Sau hai tháng đàm phán, Ukraine và Nga đã ký thỏa thuận tại một buổi lễ ở Istanbul cho phép xuất khẩu 22 triệu tấn ngũ cốc Ukraine đang mắc kẹt tại các cảng Hắc Hải kể từ khi xâm lược.
Thỏa thuận này giúp làm giảm bớt sự căng thẳng về an ninh lương thực toàn cầu và đã làm hài lòng Tổng thư ký Liên hợp quốc, Antonio Guterres.
"Hôm nay, có một ngọn hải đăng đã sáng lên trên Hắc Hải. Một ngọn hải đăng hy vọng, một ngọn hải đăng về sự khả dĩ. Một ngọn hải đăng cứu trợ trong một tình trạng mà thế giới cần nó hơn bao giờ hết. Tôi muốn ghi nhận và cảm ơn tất cả những người đã giúp tạo ra điều này."
Trước khi thỏa thuận, cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau về các lô hàng bị chặn.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga - Sergei Shoigu - và Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraine - Oleksandr Kubrakov - không ký thỏa thuận trực tiếp với nhau mà đã ký các thỏa thuận riêng biệt với Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hợp Quốc.
Dù vậy thì ông Guterres cũng đã vô cùng hoan hỉ và ca ngợi họ vì đã tạm gác cuộc tranh chấp gay gắt của họ qua một bên.
"Các bạn đã vượt qua những trở ngại và gạt bỏ những khác biệt sang một bên để mở đường cho một sáng kiến phục vụ lợi ích chung của tất cả mọi người. Thúc đẩy phúc lợi của nhân loại đã là động lực của những cuộc nói chuyện này. Câu hỏi đặt ra không phải là nó có gì tốt cho bên A hay bên B mà là những gì quan trọng nhất đối với con người trong thế giới của chúng ta."
Ukraine là khu vực sản xuất lương thực chính của thế giới - một trong những nước xuất khẩu lúa mì, dầu hướng dương và bắp lớn nhất hành tinh.
Việc Nga xâm lược Ukraine và phong tỏa các tuyến hàng hải đối với các cảng biển của nước này đã khiến việc vận chuyển nông sản phần lớn bị đình trệ.
Một số ngũ cốc của Ukraine đang được vận chuyển qua châu Âu bằng đường sắt, đường bộ và đường sông.
Nhưng điều đó không ngăn được giá của các mặt hàng quan trọng như lúa mì và lúa mạch tăng vọt kể từ khi chiến tranh bắt đầu.
Điều này ảnh hưởng nặng nề đối với những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trên thế giới.
Giá lương thực trong sáu tháng qua đã tăng 187% ở Sudan, 86% ở Syria và 60% ở Yemen.
Antonio Guterres nói rằng thỏa thuận sẽ gây áp lực giảm giá.
"Nó sẽ mang lại sự cứu trợ cho các nước đang phát triển đang bên bờ vực phá sản, và nó sẽ cứu những người dễ bị tổn thương nhất khỏi phải lâm vào nạn đói trên diện rộng. Nó sẽ giúp ổn định giá lương thực toàn cầu vốn đã cao ở mức kỷ lục ngay cả trước chiến tranh - vốn là một cơn ác mộng thực sự đối với các nước đang phát triển Quốc gia."
Thỏa thuận cũng sẽ cho phép vận chuyển ngũ cốc và phân bón của Nga.
Đặc biệt, ba cảng sẽ hoạt động trở lại nhờ thỏa thuận - Odesa, Chernomorsk và Yuzhny.
Việc thực hiện thương vụ sẽ rất phức tạp.
Theo thỏa thuận, mọi hoạt động trong lãnh hải Ukraine sẽ thuộc thẩm quyền của Ukraine.
Đó là một chiến thắng quan trọng của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy.
