Trưởng lão thuộc bộ tộc Kuku Yalanji là Daphne Naden nhớ lại, ngày mà bà ký tên vào một văn bản bảo hiểm tang lễ, với quỹ Phúc lợi Cộng đồng Thổ Dân.
Đó vào thời gian vào khoảng giữa thập niên 1990, bà được những người bán hàng gõ cửa tại văn phòng nơi bà làm việc, ở vùng cực bắc Queensland.
“Họ mang ra các tài liệu có màu đỏ, vàng và đen, đó là những màu sắc mà người Thổ Dân thực sự sử dụng".
"Điều đó khiến tôi cảm thấy đúng là một công ty thuộc sở hữu của Người Thổ Dân".
"Tôi rất vui khi trở thành một phần của công ty này và đây là những gì chúng tôi cần có trong cộng đồng”, Daphne Naden.
Vào lúc đó bà là một người mẹ đơn thân mới ly dị nuôi 4 cô con gái, bà cũng mất hai người anh em trai trong tai nạn xe cộ lúc còn nhỏ.
“Tôi nghĩ cái chết có thể xảy ra bất cứ lúc nào".
"Bạn biết không, vì vậy tôi nên bảo vệ chúng tôi và đó là suy nghĩ của tôi khi ghi danh".
"Tôi cũng nghĩ rằng, đó là sự lo lắng trong hoàn cảnh của tôi, đặc biệt là mất đi các thành viên trong gia đình và đó là điều đã thôi thúc tôi, tôi nghĩ làm những thủ tục mà không cần thắc mắc quá nhiều”, Daphne Naden.
Thế nhưng cũng giống như hàng ngàn người khác, bà đã bị lừa.
Bây giờ ở tuổi 65, bà trả cho quỹ trong gần 30 năm hơn 15 ngàn đô la, để trang trải chi phí tang lễ khi qua đời và số tiền đã biến mất.
Con số nầy nằm trong tổng số khoảng 39,2 triệu đô la, vốn là các khoản đóng góp của thành viên do Quỹ Lợi ích Cộng đồng Thổ dân nắm giữ, được giao dịch dưới tên Youpla, khi nó được thanh lý vào tháng Ba.
Ông Mark Holden thuộc bộ tộc Dunghutti, là luật sư của dịch vụ tư vấn tài chính quốc gia, có tên là Mob Strong Debt Help.
Đường dây điện thoại của ông thường nhận khoảng 60 cuộc gọi mỗi tháng và tràn ngập đến hơn 1 ngàn yêu cầu được hỗ trợ, khi Youpla bị sập.
“Mỗi người gọi đến đều tìm kiếm câu trả lời, họ rất đau khổ, rất tuyệt vọng".
"Trong khi một số cũng cảm thấy bị sỉ nhục, vì họ cảm thấy mình bị lợi dụng".
"Đây là những người đã trả tiền cho các chính sách của họ trong nhiều năm, đôi khi là hàng chục năm nữa”, Mark Holden.
Được biết có khoảng 17 ngàn Thổ dân và dân đảo Torres đã mất các tiền đóng góp, mà họ đã trả vào Youpla.
Người ta ước tính, tổng thiệt hại từ 131 triệu đến 300 triệu đô la.
Ông Mark Holden cho biết, sau khi vô tình trả tiền cho một tổ chức lừa gạt trong nhiều năm, nhiều người nắm giữ các văn bản bảo hiểm giờ đây chẳng có gì trong đó.
“Rất nhiều người trong số họ đã gần đất xa trời, cũng như nhiều người trong số họ tuổi hạc đã cao, không còn đủ khả năng lo tang lễ cho mình và giờ đây phải sống dựa vào gia đình".
"Thật là rất buồn và đối với họ cũng vậy, bởi vì họ đã làm đúng khi cố gắng thu xếp cho công việc Sorry Business của riêng mình, một cách rất đàng hoàng".
"Nhưng bây giờ nó đã thất bại và bây giờ họ phải dựa vào gia đình, điều này có thể gây ra khó khăn về tài chính cho cả mọi người nữa”, Mark Holden.
Thậm chí một số gia đình đã buộc phải quàn thi thể người thân của họ trong nhà xác, vì họ không thể lo tang lễ được.
Trong khi đó bà Samantha Rudolph thuộc bộ tộc Wurrundjeri, là Nhân viên Chính sách Thổ dân thuộc Trung tâm Luật Hành động Người tiêu dùng.
Bà nói rằng, hành vi của Youpla đặc biệt lớn lao vì tầm quan trọng được đặt lên vào Sorry Business, trong văn hóa bản địa.
“Chuyện nầy rất quan trọng, tôi nghĩ đối với mọi người trong cộng đồng, từng đám đông, từng gia đình, nó là một cái gì đó khác nhau".
"Họ không phải là tất cả, mà chỉ là một doanh nghiệp Sorry Business, lo tang lễ phù hợp tất cả, thế nhưng mọi người đều khác nhau dựa trên nền văn hóa của chúng ta".
"Hôm qua tôi đã giải thích với ai đó rằng trong một số nền văn hóa, nói lại tên của người đó, khi họ đã qua đời hoặc điều gì đó mà bạn không làm, vì vậy, có một lễ chôn cất đàng hoàng và một lời tạm biệt thích hợp cho một số người, đó là lần cuối cùng họ sẽ nhắc đến tên người đó một lần chót mà thôi".
