Cov lus txhais:
Microplastics (tej roj hmab uas tawg ua tej thooj me me) ces yog cov ua tsim teeb meem ntau yam loj heev.
Vim peb tsis pom tej roj hmab no tab sis tej kws tshawb fawb cov kev tau siv twj mus yawm tej roj hmab ntawm Sydney Harbour yog ib lub tswv yim uas muaj lub hom phiaj yuav los txheeb tias seb ho muaj tej khoom paug tsuas npaum li cas rau ntiaj teb thaj suam dej uas nto npe tshaj plaws no.
"Peb txheeb pom tias tsis hais txhua zaus uas peb xuas moo yawm/cuab ntawm thaj chaw no ces yeej tau tej roj hmab nkaus xwb li. Tab sis qhov ua rau peb ceeb loj tshaj plaws mas yog cov kev pom muaj tej roj hmab uas tawg ua tej daig me txhua txhia qhov chaw uas peb mus li...tsis hais ntawm Whitsundays, ntawm hiav txwv Pacific los yog txhua qhov chaw uas peb mus.''
Ntawd ces yog Dr Khay Fong, uas yog ib tug zes kais uas coj, sab laj thiab qhia cov kev teeb txheeb txog phab chemistry ntawm tsev kawm qib siab Monash University cov lus.
Nws pawg neeg thiaj tau siv ib lub moo tsim coj los khaws tej khoom hauv dej. Uas tau muab lub moo no tso rau ntawm cov dej ntawm harbour ces tom qab ntawd 20 ntiag tiv, mam li muab rub rau saum nkoj.
Tib pliag ntshis xwb Dr Fong twb pom tej roj hmab uas nws ntseeg tias yog cov roj hmab me me lawm.
"Tej zaum cov roj hmab ntawd yuav yog thoob huab (polystyrene)..."
Txawm li cas los tseem yuav ua tib zoo los txheeb tso mas thiaj paub tias yog hom roj hmab twg, tab sis raws li tej uas xub txheeb tau ntawd lawm ces yeej muaj ib yam uas paub tseeb lawm tias:
"Yeej muaj tej piv txwv ntawm tej roj hmab ntau yam. Thiab yeej muaj ntau heev muaj ntsis zoo tib yam li tej muaj ntawm cheeb tsam Mediterranean, uas yog ib thaj chaw ntawm ntau thaj uas muaj tej roj hmab paug tsuas ntau tshaj plaws hauv ntiaj teb no vim yog thaj chaw muaj neeg nyob coob tshaj plaws.''
Hos yog tham txog sab qaum teb, uas tau muaj lwm cov kev tshawb fawb txawv ntawd los yeej txheeb tau tej xwm txheej no muaj ntsis sib xws li no thiab.
Tsev kawm qib siab University of Queensland tej neeg teeb txheeb yeej tau mus yawm tej khoom ntab saum npoo qab thu dej uas tog ntawm 50 thaj chaw thoob Brisbane thaj ntug hiav txwv Moreton Bay.
Ces Dr Elvis Okoffo uas yog tus coj cov kev teeb txheeb ntawm lub koom haum Queensland Alliance for Environmental Health Sciences hais tias tej txo av uas yawm tau rov qab coj los teeb txheeb ntawm tej laboratories thiaj mam los xaus lus rau cov kev teeb txheeb, ces lawv kuj tau muaj ib cov kev kwv yees uas ua rau muaj cov kev ceeb loj kawg li.
"Muaj tej roj hmab me me (microplastics) no ntawm thaj hiav txwv no txog li ntawm 7,000 metric tonnes diam. Tej no thiaj yog tej yam ua rau peb ceeb loj kawg nkaus, yog peb txheeb txog qhov tseeb tias yeej tau txais kev pov puag rau thaj hiav txwv no thiab tsis tsim nyog peb yuav pom muaj tej roj hmab ntau npaum li no ntawm thaj chaw no.''
Txhais tau tias yog muab piv rau cov hnab roj hmab lawm ces twb muaj txog li 1.5 million lub lawm, los yog muaj peev xwm muab tej roj hmab no coj los ntim puv peb lub pa ua luam dej Olympic swimming pools lawm.
Dr Okoffo hasi tias tej roj hmab uas txheeb tau ces yog tej roj hmab polyethylene uas yog tej hnab roj hmab uas sib tib zaug ces pov tseg li tej hnab, tej fwj thiab tej ntaub roj hmab uas siv coj los qhwv khoom.
"Tej ntawd qhia rau peb txog cov kev cuam tshuam ntawm peb cov kev siv tej roj hmab ntau npaum li cas ntawm teb chaws Australia no thiab raug tshoob mus paug tsuas rau peb tej ib puag ncig npaum li cas.''
