ဖဲလါမးရှး ၂၇သီအနံၤန့ၣ် ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Anthony Albanese ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤဝဲ တၢ်ကမၤ ကီၢ်စၢဖှိၣ် တၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤမုၢ်သီဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
“တဂီၤညါအံၤ, ယလဲၤဟးအိၣ်သကိး Governor-General, ပှၤပၢဆှၢတၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်, ဒီးအဝဲတူၢ်လိာ်ဝဲယတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် လၢကမၤတၢ်ဃုထၢဖဲမုၢ်ဘူၣ် (မုၢ်ဃုနံၤ) လါမ့ၤ ၃သီ, ၂ဝ၂၅န့ၣ်လီၤ.”
လါမ့ၤ ၃သီန့ၣ် တၢ်ကမၤဝဲ တၢ်ဃုထၢန့ၣ်လီၤတံၢ်ဝဲဒၣ်လံ ဘၣ်ဆၣ်နာ်သက့ ပှၤဂဲၤလိာ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးသ့ၣ်တဖၣ် ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤပာ်စၢၤလံ တၢ်ဂ့ၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအပူၤကွံာ်တနံၣ်အခါလံန့ၣ်လီၤ.
အဃိ ခဲအံၤန့ၣ် တၢ်ကဲထီၣ်သးနီၣ်နီၣ်ကီၢ်ကီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်?
ဖဲလါမးရှး ၂၇သီအနံၤန့ၣ် ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် လဲၤအိၣ်သကိးဝဲဒၣ် Governor General, ပှၤပၢဆှၢတၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်ဒီး ဃ့အီၤလၢ အကမၤလီၤပှံၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်အိၣ်သးအခဲအံၤန့ၣ် Professor Graeme Orr လၢ University of Queensland ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
“ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးခဲလၢာ် လၢအအဲၣ်ဒိးနုာ်လီၤပြၢဖဲတၢ်ဃုထၢသ့ၣ်တဖၣ် ခဲကနံၣ်အံၤ ဟးထီၣ်လဲၤမၤ တၢ်လီၤတၢ်ကရၢကရိ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ဝဲဒၣ်လံ နာ်သက့ အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ဟံးမူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤဖဲအဝဲၤဒၢးအပူၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ်, အဃိ အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အခဲအံၤ ပဒိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ဒ်သိး တစိၢ်တလီၢ်ပဒိၣ်တဖုအသိးန့ၣ်လီၤ.”
အခဲအံၤ ဘျီၣ်ဒိၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤ လၢတၢ်ညီနုၢ်တၢ်မၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကကတၢၢ်ကွံာ်လံ, ဒီး ဒ်အမ့ၢ်ကျိၤကျဲတဘိလၢ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ခိၣ်ကျၢၢ် တဲဘၣ် အီစထြ့လယါ တၢ်ဃုထၢ ခီမ့ရှၢၢ်, Australian Electoral Commission (AEC) အသိး, လံာ်တၢ်ကလုၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤလံန့ၣ်လီၤ.
Professor Orr စံးဝဲဒၣ်, “ကဘၣ်မၤဝဲတၢ်လီၤတၢ်ကရၢကရိ, လၢပညီနုၢ်ကိးအီၤ, ဝံစိာ်တီဆှၢတၢ်မၤလိဖးဒိၣ်လၢတၢ်ဒုးအချၢန့ၣ်လီၤ.”
ဆူမဲာ်ညါတလါဒီး အဘျဲၣ်တစဲးန့ၣ် ခီမ့ရှၢၢ်အံၤ ကဘၣ်ရဲၣ်ကျဲၤဝဲဒ်သိး တၢ်ဃုထၢအံၤကလဲၤသးဘျ့ဘျ့ဆှီဆှီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဃုထၢ ခီမ့ရှၢၢ် ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါခံဂၤတဂၤ, Kath Gleeson စံးဝဲဒၣ် ကဘၣ်စးထီၣ်ဝဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤဒီး တၢ်မၤလီၤတံၢ်က့ၤ ပှၤလၢအဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အနီၣ်ဂံၢ်စရီန့ၣ်လီၤ.
“အခဲအံၤန့ၣ် တၢ်ပာ်ပနီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကမၤ တၢ်ဃုထၢလံအဃိ AEC သုးဝဲဒၣ်အသးဆူ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ် လၢတၢ်ဃုထၢအဂီၢ် တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အရ့ဒိၣ် နီၣ်ဂံၢ်တၢန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်သုးဘူးသးဒီး မူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ ပဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤအီစထြ့လယါဖိခဲလၢာ် ကမၤလီၤတံၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ် သြီနုာ်လီၤအမံၤ တၢ်အိၣ်ဆိးလီၢ် အဂ့ၢ်အကျိၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး လၢအချုးတၢ်ဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အံၤအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤလၢအကဲထီၣ် အီစထြ့လယါထံဖိကီၢ်ဖိသီသီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ကဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဆိကတၢၢ်တဘျီသ့ၣ်တဖၣ် ကသြီနုာ်လီၤအမံၤစရီအဂီၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ်အိၣ်ဒၣ်ထဲတနွံန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲ မ့တမ့ၢ် ဆီတလဲ နလီၢ်အိၣ်လီၢ်ဆိးန့ၣ်, ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤကဒါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအဘၣ်ဒီးနၤခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
Professor Orr စံးဝဲ ခဲကနံၣ်အံၤ ပဒိၣ်န့ၣ် အအိၣ်ဝဲဒၣ်ဒ်သိး တစိၢ်တလီၢ် ပဒိၣ်တဖုအသိးန့ၣ်လီၤ.
“ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်အံၤ အတအိၣ်လၢၤဖဲအမူအဒါအပူၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤလၢၤဘၣ်. တၢ်ဆၢတဲာ်အရ့ဒိၣ် လၢတၢ်ကဘၣ်မၤအီၤသတူၢ်ကလာ်မ့ၢ်အိၣ်, ဒ်သိး တၢ်ဆါသံသတြိာ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးဃုာ်ဝဲဒီး ပှၤထီဒါတၢ်အခိၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ Professor Orr စံးဝဲဒၣ် နလီၢ်ကဝီၤ ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးန့ၣ် အကအိၣ်ဒ်ဖဲအလီၢ် လၢကမၤစၢၤတၢ်ဂ့ၢ်လၢအဆံးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤပာ်အီၤဒီးအဘူးအလဲဒီး အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒ်ဝဲဒီးအပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် တၢ်လၢပကိးအီၤ တၢ်ထုးန့ၢ်ကမျၢၢ်သး လၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ် မ့တမ့ၢ် ကျိၤကျဲဒ်သိး တၢ်တီၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်လိာ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ဃ့ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်အီၤသ့ဒ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. အဃိန့ၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်အိၣ်, ဒ်သိးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂ့ၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, တဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတခါခါအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤနၤသ့ဒ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့ တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢပကိးအီၤဒ်သိး ဝဲၤဒၢးတၢ်ဖံးတၢ်မၤ, တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဆံးကိးဖိသ့ၣ်တဖၣ် လၢအပၣ်ဃုာ်ပှၤနီၣ်တဂၤ မ့တမ့ၢ် ခီပနံၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အတမ့ၢ်တၢ်လၢ တၢ်ဘၣ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်ဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ခဲကနံၣ်အံၤ တၢ်စးထီၣ်မၤဝဲ တၢ်လီၤတၢ်ကရၢကရိလၢတၢ်ဃုထၢအဂီၢ်လံ, ပၣ်တံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ပှၤနုာ်လီၤတၢ်ဃုထၢခၢၣ်စးသ့ၣ်တဖၣ် မၤဝဲတၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ကျဲးစၢး ထုးန့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်အသး ဒ်သိးကဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤအခီပညီန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကနၣ်ဟူဘၣ်ပှၤဟဲဒိတကျိးနဟံၣ်ပဲတြီ, မ့တမ့ၢ် နကထံၣ်ဘၣ် ပှၤဂဲၤလိာ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးခၢၣ်စးသ့ၣ်တဖၣ် လဲၤဆူလီၢ်ကဝီၤ တၢ်ဆါကျးသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
နဟံၣ်မဲာ်ညါလံာ်ဒၢစ့ၢ်ကီး ကအိၣ်ပှဲၤဒီး တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤ တၢ်ကစီၣ် လံာ်က့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ကျးထီၣ်ဃာ်ဒီး လံာ်လၢအမ့ၢ် 'no junk mail' ဒၣ်လဲာ်, ပှၤနုာ်လီၤတၢ်ဃုထၢ ခၢၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ပျဲအဝဲသ့ၣ်ဆှၢလံာ်တၢ်ကစီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ပၣ်တံၣ်ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကဟးဝ့ၤဝီၤသကုၤအီစထြ့လယါကီၢ်ဒီတဘ့ၣ် ဒ်သိးအမၤဝဲ တၢ်ဆါလီၤအဝဲသ့ၣ်အသး ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢ ထံကီၢ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ဝံၤခဲလၢာ်န့ၣ် တၢ်ကစးထီၣ်မၤဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ်လီၤ. Kath Gleeson စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်မၤတၢ်ဃုထၢ အမုၢ်တနံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲမုၢ်နံၤအဒိၣ်ကတၢၢ် လၢ AEC အဂီၢ်, လၢအမ့ၢ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ တၢ်ပာ်လီၤ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်အါန့ၢ် အခါ ၇ဝဝဝ န့ၣ်လီၤ.”
နာ်သက့ လၢတၢ်ကဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ် ကျိၤကျဲအဂုၤအဂၤအိၣ်ဝဲဒၣ် ဒ်သိး— တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖး လၢတၢ်ဆှၢအီၤဖဲလံာ်တၢး, တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိတၢ်ဖး, မ့တမ့ၢ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲ ထံချၢကီၢ်ချၢ မီၢ်သီ အဝဲၤဒၢးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤမ့ၢ်အိၣ်ဖျါလၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အါမးန့ၣ် တဘၣ်ကိၢ်တဂ့ၤ.
တချုးလၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဒ်ဘၣ်အခါ တၢ်လၢနလိၣ်ဘၣ်သ့ၣ်ညါအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် SBS ကဟဲစိာ်ပာ်ဖျါန့ၢ်နၤန့ၣ်လီၤ.
နပိာ်ထွဲ (follow) ပဝဲ 'SBS Our House' တၢ်ကစီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်သ့ဝဲ တပူၤလၢ်လၢ်ဖဲနဒိးန့ၢ်ဘၣ် podcasts တၢ်ကလုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
