ဖဲ ၂ဝ၁၇ နံၣ်န့ၣ်, ဝးကၠူၣ်, ဘါလးဒီ, ခံကၠး ဒီး ယူလ်ဖးရံကၠး ကလုာ် ပိာ်ခွါ ချ့ထၢၣ် ဖြဲယၢၤ ဟးဒီးခီၣ်လၢအီစထြ့လယါကီၢ်ဒီဘ့ၣ် ဒ်အမ့ၢ် အတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ထီဒါ တၢ်ကကာ်တံာ်လီၤကွံာ် အဘီရကၠံၤနၢၤ ပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ပိာ်ခွါလၢအသးနံၣ်အိၣ် ၂၇နံၣ်အံၤ စးထီၣ်လၢ ဖၢၣ်သ် တုၤလၢ ခဲဘါရါ တၢ်ဘၢၣ်စၢၤအယံၤအိၣ် ၆,ဝဝဝ ကံလိမံထၢၣ်န့ၣ် အဝဲဟးဝဲဒၣ်လၢခီၣ် ယံၤဝဲတနံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲတၢ်လဲၤကျဲအပူၤန့ၣ်, အဝဲဒိးန့ၢ်ဘၣ် Facebook လံာ်ပရၢလၢ အဲလ်ဖဲၣ် ဖဲၣ်(ခ်) အအိၣ်, လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤဃုထၢတၢ်ကစီၣ် လၢတၢ်ဒိတၢ်ဂီၤမူအဂ့ၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
ချ့ထၢၣ် တဲဘၣ်ဝဲ SBS Examines တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒ်အံၤ, “အဝဲအဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်နီၤလီၤဝဲတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအံၤ ဆူပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးအပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ လၢအမ့ၢ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါန့ၢ်တၢ်လၢအကဲထီၣ်သးအံၤန့ၣ်လီၤ.”
“လီၤဂာ်ဒ်သိး နမ့ၢ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိပှၤကညီတဂၤ, လၢနသ့ၣ်ညါပာ်သးလၢတၢ်ဂ့ၢ်တခါခါ မ့တမ့ၢ် မၤတၢ်တမံၤမံၤ, နာ်သက့ နကဘၣ်စးထီၣ်မၤအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် နတသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်ဒီး နစးထီၣ်နခီၣ်ခါအဆိကတၢၢ်တခါန့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲအံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဝဲမၤအီၤန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲအဲလ်ဖြဲၣ်မၤနီၣ်မၤဃါ ချ့ထၢၣ် အတၢ်လဲၤကျဲအံၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ဒီးတံၤသကိးအတၢ်ရ့လိာ်အံၤ စးထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲတဆီဘၣ်တဆီန့ၣ်လီၤ.
“အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ နမ့မ့ၢ်ပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးနာ်သက့ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကွံာ်ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် စ့အီၣ်လီးအတၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၣ် ကဘၣ်န့ၢ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီးအီၤန့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ဖဲယကဲထီၣ်ပှၤအီစထြ့လယါထံဖိကီၢ်ဖိအခါ တၢ်ကဲထီၣ်ပှၤအီစထြ့လယါဖိအခီပညီန့ၣ် ယတမၤလိဘၣ်အီၤဘၣ်. တၢ်တာ်တၢ် အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ တၢ်ဘၣ်ထွဲဘၣ်ဘျး သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ယတနၢ်ပၢၢ်အီၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်. ယသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်က့ၤတၢ်အိၣ်သးအံၤ ဖဲယရ့လိာ်ဘၣ်ယသးဒီး ချ့ထၢၣ် ဖြဲယၢၤ အခါန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ ၁၉၉၆နံၣ် ကီၣ်ကးကရၢလၢအဘီရကၠံၤနၢၤတၢ်မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်အဂီၢ်, Council for Aboriginal Reconciliation ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ အီစထြ့လယါ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်အနွံ, National Reconciliation week အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤ.
ရှဲ(န်)ခါ ခဲစ်န့ၤသး မ့ၢ်ဝဲ ပှၤဃိထံသ့ၣ်ညါတၢ် အဒိၣ် ပှၤမၤသကိးတၢ် ဖဲထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ဝဲၤလီၢ်လၢတၢ်မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်, တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒီး တၢ်တီတၢ်တြၢ်အဂီၢ်, National Center for Reconciliation, Truth and Justice န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ်, “တၢ်လၢ တၢ်မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်အသူၣ်ကံၢ်သးလဲန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲသိၣ်မှံၤအတၢ်မၤသကိးနီၣ်နီၣ်တခါန့ၣ်လီၤ… ပကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်ပှၤလၢအမ့ၢ်ဖဲ ပှၤအီစထြ့လယါဖိတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤ, လၢအဟဲစိာ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဟံးမူဒါ… ဒီးမ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီး ကသူၣ်ထီၣ်သကိးတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ် လၢတၢ်လဲၤခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
ဒ်သိးအဝဲမ့ၢ်ပှၤ ထးမ့လ် ပိာ်ခွါတဂၤအသိး, အဝဲဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢ စရံးလဲခၤ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုး ဒီးဟဲဝဲဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိး အဲလ်ဖြဲၣ် အသိး ရှဲ(န်) ခဲစ်န့ၤ စ့ၢ်ကီးနာ်ဝဲဒၣ်လၢ ကလုာ်ဒူၣ်ဆဲးလၤအါကလုာ်အပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်နုာ်လီၤဘျးစဲအသးဖဲ တၢ်မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်အပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအရ့ဒိၣ်တခါန့ၣ်လီၤ.
“ခီဖျိလၢတၢ်ဟဲနုာ်လီၤဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ကွံာ်နလီၢ်နကျဲအဃိ နဘၣ်သုးကွံာ်နလီၢ်နကျဲန့ၣ် ပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးဒီးပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲပှၤတဝၢအါမး သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် တၢ်မၢဆူၣ်တၢ်သုးကွံာ်လီၢ်ကျဲ, တၢ်မၤလီၤမၢ်ကွံာ်လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤအဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် အီၤန့ၣ်လီၤ. နာ်သက့ ပဂ့ၢ်ပကျိၤဒီး ပတၢ်သုးသးဆူတၢ်လီၢ်အဂုၤအဂၤအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ ဒီး ခဲကနံၣ်အံၤ ပပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် အဂ့ၢ်အကျိၤ အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် ပတဘျးစဲဃုာ်အီၤထီဘိဘၣ်. ယဆိကမိၣ်, တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ဘျးစဲလိာ်အသးလံတဘျီ, ကကဲထီၣ်ဝဲ တၢ်အခီၣ်ထံးလၢအစိကမီၤဆူၣ်မးတခါ လၢတၢ်ကဲသိၣ်မှံၤအတၢ်ရ့လိာ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအမ့ၢ်တုၤဖဲန့ၣ်န့ၣ် ယဆိကမိၣ် အကမ့ၢ်ဝဲတံၤသကိးတၢ်ရ့လိာ်အမ့ၢ်အတီအခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်လီၤ.”
SBS Examines တၢ်ပာ်ဖျါအကူာ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်မၤလၤကပီၤ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်အနွံ ဒီး မ့ၢ်တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤသနၢၣ်လၢပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးအပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်မၤအီၤသ့ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်တၢ်မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်အတၢ်လဲၤကျဲအံၤအပူၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
