Key Points
- တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အဆၢဟဲထီၣ်အဖီခိၣ် တၢ်လီၤဟိဖဲ ပှၤထူလံၤဖိဒီး ပှၤတမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဘၣ် ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် ဟဲအံၣ်လီၤကွံာ်ဝဲဒၣ်နာ်သက့ တၢ်လီၤဟိန့ၣ်အိၣ်ဒ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
- ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ်တနီၤနာ်ဝဲလၢ တၢ်တူၢ်လိာ်စူးကါပှၤထူလံၤဖိတၢ်တီခိၣ်ရိၤမဲဒီး လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့န့ၣ် ကမၤလဲၤထီၣ်လဲၤထီဝဲ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ တၢ်န့ၢ်ဘျုးအဆၢ လၢဖိသၣ်ကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- ကၠိဖိလၢအဖျိထီၣ် ၁၂တီၤတဂၤ စံးဝဲလၢ ကၠိသရၣ်သရၣ်မုၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ဒီးကၠိတၢ်မၤလိကတီၢ်တၢ်ဘျးစဲဃုာ်ဒီးလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
တချုးလၢ ပှၤယူရပၤသ့ၣ်တဖၣ်နုာ်လီၤမၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ်ဒ်ဘၣ်အခါန့ၣ်, ပှၤထူလံၤဖိလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်ထူးထူးတီၤတီၤ ဖဲတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သနူသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ — အတၢ်ဘျးစဲဒီးကီၢ် ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်, တၢ်သ့ၣ်ညါဒီး ပှၤတဝၢန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်ယိာ်ယိာ်န့ၣ်လီၤ. လုၢ်လၢ်ထူသနူသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဆဲးဟ့ၣ်လီၤဝဲ တၢ်နၢ်ပၢၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
နာ်သက့ တုၤခဲကနံၣ်အံၤ တၢ်အဆၢအိၣ်ဖျါထီၣ်ဖဲတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ထဲသိးတုၤသိးတအိၣ်ဘၣ် အိၣ်ဒ်ဝဲအဖၢမုၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤထူလံၤဖိ ပှၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အတၢ်လဲၤထီၣ်ကၠိ အဘျီန့ၣ် အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်စှၤဒ်ဝဲဒၣ်အသိး, တၢ်သ့လံာ်သ့လဲၢ်ဒီး တၢ်သ့ဂံၢ်တၢ်ဒွးတၢ်အနီၣ်ဂံၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီး တၢ်ကဲဖၠၣ်စိမိၤကၠိခၢၣ်စးသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်စှၤဒ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ မ့ၢ်ခီဖျိအသးလၢ တၢ်စံၣ်စိၤတၢ်စိၤဒီး တၢ်ဂ့ၢ်နီၣ်ကီၢ်လၢအဆဲးအမၤအသး ဒ်သိးတၢ်နီၤဖးတၢ်ဒူၣ်အဆၢ တၢ်ကွၢ်တလီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အပူၤ လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ အတၢ်ပၣ်ဃုာ်ခဲလၢာ် တအိၣ်ဘၣ်, ဒီး ပှၤကရၢကရိ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ တအိၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
Sharon Davis, မ့ၢ်ဝဲ Bardi ဒီး Kija ကလုာ်, လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤထူလံၤတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကရၢ — National Aboriginal and Torres Strait Islander Education Corporation (NATSIEC) ကရၢခိၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်စံးလၢ ဖဲလၢတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးလၢ တၢ်ကပတုာ်ကွံာ်တၢ်လီၤဟိ ဖဲတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အပူၤအခါ, တၢ်ပာ်ပနီၣ် တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ ဘၣ်ဃးတၢ်ကွၢ်တလီၤလၢပှၤထူလံၤ ဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်အီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအရ့ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ်,“ဒ်သိး ပှၤအဘီရကၠံၤနၢၤဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် သုတထီၣ်ဘၣ်ကၠိတဂ့ၤအဂီၢ် စးထီၣ်လၢအခီၣ်ထံးလံၤလံၤလံ သဲစးတၢ်ဘျၢဒီး သနူသ့ၣ်တဖၣ် မၤဝဲတၢ်မၤဖျါဖျါန့ၣ်လီၤ.”
