Lub caij xyoo 1975 lub 5 hlis ntuj uas teb chaws Nplog tau poob rau tsoom fwv koom tsham Nplog lawm ces tau muaj tej neeg thoj nam Nplog, Cob tsib thiab Cambodia ua neeg thoj nam coob heev ntawm teb chaws Thaib.
Dr Gary Lee Yia hais tias ''Lub caij ntawd mas tsoom fwv Australia tsis muaj cov program yuav tos Hmoob, Nplog thiab Cambodia tsuas tos neeg Nyab Laj xwb vim Australia tau mus koom ua tsov rog nyob Nyab laj qab teb. Peb yeej ib txwm tsis tau xa tub rog ua sib tua nyob Nplog teb.''
Dr Gary Lis Yias hais tias vim li cas Hmoob cov tub kawm 7 leej uas tuaj kawm ntawm teb chaws Australia thiaj tau nyob ntawm teb chaws Australia.
''Peb pheej mus nrog lawv (nom tswv Australia) sib hais thiab tau thov nyob ua neeg thoj nam, tab sis Australia tsis kam txais, vim yog tub kawm raws li Australia cov scholarship uas pub rau tsoom fwv Nplog xwb.''
''Peb mus lobby nrog tej nom tswv, tus nom tswj cov kev tsiv teb tsaws chaw thiab tsoom fwv Fraser lub caij ntawd thiab mus tawm xov xwm kom Australia tos tej neeg thoj nam ntawm Nplog teb tuaj nyob Australia. Ces lub pawg Committee of Foreign Affairs and Defence thiaj muaj ib co hearing. Ces nom tswv Australia thiaj caw tej neeg Nyab laj, Nplog, Hmoob thiab Cambodia mus nug tias vim li cas thiaj yuav tau tos tej neeg thoj nam no tuaj nyob Australia.''
''Lub caij ntawd ces lawv (tsoom fwv Australia) tos cov neeg muaj neeg nyob ntawm teb chaws Australia no, thiab yog cov neeg muaj feem cuam tshuam ib yam dab tsi nrog Australia embassy thiab tsoom fwv Australia ces tau tuaj. Thiab tos tuaj raws cov family reunion.''
Ces tom qab li 10 xyoo uas tos cov family reunion tuaj ces tej neeg ntawm cov tsev neeg no mam siv cov family reunion mus tos lawv tej txheeb ze (Chain sponsorship) tuaj rau Australia.
Txuas ntxiv ntawd los Dr Pao Saykao thiab Vwj Thoj ntawm Tasmania mam li ua ib lub koob tsheej thiab hu nom tswv Australia mus koom thiab thov tos Hmoob tej kws paub kab lis kev cai tshoob kos, ua tshoob, ua neeg ua yaig tuaj pab qhia kev cai dab qhuas thiaj paub ua neej ntawm Australia. Vim lub caij ntawd tseem muaj cov kev txhawb nqa lub tswv yim Multiculturalism muaj ceem heev raws li Dr Lis Yias hais. Ces thiaj los tos tau ib pab kws paub Hmoob tej kab lis kev cai tuaj rau Australia raws li cov cultural program no thiab.
''Ntawm kuv kiag xwb nawb, kuv xav tias yus yog Hmoob yus yuav tsum ua ib tug Hmoob tas mus li, yus yuav tau khaws yus lub npe Hmoob, khaws yus tej lus Hmoob, mus ntau ntau tiam lawm tom ntej no, es tsis txhob tias ntshaw ntshaw mus txia ua yam ub yam no, coj kev ntseeg li ub li no, es yus tsis siv tsis hais yus lus Hmoob los yog tsis siv yus kev cai Hmoob lawm nas.''
''Kuv xav tias lwm yam yog luag lwm haiv neeg li, koj txawm mus xyaum tau los koj yeej txia tsis tau ua luag, thaum kawg luag yeej hais tias koj tsis yog peb, yus yog Hmoob yus yuav tsum khawb Hmoob lub npe cia, khaws Hmoob lus cia, Hmoob kab lis kev cai Hmoob kev ntseeg cia, es yus thiaj li yog Hmoob tiag tiag.''
''Thiab qhov tseem ceeb tshaj plaws yus yuav tsum paub yus Hmoob keeb kwm, yus paub Hmoob lus, es yus thiaj paub tias yus los qhov twg los, yus yog hom neeg dab tsi, yus tej poj yawm txwv txoob tej laus thaum ub nyob qhov twg, lawv ua dab tsi, tus twg yog cov coj peb thaum ub, es kom peb paub lawv tej keeb kwm, kom peb paub lawv tej npe.''
''Kuv kiag xwb mas kuv hais tias yus yog Hmoob yus tsis txhob mus txia ua luag lwm yam, tsis txhob mus xyaum luag lwm yam coj los hais tias yog yus Hmoob tug, tsis hais kev ntseeg, tsis hais
tej lus los puam chawj, es kom yus khaws yus tej laus tej qub teg qub taw khaws cia es yog luag nug yus es yus thiaj muaj peev xwm qhia tau tias peb Hmoob yog zoo li no, peb hais lus zoo li no, peb coj kab lis kev cai zoo li no, no mas yus thiaj hais tau tias yus yog Hmoob tiag tiag no nas.''