Microplastics ces yog tej roj hmab uas tawg ua tej thooj me me uas me tshaj 5 millimetres, thiab tau paug tsuas rau peb tej ib puag ncig tom qab tau tawg los ntawm tej khoom siv loj dua uas xuas roj hmab ua ntawd. Yeej muaj pov thawj qhia tias tib neeg tau noj tej roj hmab uas paug tsuas rau tej seafood lawm.
Thiab tsis yog tib txoj xub ke uas tej roj hmab me me no nkag mus tau hauv tib neeg lub cev nkaus xwb. Tej roj hmab no yeej ntxeem mus thoob txhua yam tsis hais tej hiav txwv, tej av, tej cua uas peb ua pa, qee cov dej kais uas peb haus los yog tej dej haus ntim fwj tib si.
Tsis tas li ntawd los tej kws tshawb fawb yeej tseem txheeb tau tej roj hmab tawg uas tej daig me me (microplastics) hauv peb tej ntshav thiab hauv tib neeg tej tsho me nyuam tib si.
Dr Cassandra Rauert ntawm tsev kawm qib siab University of Queensland hais tias yeej tseem tsis tau paub tias ho yuav muaj tau teeb meem dab tsi rau peb txoj kev noj qab haus huv thiab.
"Peb yeej paub tseeb lawm tias peb yeej ntsib tej roj hmab no txhua txhua hnub. Peb yeej paub tias peb tab tom ua pa nqus tej roj hmab no txhua txhua hnub, thiab peb paub tias peb yeej tau noj tej roj hmab uas paug tsuas rau tej zaub mov thiab tej dej, hais tsi ntsees rau tej dej ntim fwj. Tab sis peb yeej tseem tsis tau muaj pov thawj qhia kom tau qhov tseeb tias tej roj hmab no ho yuav ua rau muaj teeb meem rau peb tej cev li cas.''
Dr Rauert uas yog ib tug Senior Research Fellow ntawm lub koom haum Queensland Alliance for Environmental Health Sciences, uas tam sim no tab tom coj ib cov kev teeb txheeb txog tias seb tej microplastics no ho yuav tsim tau kev phom sij li cas rau tib neeg.
Nws kuj yog ib tug ntwm ib cov kws tshawb fawb thoob ntiaj teb uas tab tom sib tw los txheeb tias seb tej microplastics no yuav tsim tau kev phom sij dab tsi.
Txawm li cas los nws kuj hais tias muaj xo zoo thiab uas yeej muaj ib co kauj ruam uas peb yuav tau ua kom muaj tej roj hmab no tsawg mus rau peb lub cev.
"Peb kuj tau muaj qee cov kev teeb txheeb ntawm no txog tej ntawv ntim khoom noj, ces kuj pom tias yeej muaj tej roj hmab ntawd paug tsuas rau tej zaub mov, tsis hais yuav siv dej txias los yog dej kub ntxhuav li. Yog li thiaj xav kom peb tsis txhob siv tej thawv roj hmab ntim khoom noj no lawm thiab kom siv tej uas yog cov hlau dawb (stainles steel) xwb yog tias peb muaj peev xwm ua tau.''
Nws kuj hais ntxiv tias tej ris tsho los kuj yog ib co uas muaj tej roj hmab me me ntau tshaj plaws thiab.
"Qhov uas tej neeg coob heev tsis paub ces ob yam uas muaj cov roj hmab me me (microplastics) ntau tshaj plaws ntawd ces yog cov synthetic fibres uas peb tab tom hnav thiab tej plaub ntaub xov uas muaj ntawm tej khaub ncaws uas peb ua pa nqus mus rau peb lub cev ntawd. Yog li thiaj xav kom peb tsis txhob yuav tej ris tsho tsis tsis siv tej ntaub xov tiag coj los tsim hnav, yog tias peb muaj peev lug tau. Thiab ua tib zoo xyuas kom peb siv tau tej fwj uas siv tas rov qab muaj peev xwm coj los siv dua ntxiv coj los siv, tsis txhob mus yuav tej fwj dej roj hmab, thiab tsis txhob siv tej roj hmab uas siv tib zaug pov tseg ntawd siv. Tej me me ntau yam li hais no kuj yog tej yam yuav pab tau peb ntau heev.''
Mloog tau SBS Hmong hnub zwj Teeb (Thursday) 6 pm, hnub zwj Hnub (Sunday) 11 am, los yog koom tau ntxiv ntawm SBS Hmong Facebook, Google podcasts, Spotify thiab Apple podcasts. Download SBS Audio app thiab caum SBS Hmong pod follow.