"Vì vậy, đó là lý do tại sao nó thực sự quan trọng đối với những người còn sống, có thể nói lời tạm biệt với mọi người”, Samantha Rudolph.
"Quả là khá lo lắng và khá thất vọng, bạn biết không?", Daphne Naden.
Vào năm 2019, Ủy ban Hoàng gia về Dịch vụ Tài chính phát hiện công ty đã thực hiện hành vi lừa đảo và gây hiểu lầm có hệ thống.
Công ty tự giới thiệu là một tổ chức do người Thổ dân làm chủ, được cho là không có giám đốc hoặc thành viên quản lý, là người bản địa.
Nó được phát hiện sử dụng các chiến thuật tích cực, bao gồm bán hàng tận nơi, để bán các kế hoạch tang lễ đắt tiền và kém giá trị.
Thậm chí công ty còn bán chính sách tang lễ cho trẻ sơ sinh và trẻ em.
Kể từ năm 2018, Cơ quan Khiếu nại Tài chính Úc đã ban hành 178 quyết định chống lại công ty vì hành vi gian dối và lừa đảo, từ 700 đơn khiếu nại nhận được.
Các tổ chức người tiêu dùng và pháp lý cho biết, họ đã cảnh báo các chính phủ liên tiếp về Youpla trong nhiều năm.
Bây giờ họ đang biến nó trở thành một chủ đề, tại cuộc bầu cử liên bang.
Dưới biểu ngữ "Save Sorry Business Coalition", 125 nhóm vận động, nhà thờ, tổ chức hợp pháp và các cơ quan Thổ dân đã ký một bức thư ngỏ gửi Tổng Trưởng Ngân khố Josh Frydenberg và Jim Chalmers của Đảng Lao động.
Bà Samantha Rudolph nói rằng, họ muốn Chính phủ Liên bang sắp tới cung cấp hỗ trợ khẩn cấp, để bồi thường cho các gia đình Thổ dân và cư dân trên eo biển Torres bị ảnh hưởng.
“Chúng tôi không yêu cầu được hỗ trợ, mà đang yêu cầu chính phủ can thiệp và làm điều đúng đắn, đặc biệt sắp tiến đến một chiến dịch bầu cử".
"Một số chính trị gia đã hứa hẹn một số điều, nhưng chuyện chúng tôi cần là câu trả lời và các giải pháp cụ thể".
"Đặc biệt là từ chính phủ hiện tại để thúc đẩy làm điều đúng đắn và nói chuyện với chúng tôi, để chúng tôi có thể liên lạc với họ về việc tìm kiếm một chương trình bồi thường thích hợp, hoặc giải pháp phù hợp cho các chủ hợp đồng này”, Samantha Rudolph.
Trong một thông cáo, Bộ trưởng Dịch vụ Tài chính là Thượng nghị sĩ Jane Hume cho biết, Chính phủ đã hành động để ngăn chặn hành vi lường gạt của công ty.
Bà cho biết, chính phủ đã đưa ra các yêu cầu đối với các nhà cung cấp dịch vụ tang lễ cần được cấp phép, theo khuyến nghị của Ủy ban Hoàng gia và theo những thay đổi, thế nhưng công ty đã không được cấp phép.
Tuy nhiên bà không hứa hẹn sẽ bồi thường cho các nạn nhân, thay vào đó hướng dẫn họ đến các tổ chức thay thế của tiểu bang, để có thể giúp lo tang lễ và chi phí mai táng.
Trong khi đó, đảng Lao Động đã hứa sẽ điều tra Youpla và các cơ quan quản lý nó.
Bà Daphne Naden nói rằng, điều bà muốn là tiền của mình được hoàn lại.
“Tôi không phải là người giàu có, mà chỉ lo sinh sống hàng ngày".
"Cũng như với rất nhiều người Thổ Dân trên bán đảo Torres, tôi nghĩ rằng trên khắp nước Úc chúng ta không thể lo được tiền, do chi phí rất nhiều tiền".
"Vì vậy tôi muốn nói, khoảng 15 ngàn đô la cộng với số tiền mà tôi đã lỗ".
"Tôi không đủ khả năng chi trả và chỉ muốn lấy lại một ít mà thôi”, Daphne Naden.
Thế nhưng bà muôi ít hy vọng, về chuyện nầy xảy ra.
“Hiện tại rất lo lắng, vì tháng tới tôi 66 tuổi rồi, còn mắc một số bệnh mãn tính".
"Là một người bản địa, điều này khá phổ biến, điều tôi khá lo lắng vào lúc này là, giờ tôi có bốn cô con gái, chúng có con riêng, chỉ một người thì không".
"Nhưng bạn biết đấy, tôi không muốn chúng phải lo lắng cho tôi, mà chỉ muốn có thể tự trang trải chi phí tang lễ của mình".
"Tôi không muốn để lại những chi phí đó cho các con gái tôi phải trả".
"Quả là khá lo lắng và khá thất vọng, bạn biết không?", Daphne Naden.
Thêm thông tin và cập nhật Like SBS Vietnamese Facebook
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại sbs.com.au/vietnamese
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại sbs.com.au/vietnamese