Tsis tas li ntawd los yus yeej yuav tsum hloov thiab qhov hloov, tiam sis ho tsis txhob hloov loj loj es yus mus txia kiag ua luag nas. Rau qhov tias yus yeej txias tsis tau ua luag, yeej yeej yuav tsum yog yus xwb, thiab yus yuav tsum muaj kev zoo siab txaus siab hlo ua yus li lus Askiv hais 'be proud of yourself', proud of your identity thiab, yus los qhov twg los, yus keeb kwm yog dab tsi, yus yuav tsum zoo siab siab rau yus tus kheej, zoo siab rau yus cov neeg rau yus pawg neeg nad! Es yus tsis txhob mus thuam yus lus Hmoob, tsis txhob mus thuam yus kab lis kev cai Hmoob.Dr Gary Lee Yia
''Qhov tseem ceeb tshaj plaws ntawm kuv yog li ntawd nawb, yuav tsum muaj - lus Askiv tias - very firm clear identity hais tias yus yog Hmoob no nas. Tsis txhob hais tias yuav yog Australia tsis yog, yuav yog Nplog tsis yog, nws ho yuav yog dab tsi los tsis yog, ib qho ub ib qho no mus tsis tsheej ib txoj kev twg, kuv xav tias yus tsis txhob mus ua li ntawd.''
''Hos qhov tseem ceeb tshaj plaws ces sawv daws yuav tsum khaws yus cov lus Hmoob cia es qhia rau yus cov me nyuam Hmoob no kom yam tsawg tsis paub hais lus Hmoob los yuav tsum totaub lus Hmoob kom tau nas thiaj li hais tias yog Hmoob tiag tiag. Sawv daws yuav tsum siv tej npe Hmoob thiab lus Hmoob tsis txhob muab tso tseg. Li 50 xyoo 100 xyoo ntxiv tom ntej no tseem muaj lus Hmoob rau sawv daws los hais, tseem muaj npe Hmoob rau sawv daws los hu, tsis txhob tias lwm hnub lam lub npe Hmoob tab sis tsis paub ib lo lus Hmoob li, tsis paub kab lis kev cai Hmoob los yog keeb kwm Hmoob, tias Hmoob los qhov twg los.''
READ MORE
Nqe mis nqe hno
Hmoob tuaj nyob ntawm Australia tau 50 xyoo.
Dr Gary Lee Yia thiaj xav hais ib cov lus tawm tswv yim rau ib tsoom Hmoob tuaj nyob ntawm teb chaws Australia no tau 50 xyoo rau lub limtiam thoj nam tias:
Dr Lis Yias hais tias ''Xav kom sawv daws paub tias twb yog peb sib pab es sawv daws thiaj tau tuaj nyob teb chaws Australia no.''
''Twb yog xyoo 1982 es Australia mam muaj cov refugee program tos neeg thoj nam ntawm Nplog teb tuaj nyob teb chaws Australia.''
''Ces tej church ntawm Adelaide thiaj tos tau cov kev twj Hmoob Yaj li 30 yim tuaj rau ntawm South Australia raws li cov refugee program.''
Txij ntawd los txog xyoo 1992-1996 ces tseem muaj Hmoob tuaj thiab tab sis tuaj raws li family reunion.
Tau 50 xyoo uas peb Hmoob tuaj nyob teb chaws Australia no ces peb kuj tuaj txawj ua neej, nrhiav noj nrhiav haus, muaj vaj tse nyob, thiab xyaum nrog luag nyob luag lub teb chaws vam meej. Ces kuj yog ib qho zoo tshaj plaws yog piv rau thaum hauv paus peb twb tsis paub dab tsi tuaj nyob nrog luag, txawj ua luag lub neej kuj yog ib qho zoo kawg.Dr Gary Lee Yia
Xyoo 2023 thiaj muaj ib yig kwv tij Hmoob Cob tsib tuaj raws cov refugee program thiab ib xyoos tom qab thiaj muaj ib yim tuaj ntxiv.
Peb Hmoob mas yog cov neeg uas mob mob siab ua noj ua haus, nyiam nyiam kawm kom paub ub paub no sai sai es yuav mus nrhiav noj nrhiav haus, tsis tos luag. Txawm muaj tej laus qho tus noj nyiaj laus los yeej yog feem tsawg xwb, feem coob tej hluas ces yeej yog nrhiav hauj lwm ua. Ces sawv daws kuj muaj lub neej zoo ua los txog niaj hnub no ces kuv xav tias yog ib qho sawv daws yuav tsum nrog peb Hmoob zoo siab kawg nkaus li thiab.Dr Gary Lee Yia
Mloog tau SBS Hmong hnub zwj Teeb (Thursday) 6 pm, hnub zwj Hnub (Sunday) 11 am, koom tau ntxiv ntawm Facebook, Google podcast, Apple postcast, los yog Spotify. Download SBS Adio App thiab mloog YouTube, caum Pod follow los yog lwm cov podcasts platforms (iHeart, Amazon Music & Podcasts).