Davis ဒုးနဲၣ်ဝဲဖဲတယံၤဒ်ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါလၢ အဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤလၢ National Indigenous Youth Education Coalition န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ပာ်ဖျါအံၤ ဆဲးကပီၤဝဲ သနူကျိၤကွာ်အဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး သနူတၢ်ဃ့ထီၢ်လၢ အဘၣ်ဃးတၢ်တပၢနုာ်လီၤပှၤထူလံၤဖိဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်ပာ်လီၤအီၤဖဲ ၂ဝယၤဖှိၣ်နံၣ်သီသီအခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ကွဲးလီၤပာ်ဝဲသနူသ့ၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ် ပှၤလၢအတမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဘၣ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဃ့ထီၣ်လၢ တၢ်ကထုးကွံာ် ပှၤအဘီရကၠံၤနၢၤ ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲကၠိတီၤအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
Sharon Davis, CEO of NATSIEC Source: Supplied / Sharon Davis
ဖဲတၢ်ဃ့သကွံကညးအဝဲန့ၣ်အပူၤန့ၣ်, တၢ်အၢၣ်လီၤအိၣ်ဝဲတခါ လၢအမ့ၢ် တၢ်ကးတံာ်ကွံာ်တၢ်လီၤဟိ, တၢ်ထဲသိးတုၤသိးတအိၣ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအအိၣ်ဖဲပှၤထူလံၤဖိဒီး ပှၤလၢအတမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ လၢတၢ်အိၣ်မူဟီၣ်ကဝီၤအကလုာ်ကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ, ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ National Agreement on Closing the Gap — ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်သးလီၤပလိာ်လၢတၢ်ကမၤပှဲၤထီၣ်က့ၤတၢ်လီၤဖျဲၣ်လီၤဟိအပူၤ အတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤ ကျိၤကျဲလၢပဒိၣ် အတၢ်မၤသကိးဃုာ်ဒီးပှၤထူလံၤဖိဒီးအပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကလဲၤခီဂာ်ခီဖျိကွံာ် ပှၤအဘီရကၠံၤနၢၤဒီး ထီရ့ၣ်စထြ့ၣ်အးလဲးဒၢၤသ့ၣ်တဖၣ် တူၢ်ဘၣ်လဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်တထဲသိးတုၤသိးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အရ့ဒိၣ်ဒီး တၢ်မၤတၢ်ဆီတလဲ လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး တၢ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤ တၢ်မၤဆၢတဲာ်အဂ့ၢ်ဒီး တၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ သနၢၣ်လၢပှၤထူလံၤဖိတဝၢဖီၣ်ဂၢၢ်အီၤ သ့အဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် Sharon Davis ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
“ပသ့ၣ်ညါလၢ အဘီးရကၠံၤနၢၤ ပှၤတဝၢဖီၣ်ဂၢၢ် တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ် အါတက့ၢ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အိၣ်စံၣ်အိၣ်ကျၢၤ ကျိၤကျဲ လၢအမၤဝဲဒ်သိး ပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်လိၣ်ဘၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.”
အဝဲစံးဝဲဒၣ်, “ပပှၤကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ် တီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့န့ၣ်, ပထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်စၢဃာ်သးသ့ၣ်တဖၣ်ဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ်, တၢ်အဆၢအိၣ်ဖျါသ့ၣ်တဖၣ် ဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ်, ဒီး လၢပပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် အိၣ်ဒီးကျဲခီလၢအဂံၢ်ဆူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်အကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်လိာ်သးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ဒ်သိးဒီး တၢ်မၤသကိးတၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီန့ၣ်လီၤ. အဃိန့ၣ်, ဖဲပတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်စိကမီၤလၢ တၢ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်အဂီၢ်အခါ, ပဒိးသန့ၤထီၣ်အီၤလၢပတၢ်မၤပတၢ်အိၣ်မူအတၢ်လဲၤခီဖျိအဖီခိၣ် တမ့ၢ်လၢအဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢတၢ်ဆိကမိၣ်အဖီခိၣ်ဘၣ်, အဃိ, နထံၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီတလဲကဲထီၣ်နီၣ်ကီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
READ MORE
What is Closing the Gap?
လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဆဲးလဲၤဆူညါသ့စ့ၢ်ကီးဧါ?
Dr Anthony McKnight မ့ၢ်ဝဲ Awabakal, Gameroi ဒီး Yuin ကလုာ်ခွါတဂၤ, မၤတၢ်မၤဖဲ University of Wollongong လၢအအိၣ်ဖဲ Woolyungah Indigenous Centre န့ၣ်လီၤ.
အဝဲသိၣ်လိတၢ်ဒီး ဃိထံသ့ၣ်ညါတၢ်အနံၣ်အါမး လၢအဘၣ်ဃးဒီး ကဘၣ် ပၢနုာ်လီၤဃုာ် ပှၤအဘီရကၠံၤနၢၤ တၢ်သ့ၣ်ညါပီညါအဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲ ကၠိလံာ်ညိၣ်သိၣ်အပူၤ, သနူအပူၤဒီး မၤထွဲအီၤဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
Dr McKnight နာ်ဝဲလၢ တၢ်ကးတံာ်ကွံာ်တၢ်လီၤဖျဲၣ်လီၤဟိအခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်လိၣ်ဘၣ် တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤကဒါက့ၤကျိၤကျဲဖဲ ပှၤထူလံၤဖိတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အပူၤန့ၣ်လီၤ.