"Hôm nay, chính phủ của chúng tôi và toàn bộ thế giới văn minh đã đạt được một thỏa thuận quan trọng - chúng tôi có một thỏa thuận cho phép chúng tôi mở cửa các cảng của Ukraine và khôi phục việc xuất khẩu nông sản của Ukraine. Từ ngày đầu tiên của cuộc xâm lược toàn diện, Nga đã làm mọi thứ để không chỉ đóng cửa đường tiếp cận biển của Ukraine, mà còn phá hủy tiềm năng xuất khẩu của chúng tôi bao gồm cơ sở hạ tầng, cảng, đường sắt, nhà kho và hầm chứa của chúng tôi. Chúng tôi đã không cho phép điều đó. Và bây giờ chúng tôi không chỉ có thể khôi phục hoạt động của các cảng của chúng tôi ở Hắc Hải, mà còn bảo vệ chúng. Điều này đã được quân đội và tình báo của chúng tôi giải quyết. Quân đội đảm bảo với tôi về quyền kiểm soát một trăm phần trăm đối với các phương thức tiếp cận các cảng của chúng tôi."
Một quan chức cấp cao của UN cho biết sẽ mất vài tuần trước khi thỏa thuận đi vào hoạt động hoàn toàn, cho biết Ukraine cần khoảng 10 ngày để chuẩn bị các cảng của mình.
Ông Zelenskyy cho biết Ukraine có khoảng 14 tỷ AUD tương đương10 tỷ USD ngũ cốc có thể được xuất khẩu.
"Khoảng 20 triệu tấn ngũ cốc thu hoạch năm ngoái sẽ được xuất khẩu. Và số thu hoạch năm nay cũng có thể được bán. Đây là thu nhập của nông dân, toàn bộ ngành nông nghiệp và ngân sách nhà nước. Đây là công ăn việc làm. Đây là nguồn quỹ cho mùa gieo hạt năm sau. Hiện tại chúng tôi có lượng ngũ cốc trị giá khoảng 10 tỷ đô la. Điều thứ hai, là cuối cùng là chúng ta cũng đã có cơ hội để giảm mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng lương thực do Nga gây ra, ngăn chặn một thảm họa toàn cầu - nạn đói có thể dẫn đến hỗn loạn chính trị ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở những quốc gia đã giúp đỡ chúng tôi. Và điều thứ ba, việc này là một minh chứng khác cho thấy Ukraine có thể chống chọi với cuộc chiến này. Và điều quan trọng nữa là mọi thứ trong các vùng lãnh hải này của Ukraine sẽ do nhà nước của chúng tôi kiểm soát."
Sẽ có một trung tâm điều phối chung ở Istanbul, do Liên hợp quốc, các quan chức Nga, Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ.
Các bên sẽ theo dõi chuyển động của tàu từ xa.
Không một máy bay hoặc tàu quân sự nào được phép đến gần.
Một tàu quét mìn của bên thứ ba có thể rà quét để bảo đảm không có thủy lôi và mìn ở các đường tiếp cận đến các cảng của Ukraine.
Và các đoàn kiểm tra của tất cả các bên sẽ lên tàu tại lối vào và ra của eo biển Bosphorus ở Thổ Nhĩ Kỳ để chắc chắn không có vũ khí hoặc binh sĩ trên tàu.
Cộng đồng quốc tế đã cam kết sẽ giữ cho Nga thực hiện đúng với thỏa thuận mà không giở chứng giữa chừng.
Cả Hoa Kỳ và Vương quốc Anh đều tuyên bố sẽ quy trách nhiệm cho Nga.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau cảnh báo rằng kỳ vọng đang ở mức thấp.
"Trước hết, tôi xin nói rõ: niềm tin của Canada đối với độ tin cậy của Nga là con số không. Họ chẳng chứng tỏ được gì ngoài lòng tin kém. Họ đã gây ra một cuộc khủng hoản về nhiên liêu tòa cầu, khủng hoảng lương thực toàn cầu và cuộc xâm lược vô lý và phi nghĩa vào Ukraine của họ, và phần còn lại của chúng ta đã làm việc cật lực để cố gắng giảm thiểu những vấn đề đó trên toàn thế giới."
Thỏa thuận kéo dài trong 120 ngày và có thể được gia hạn.
Mời vào phần audio để nghe toàn bộ nội dung
