làm việc đối với người Úc thuộc các quốc gia bản địa đã tăng 9% từ năm 2021 đến năm 2023.
Cô Lisa Annese, Giám đốc điều hành của Hội đồng Đa dạng Úc, cho biết nghiên cứu của họ cho thấy rằng sự phân biệt chủng tộc chống người bản địa này thường diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau.
“Chúng tôi đã làm việc với Trung tâm UTS Jumbunna về trải nghiệm của các dân tộc thuộc các quốc gia thứ nhất và 60% trong số họ mô tả đã trải qua sự phân biệt chủng tộc tại nơi làm việc, điều đó bao gồm từ những lời miệt thị chủng tộc rõ ràng - điều đó vẫn xảy ra - cho đến những hình thức tế nhị hơn của sự phân biệt chủng tộc.”Lisa Annese - Giám đốc điều hành của Hội đồng Đa dạng Úc
Bà Annese nói rằng cần phải có những nỗ lực tốt hơn để thông báo cho mọi người về các vấn đề liên quan đến chủng tộc, để mọi người không vô tình gây ra tổn hại.
“Không phải lúc nào mọi người cũng có ý định phân biệt chủng tộc. Hầu hết với mọi người, điều đó diễn ra một cách vô thức. Họ không hiểu sự phân biệt chủng tộc biểu hiện như thế nào, chẳng hạn như khi bạn nói chuyện với một người thuộc các quốc gia thứ nhất rằng “Anh/chị trông không giống thổ dân chút nào” v.v… Đó chỉ là mức độ thấp, nhưng nhiều hành động sẽ dần tích tụ lên mức độ cao hơn.”
Tháng trước, một nhóm làm việc của Liên Hợp Quốc đã công bố báo cáo đánh giá trải nghiệm của những người gốc Phi ở Úc, trong đó nhóm này tuyên bố rằng nhiều người nói họ đang sống "dưới sự bao vây của nạn phân biệt chủng tộc".
Noël Zihabamwe là người sáng lập Trung tâm Vận động Người Úc gốc Phi, đã cộng tác chặt chẽ với nhóm công tác của Liên hợp quốc trong chuyến thăm Úc của họ.
Ông nói rằng sự phân biệt đối xử với người Úc gốc Phi thường có vẻ hơi khác so với phân biệt chủng tộc đối với các cộng đồng khác.
“Ví dụ, người châu Phi thường phải đối mặt với việc cơ quan thực thi pháp luật phân biệt chủng tộc. Ngoài ra, còn có phân biệt đối xử trong việc làm, chẳng hạn, nhiều người gốc Phi có thể gặp khó khăn khi tiếp cận cơ hội việc làm hoặc trải qua sự phân biệt đối xử tại nơi làm việc. Về phương diện truyền thông, chúng tôi đã thấy những miêu tả tiêu cực hoặc thiên vị trên các phương tiện truyền thông có thể gây ra những định kiến và góp phần phân biệt đối xử với người gốc Phi."
Báo cáo của Liên Hợp Quốc cũng cho thấy sự kỳ thị đối với người gốc Phi đã dẫn đến những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và tỷ lệ tự tử cao hơn ở giới trẻ.
Các nhà nghiên cứu sức khỏe tâm thần của Orygen đã phát hiện vào năm 2020 rằng những người trẻ tuổi nhập cư đến Úc từ Châu Phi có nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe tâm thần cao hơn tới 10 lần so với những người sinh ra ở Úc.
Ông Zihabamwe nói rằng Trung tâm Vận động của Liên hợp quốc và người Úc gốc Phi muốn có sự bảo vệ pháp lý mạnh mẽ hơn để bảo đảm kết quả tốt hơn cho các dân tộc thiểu số.
"Một số khuyến nghị đó bao gồm luật chống phân biệt đối xử. Có nghĩa là tăng cường và thực thi luật chống phân biệt đối xử nhằm cung cấp sự bảo vệ toàn diện chống lại sự phân biệt đối xử và quấy rối chủng tộc, đặc biệt chú ý đến việc giải quyết vấn đề phân biệt chủng tộc có hệ thống. Thứ hai, cải thiện việc thu thập dữ liệu về bản sắc chủng tộc và dân tộc để hiểu rõ hơn và giải quyết những chênh lệch về việc làm và tư pháp hình sự. Thứ ba là chương trình giáo dục. Phát triển các chương trình giáo dục nhằm thúc đẩy sự đa dạng và hòa nhập văn hóa trong trường học nhằm thúc đẩy sự đánh giá cao hơn về các nền văn hóa khác nhau."