“လၢယဂီၢ်န့ၣ်, နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ဖှိၣ်ဃုာ်အသးအါကလုာ်န့ၣ်, နကအိၣ်ဝဲဒီး အဘီးရကၠံၤနၢၤတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီး ကီၢ်မုၢ်နုာ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီး အဘီးရကၠံၤနၢၤကၠိန့ၣ်အိၣ်ဖဲတၢ်ခၢၣ်သးန့ၣ်လီၤ.”
အဝဲစံးလၢ တၢ်ကးတံာ် မၤပှဲၤတၢ်လီၤဟိ အခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ အဘီးရကၠံၤနၢၤတဂၤန့ၣ် ကးတံာ်တၢ်လီၤဟိ ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ကီၢ်မုၢ်နုာ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.
“ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်အံၤ ပာ်တ့ၢ်ဝဲတၢ်လီၤဟိ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ဖဲ အဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ သနူအပူၤန့ၣ်လီၤ.”
“လၢယဂီၢ်န့ၣ် တၢ်အံၤကြၢးဘၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပှၤအဘီးရကၠံၤနၢၤဖိသၣ်တဂၤန့ၣ်အိၣ်ဖဲတၢ်ခၢၣ်သး ဒီး တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ခံခါန့ၣ် ဟဲဃီၤတပူၤဃီဖဲတၢ်ခၢၣ်သးအံၤန့ၣ်လီၤ. ပပှၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ အမ့ၢ် တၢ်အိၣ်မူဃုာ်ဒီး တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်သနူခံခါလၢၤန့ၣ်လီၤ.”
Dr McKnight has spent years teaching and researching how to embed Aboriginal pedagogy in curriculum, policy, and practice. Source: Supplied / MichaelDavidGray
“ကျဲးစၢးအံးထွဲကွၢ်ထွဲအီၤ တဘၣ်မ့ၢ်ထဲပှၤအဘီးရကၠံၤနၢၤဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်, ပှၤလၢအတမ့ၢ်ပှၤအဘီးရကၠံၤနၢၤဘၣ်ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဝဲတၢ်လီၢ်အံၤ… တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢအဟ့ၣ်လီၤပှၤတၢ်ကိးမံၤဒဲးလၢပလိၣ်ဘၣ်အီၤဒီး ပဝဲကိးဂၤဒဲး ပဟးယီၣ်ဝဲဒၣ်ဟီၣ်ခိၣ်တဘ့ၣ်ဃီအံၤ, အိဝဲဒၣ်ထံဒ်သိးသိး, ကသါဝဲဒၣ်ကလံၤတခါဃီန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ကူဘၣ်ကူၣ်သ့အဆၢ ဒီးတၢ်တုၤသိးပှဲၤသိး— ဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤနဲၣ်ကျဲလၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤအဖၢမုၢ်
ဖဲ National Agreement on Closing the Gap တၢ်ပာ်ဖျါလၢအခံကတၢၢ်အပူၤန့ၣ်, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အပူၤ တၢ်လီၤဟိဖဲ ပှၤထူလံၤဖိဒီး ပှၤတမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဘၣ် ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် ဟဲအံၣ်လီၤကွံာ်ဝဲဒၣ်နာ်သက့ တၢ်လီၤဟိန့ၣ်အိၣ်ဒ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
Davis စံးဝဲဒၣ်, “အဒိန့ၣ်, နမ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤ ဖဲတီၤခၢၣ်သးကၠိအပတီၢ်န့ၣ် ပှၤထူလံၤဖိ ကၠိဖိ လၢအသ့တိၢ်န့ၢ်ဖံးဃာ်တၢ်အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးန့ၣ် ခဲကနံၣ်အံၤအိၣ်ဝဲ ၅၉ မျးကယၤ ဒီး ပှၤလၢအတမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဘၣ် အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးန့ၣ် အိၣ်ဝဲ ၈၅ မျးကယၤဃၣ်ဃၣ်. တၢ်ထိၣ်သတြီၤခံခါအံၤ တဲဘၣ်ပှၤတၢ်တမံၤမံၤလၢ သနူအခဲအံၤန့ၣ် တမၤတၢ်မၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ဒီးလၢတၢ်အဆၢဟဲအိၣ်ဖျါထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ် နထံၣ်ဘၣ်တၢ်လီၤဟိအခါ, တၢ်အံၤ ဆဲးကလၤဝဲ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အံၤ တမ့ၢ်လၢပှၤအဘီးရကၠံၤနၢၤဒီး ပှၤထီရ့ၣ်စထြ့ၣ်အးလဲးဒၢၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ် ဒီး တမ့ၢ်လၢပှၤသးစၢ်, ပှၤမၤလိသ့ထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် နကသ့ၣ်ညါဘၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.”
