Hành trình lịch sử của Uluru–Kata Tjuta
Uluru và Kata Tjuta là hai biểu tượng thiên nhiên nổi tiếng nhất của Trung nước Úc, được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới. Đối với người Anangu, đây là những địa điểm linh thiêng từ hàng chục nghìn năm trước.
Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, hai địa danh này từng bị đổi tên – Kata Tjuta được gọi là Núi Olga, còn Uluru bị đặt tên là Ayers Rock theo tên của Sir Henry Ayers, Chánh bộ trưởng của Nam Úc vào thế kỷ 19.
Năm 1985, tại một buổi lễ trọng đại do Toàn quyền Sir Ninian Stephen chủ trì, quyền sở hữu hợp pháp của Uluru được trao lại cho Hội đồng Đất đai bản địa Uluru–Kata Tjuta. Khi ông tuyên bố:
“Tôi nay trao vào tay Hội đồng Đất đai bản địa Uluru–Kata Tjuta giấy chứng nhận quyền sở hữu hợp pháp,” đám đông đã vỡ òa trong tiếng vỗ tay – đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử quyền đất đai của người Thổ dân.
Hành trình đấu tranh và kháng cự
Việc trao trả quyền sở hữu là kết quả của nhiều năm vận động kiên trì từ Hội đồng Đất đai Trung tâm và Hội đồng Pitjantjatjara nhằm khẳng định quyền của các chủ đất truyền thống, dù từng vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của chính quyền Lãnh thổ Bắc Úc.
Khi đó, Thủ hiến Ian Tuxworth lập luận rằng chính quyền lãnh thổ nên nắm quyền quản lý và cho rằng “Ủy viên Tòa án Đất đai của Lãnh thổ” phải là người quyết định quyền sở hữu.
Ông cho rằng Uluru không đủ điều kiện để được đòi lại quyền đất đai theo Đạo luật Quyền Đất đai Bản địa của Lãnh thổ Bắc Úc – vì công viên quốc gia Uluru–Kata Tjuta đã được thành lập từ năm 1977, nằm ngoài phạm vi luật này.
Nếu yêu cầu của chính phủ lãnh thổ được chấp nhận, theo Bảo tàng Quốc gia Úc, người Anangu sẽ chỉ được công nhận quyền sở hữu hạn chế và không có quyền quản lý công viên.
Nhưng chính phủ Hawke cùng Toàn quyền Stephen đã quyết định khác đi. Sir Ninian Stephen tuyên bố rằng quyền sở hữu sẽ được trao trả và sau đó, người Anangu sẽ ký thỏa thuận cho chính phủ thuê lại khu vực này để tiếp tục quản lý như một công viên quốc gia.
Hội đồng Đất đai, theo giấy chứng nhận được trao hôm nay, có được quyền sở hữu theo luật Úc. Đồng thời, công nhận tầm quan trọng đặc biệt của Uluru đối với tất cả người dân Úc, khu vực này sẽ được cho thuê lại cho Cơ quan Quản lý Công viên Quốc gia và Động vật hoang dã Úc.Sir Ninian Stephen
Kỷ niệm 40 năm – từ Uluru đến London
Bốn mươi năm sau, buổi lễ kỷ niệm diễn ra tại khu vực ngắm bình minh Talinguṟu Nyakunytjaku của Uluru, với sự tham dự của Thủ tướng Anthony Albanese. Trước đó, vào đầu tháng 10, các nghi thức tưởng niệm đầu tiên đã được tổ chức tại Australia House ở London.
Cao ủy Úc tại Anh, ông Stephen Smith, cho biết sự kiện tại London có sự tham dự của chín chủ đất truyền thống, các quan chức cấp cao và Vua Charles – người từng ghé thăm Uluru năm 1983 cùng Công nương Diana.
“Tôi nhớ khi mình đến đó, vào những thời điểm khác nhau trong ngày, ánh sáng thật kỳ diệu. Tôi chỉ tiếc là không có thời gian lấy cọ ra để vẽ.” Đại diện Anangu, ông Harry Wilson, chia sẻ cảm xúc.
“Khi nhìn thấy hình ảnh của Uluru trên màn hình, chúng tôi trào nước mắt, vừa buồn, vừa hạnh phúc.”
Cao ủy Smith cho biết đây là một sự kiện đặc biệt, bởi hiếm khi Hoàng gia Anh tham dự lễ kỷ niệm mốc 40 năm: “Thông thường, Hoàng cung chỉ quan tâm đến những dịp 50 hay 100 năm. Việc nhà vua tham dự lễ kỷ niệm 40 năm cho thấy tầm quan trọng của sự kiện này.”
Trong đoạn video gửi đến buổi lễ, Thủ tướng Albanese nhấn mạnh:
“Đây là một cột mốc trong lịch sử quyền đất đai của người Thổ dân – một khoảnh khắc mạnh mẽ trong câu chuyện của đất nước chúng ta.
Trên toàn thế giới, Uluru được xem là biểu tượng của nước Úc. Với người Úc, đó là minh chứng cho tình yêu đất mẹ và khát vọng công lý.Thủ tướng Anthony Albanese
Ông Stephen Smith cũng khẳng định: “Người Anangu đã sống quanh khu vực Uluru–Kata Tjuta hơn 30.000 năm. Đây là những cảnh quan văn hóa sống động và thiêng liêng, nơi tri thức, ngôn ngữ, bài hát và nghi lễ được truyền lại qua vô số thế hệ.”
Giống như lễ trao trả quyền sở hữu năm 1985, buổi kỷ niệm năm nay cũng có phần biểu diễn ca múa truyền thống của chín đại diện Anangu, nhiều người trong số họ lần đầu tiên đặt chân tới Anh.
Ông Sammy Wilson chia sẻ về bài hát được trình diễn tại Australia House:
“Bài hát này từ ông bà tổ tiên chúng tôi, nói về ý nghĩa thiêng liêng của hòn đá đó. Vùng đất ấy luôn thuộc về chúng tôi, từ rất xa xưa. Đó là đất thiêng.”
READ MORE
SBS Việt ngữ