Retori Lane (L) with her mother, Jenadel Lane. Source: Supplied / Retori Lane
အဝဲမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဖၠိထီၣ်တီၤထီကၠိအအါကတၢၢ်အကျါတဂၤ ဖဲနယူဆီၣ်သ်ဝံအပူၤန့ၣ်လီၤ.
Ms Lane စံးဝဲဒၣ် တၢ်သိၣ်လိန့ဆၢၣ်ခိၣ်ဃၢၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်လီၤဆီနီၣ်နီၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအီၤ အပှာ်ယဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ကၠိပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ, ပှၤထူလံၤဖိ ကၠိသရၣ်သရၣ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ပှၤမၤတၢ်ဖိလၢ အီစထြ့လယါထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အဘီရကၠံၤနၢၤတၢ်လိာ်ကွဲကရၢ — National Aboriginal Sports Corporation Australia (NASCA), လၢအမ့ၢ်တၢ်ကရၢကရိလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသကုၤနယူဆီၣ်သ်ဝံအပူၤဒီး Northern Territory အပူၤ လၢအမၤစၢၤ ပှၤထူလံၤဖိကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဘျးစဲဒီး လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤဒီး အိၣ်ဒီးတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးဖဲကၠိပူၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်လီၤတံၢ်တခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ အါမး လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါခဲလၢာ်သ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးလၢ NASCA ပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်စ့ၢ်ကီး ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤ လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်ဟဲ ဒီး မၤစၢၤတၢ်လၢတၢ်မၤလိမၤဒီးအကျဲဒီတကတီၢ်ညါပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒီး ကၠိသရၣ်သရၣ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်လၢအလိၣ်ဒီးယၤတမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ် မၤစၢၤဝဲဒၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.”
Retori အမိၢ်, Jenadel , မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကၠိခိၣ်—၂ ဖဲ Dubbo Senior College ဖဲအဖိမုၣ်ဖျိထီၣ်ကၠိအံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအဝဲအဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤန့ၣ် အဝဲမ့ၢ်ပှၤထီၣ်ဘၣ်ဖၠၣ်စိမိၤကၠိအဆိကတၢၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲတဲဘၣ်ဃး စၢၤသွဲၣ်တဆီဘၣ်တဆီ အတၢ်ဆီတလဲ ဘၣ်ဃးပှၤထူလံၤဖိတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.
“ပှၤအဘီးရကၠံၤနၢၤဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဖျိထီၣ် ၁၂တီၤန့ၣ် ယသူၣ်ပိၢ်သးဝးဒိၣ်မး, ခီဖျိလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်လၢယဟ့ၣ်ဆၢက့ၤ ယပှၤတဝၢအတၢ်ဆံးတက့ၢ် ဒီး ယကဲထီၣ်ကၠိသရၣ်မုၣ်န့ၣ်မ့ၢ်လၢတၢ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ”
မ့မ့ၢ် Retori န့ၣ် အဝဲကဆဲးထီၣ်ဝဲဒၣ်ဖၠၣ်စိမိၤကၠိဒီး Bachelor of Arts လၢအကမၤလိလီၤဆီဘၣ်ဃး တၢ်မၤလိပှၤထူလံၤဖိအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ယကျဲးစၢးနုာ်လီၤဝဲဒၣ်ဖဲလီၢ်လးအပတီၢ်ဖဲ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်သ့ၣ်ညါဆူပှၤထူလံၤဖိ ဖိသၣ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢအမ့ၢ်ပှၤလၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တအိၣ်ဘၣ်, တသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အဂ့ၢ်ဘၣ်ဒီး လၢစၢၤသွဲၣ်အစိၤဘၣ်အစိၤန့ၣ် တအိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဘၣ်ခီဖျိလၢ တၢ်မၤတ့ၢ်အသး ကဲထီၣ်တ့ၢ်အသးသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. အဃိန့ၣ်ယအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ တၢ်မၤစၢၤန့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲ တၢ်က့ၤမၤမူထီၣ်က့ၤလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤတဆီဘၣ်တဆီဒီး ဟဲက့ၤဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤအသးသမူန့ၣ်လီၤ.”
READ MORE
Who are the Stolen Generations?
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ australiaexplained@sbs.com.au အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
